Ngành Lưu trữ Nhà nước- 64 năm hình thành và phát triển

(QT) - Sau khi đất nước giành được độc lập, ngày 8/9/1945, Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra Sắc lệnh thành lập và chỉ định người đứng đầu Nhà Lưu trữ Công văn và Thư viện toàn quốc thuộc Bộ Quốc gia Giáo dục. Ngày 3/1/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Thông đạt số 1C-VP nhấn mạnh giá trị đặc biệt của tài liệu lưu trữ đối với phương diện kiến thiết quốc gia và nghiêm cấm tiêu hủy hồ sơ, tài liệu nếu chưa được phép của cơ quan có thẩm quyền. Trải qua quá trình hoạt động, ngành Lưu trữ Nhà nước đã mang nhiều tên gọi và trực thuộc nhiều cơ quan Trung ương như: "Nha Lưu trữ công văn và thư viện toàn quốc" thuộc Bộ Quốc gia Giáo dục từ ngày 8/9/1945; "Cục Lưu trữ thuộc Phủ Thủ tướng" từ ngày 4/9/1962; "Cục Lưu trữ Nhà nước" thuộc Hội đồng Bộ trưởng từ năm 1984-1991; nay là Cục Văn thư Lưu trữ Nhà nước thuộc Bộ Nội vụ.

Lãnh đạo Sở Nội vụ, Trung tâm Lưu trữ các tỉnh Bắc Trung Bộ kiểm tra công tác lưu trữ tại Trung tâm lưu trữ tỉnh Quảng Trị. Ảnh: C.T.V

Mặc dù gặp nhiều khó khăn thử thách, qua nhiều biến cố thăng trầm của lịch sử, nhất là trong những năm chiến tranh phá hoại của Đế quốc Mỹ ở miền Bắc, dưới sự lãnh đạo của Đảng, của Bác Hồ kính yêu và của Chính phủ, Cục Lưu trữ Phủ Thủ tướng đã tổ chức sơ tán, bảo vệ an toàn một khối lượng lớn tài liệu lưu trữ quốc gia. Hiện nay, 4 Trung tâm Lưu trữ quốc gia thuộc Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước đã thu thập khoảng 30 km giá tài liệu có ý nghĩa quốc gia, được viết bằng các ngôn ngữ Hán- Nôm, Pháp, Việt... trên các vật mang tin băng giây, mộc bản, phim ảnh, ghi âm... Những tài liệu giá trị này đã phục vụ có hiệu quả các nhu cầu nghiên cứu, góp phần thiết thực vào việc khôi phục nhiều công trình quan trọng sau chiến tranh, cũng như phục vụ sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển kinh tế, văn hóa- xã hội của đất nước. Ngày nay, hệ thống tổ chức ngành Lưu trữ Nhà nước càng được mở rộng và củng cố, hình thành một mạng lưới lưu trữ từ Trung ương đến địa phương, nhất là sau khi Thủ tướng Chính phủ ra Chỉ thị số 726/TTg ngày 4/9/1997 về tăng cường chỉ đạo công tác lưu trữ. Đến nay các Bộ, đã thành lập Phòng lưu trữ thuộc Văn phòng Bộ; Các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành lập Trung tâm lưu trữ tỉnh. Riêng tổ chức bộ máy của Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước đã có 17 cơ quan, đơn vị trực thuộc, trong đó có 7 đơn vị giúp việc và 10 cơ quan hành chính sự nghiệp. Số lượng cán bộ công chức, viên chức được tăng lên, từ chỉ có hơn 10 người khi mới thành lập, đến nay biên chế của Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước là hơn 300 người, trong đó 150 người có trình độ đại học và trên đại học. Hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật về công tác văn thư lưu trữ ngày càng được hoàn thiện. Với chức năng là cơ quan tham mưu Cục Lưu trữ Phủ Thủ tướng trước đây, hiện nay là Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước đã phối hợp với các cơ quan chức năng xây dựng và trình Nhà nước ban hành nhiều văn bản quan trọng về công tác văn thư, lưu trữ. Hệ thống văn bản này đã tạo cơ sở pháp lý cho công tác văn thư, lưu trữ hoạt động ngày càng hiệu quả, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước. Hiện nay, Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước đang tích cực đẩy mạnh việc xây dựng các văn bản quản lý nhất là các văn bản hướng dẫn nghiệp vụ văn thư, lưu trữ nhằm đưa công tác này đi vào nền nếp, thực hiện thống nhất trong cả nước. Công tác đầu tư xây dựng cơ bản, nghiên cứu ứng dụng khoa học công nghệ và hoạt động quan hệ quốc tế đã được Đảng, Nhà nước ta quan tâm chú ý. Hàng năm đã đầu tư hàng nghìn tỷ đồng cho việc xây dựng kho lưu trữ, mua sắm trang thiết bị bảo quản, xử lý tình trạng tài liệu tích đống và ngăn chặn nguy cơ hủy hoại, bảo vệ an toàn tài liệu lưu trữ, cũng như phát huy giá trị của tài liệu lưu trữ. Trường Trung học lưu trữ và nghiệp vụ văn phòng thuộc Cục Lưu trữ Nhà nước chuyên đào tạo cán bộ trung học chuyên nghiệp ngành Văn thư- Lưu trữ- Hành chính văn thư, Thư ký văn phòng. Ngoài ra, hàng năm Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước thường xuyên mở các khóa ngắn hạn bồi dưỡng huấn luyện nghiệp vụ cho các cán bộ công chức văn thư lưu trữ các cơ quan. Việc đào tạo cán bộ công chức văn thư lưu trữ có trình độ đại học ở trong nước do Khoa Lưu trữ và Quản trị văn phòng thuộc Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội thực hiện. Đến nay, Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước đã có trên 50 đề tài nghiên cứu, mẫu tiêu chuẩn cấp nhà nước và cấp ngành về văn thư lưu trữ, ứng dụng công nghệ thông tin đang triển khai nghiên cứu, góp phần tích cực vào sự nghiệp phát triển khoa học nghiệp vụ của ngành lưu trữ. Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước là thành viên của Hội đồng Lưu trữ Quốc tế (ICA), Chi nhánh khu vực Đông Nam Á của Hội đồng Lưu trữ Quốc tế (SARBICA) và tổ chức Lưu trữ các nước nói tiếng Pháp (AIAF). Ngoài ra, Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước còn có quan hệ hợp tác thường xuyên với nhiều nước trong khu vực và thế giới. 64 năm thành lập và phát triển, ngành Lưu trữ Nhà nước Việt Nam nói chung và Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước nói riêng đã phấn đấu vượt mọi khó khăn, thử thách, hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao. Nhà nước đã ghi nhận thành tích này của tập thể và cá nhân làm công tác lưu trữ. Đặc biệt, Chủ tịch nước đã ký lệnh tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng nhì cho Cục Lưu trữ Nhà nước nhân dịp 40 năm thành lập. Ngày 18/9/2007, Chủ tịch nước đã ký quyết định tặng Huân chương Hồ Chí Minh cho Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước. Ngày 17/9/2007, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1229/QĐ-TTg lấy ngày 3/1 hàng năm là Ngày Lưu trữ Việt Nam. Ở tỉnh Quảng Trị, ngay từ những năm đầu lập lại, UBND tỉnh xác định tài liệu lưu trữ quốc gia là di sản của dân tộc, là cầu nối trực tiếp giữa quá khứ với hiện tại và hết sức quan trọng đối với sự nghiệp xây dựng nền hành chính Nhà nước cũng như trong đời sống xã hội. Vì vậy, tỉnh đã tập trung chỉ đạo các sở, ban ngành, UBND các huyện, thị xã chú trọng công tác bảo quản giữ gìn phát huy giá trị tài liệu sau chia tỉnh, nhất là hồ sơ tổ chức bộ máy cán bộ, hồ sơ khen thưởng kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và nhiều loại hồ sơ tài liệu quan trọng khác. Xuất phát từ yêu cầu nhiệm vụ chính trị, nhiều đơn vị đã bố trí cán bộ làm công tác lưu trữ ở đơn vị mình. UBND tỉnh cũng đã có Quyết định số 9021/1998/QĐ-UB ngày 17/8/1998 về việc thành lập Trung tâm Lưu trữ tỉnh. Tiếp đó, ngày 18/6/1999 UBND tỉnh đã ký Quyết định số 825/1999/QĐ-UB ban hành quy chế hoạt động của Trung tâm Lưu trữ thuộc Văn phòng UBND tỉnh, có chức năng nhiệm vụ giúp UBND tỉnh và Văn phòng UBND tỉnh thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về công tác văn thư lưu trữ, đồng thời hướng dẫn nghiệp vụ văn thư lưu trữ trên phạm vụ toàn tỉnh và chịu sự chỉ đạo về nghiệp vụ, chuyên môn của Cục Lưu trữ Nhà nước. Nhiệm vụ của Trung tâm Lưu trữ là biên soạn các văn bản chỉ đạo về công tác lưu trữ và tài liệu lưu trữ, lập kế hoạch, phương hướng công tác lưu trữ, dự trù kinh phí hoạt động của Trung tâm Lưu trữ và kế hoạch bồi dưỡng, đào tạo công tác lưu trữ; tổ chức kiểm tra công tác lưu trữ, nghiên cứu khoa học nghiệp vụ, thực hiện chế độ thông tin báo cáo, tổng kết công tác lưu trữ; thu thập bổ sung, chỉnh lý và tổ chức quản lý, khai thác sử dụng hiệu quả tài liệu lưu trữ... Bám sát chức năng, nhiệm vụ được giao, những năm qua tổ chức bộ máy ngành Lưu trữ tỉnh nhà không ngừng củng cố và phát triển về cả số lượng và chất lượng. Cơ sở vật chất phục vụ cho công tác lưu trữ tiếp tục được đầu tư đúng mức. Đội ngũ cán bộ làm công tác lưu trữ được trẻ hóa, có trình độ, có năng lực, nhiệt tình và trách nhiệm đã không quản ngại khó khăn, tích cực hướng dẫn giúp đỡ các sở, ban ngành, đơn vị tiến hành chỉnh lý tài liệu tồn đọng, ứng dụng có hiệu qủa công nghệ thông tin vào công tác lưu trữ và tổ chức khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ để phát huy tốt giá trị phục vụ các mục đích phát triển kinh tế- xã hội, đặc biệt là phục vụ tốt các đối tượng thuộc diện chính sách đến khai thác tài liệu khen thưởng trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Để phù hợp tình hình công tác lưu trữ trong thời kỳ mới, căn cứ Nghị định số 13/2008/NĐ-CP ngày 4/6/2008, UBND tỉnh có Quyết định số 1255/QĐ-UBND ngày 1/7/2008 về việc chuyển Trung tâm Lưu trữ về thuộc Sở Nội vụ. Phát huy truyền thống 64 năm ngành Lưu trữ Nhà nước, cán bộ, công chức viên chức làm công tác Văn thư lưu trữ tỉnh Quảng Trị đang nỗ lực thi đua phấn đấu rèn luyện đạo đức cách mạng theo tấm gương của Bác Hồ kính yêu, ra sức học tập, nghiên cứu, lao động sáng tạo, ứng dụng khoa học kỹ thuật công nghệ vào công tác. Hy vọng được sự quan tâm, hỗ trợ của lãnh đạo tỉnh, thủ trưởng các cơ quan, đơn vị trong tỉnh, ngành Lưu trữ Nhà nước tỉnh nhà sẽ tiếp tục vươn lên thực hiện tốt nhiệm vụ được giao, góp phần tích cực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Nguyễn Xuân Oanh (Phó Giám đốc Trung tâm Lưu trữ tỉnh Quảng Trị)