Canh tác hữu cơ - giải pháp phát triển nông nghiệp bền vững

Phương pháp canh tác hữu cơ có từ lâu đời, có trước khi xuất hiện phương pháp canh tác vô cơ. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển sản xuất, sự xuất hiện phương pháp canh tác vô cơ đem lại nhiều lợi ích trước mắt như: tăng năng suất, giảm công chăm sóc cây trồng, vật nuôi... Nhưng về lâu dài, phương pháp canh tác vô cơ hủy hoại môi trường và hiệu quả sản xuất giảm sút do môi trường sản xuất bị ô nhiễm, sản phẩm nông nghiệp bị ô nhiễm tác động xấu đến sức khỏe con người... Do đó, phương pháp canh tác hữu cơ đã được quay trở lại cùng với ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ và cơ giới hóa trong sản xuất đã mang lại hiệu quả cao, cho sản phẩm an toàn. Đây là một giải pháp canh tác bền vững nhằm bảo vệ sức khỏe con người, bảo vệ môi trường và nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp.

Canh tác lúa hữu cơ ở Triệu Phong -Ảnh: T.C.L

Một trong những tác động đưa phương pháp canh tác hữu cơ trở lại với người nông dân là các hoạt động khuyến nông. Nhiều năm qua, Trung tâm Khuyến nông Quảng Trị đã triển khai các hoạt động tư vấn, hướng dẫn và hỗ trợ nông dân áp dụng các phương pháp canh tác nông nghiệp hữu cơ như: không sử dụng hóa chất tổng hợp, thuốc bảo vệ thực vật (BVTV), phân bón hóa học, thức ăn chăn nuôi có chất tăng trọng mà thay bằng việc sử dụng phân hữu cơ, trồng cây luân canh, trồng xen canh, sử dụng các biện pháp phòng trừ sâu bệnh tự nhiên như: sử dụng thiên địch, tự chế chế phẩm trừ sâu từ gừng, ớt, tỏi...

Tác hại lớn nhất của việc sử dụng phân bón và thuốc BVTV hóa học trong nông nghiệp là ô nhiễm đất, nguồn nước, môi trường không khí... Hóa chất từ phân bón và thuốc trừ sâu ngấm vào đất, khiến đất bị chai cứng, cạn kiệt chất dinh dưỡng, dẫn đến cây trồng sinh trưởng chậm.

Lâu dần các hóa chất độc hại từ phân bón vô cơ, thuốc BVTV ngấm vào nguồn nước, gây ô nhiễm sông hồ và ảnh hưởng đến hệ sinh thái thủy sinh. Thuốc BVTV hóa học tiêu diệt sâu bệnh và cũng tiêu diệt luôn các loài sinh vật có lợi như: côn trùng có ích, chim chóc và các loài động vật khác. Việc sử dụng phân bón hóa học và thuốc trừ sâu trong nông nghiệp có thể dẫn đến sự phát thải khí nhà kính...

Phương pháp canh tác hữu cơ áp dụng các biện pháp canh tác như: sử dụng phân bón hữu cơ, luân canh và xen canh, cày xới sâu, sử dụng biện pháp phòng trừ sinh học... Phương pháp này áp dụng cho cả trồng trọt và chăn nuôi.

Trong trồng trọt, phương pháp canh tác hữu cơ thay vì sử dụng phân bón hóa học thì sử dụng phân chuồng, các loại phân được làm từ thực vật để cung cấp dinh dưỡng cho cây và cải thiện độ màu mỡ của đất. Kết hợp với cày xới sâu giúp cải thiện cấu trúc đất, làm cho đất trở nên tơi xốp, giàu dưỡng chất, dễ dàng giữ nước và chất hữu cơ cho đất, bảo vệ độ màu mỡ lâu dài.

Thực hiện luân canh, xen canh các loại cây trồng giúp đất không bị cạn kiệt dinh dưỡng và giảm thiểu sự phát triển của sâu bệnh, tăng đa dạng sinh học.

Sử dụng các biện pháp phòng trừ sâu bệnh tự nhiên như sử dụng thiên địch, chế phẩm sinh học hoặc thuốc trừ sâu từ thảo dược, không sử dụng các thuốc BVTV làm từ hóa chất độc hại. Phân bón hữu cơ và các biện pháp phòng trừ sinh học không gây hại cho đất và nguồn nước. Trong chăn nuôi, phương pháp chăn nuôi hữu cơ là không sử dụng các loại thức ăn có chất kích thích tăng trọng, chất tạo nạc...

Thực hiện phương pháp canh tác hữu cơ bảo vệ tốt môi trường sản xuất và môi trường sinh thái như: tăng cường độ tơi xốp và độ mùn của đất, giảm ô nhiễm đất và nguồn nước, bảo vệ đa dạng sinh học, giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ đất và chống xói mòn...

Nông nghiệp hữu cơ giúp duy trì và tăng cường đa dạng sinh học bằng cách giảm thiểu việc sử dụng thuốc BVTV hóa học. Việc sử dụng biện pháp phòng trừ sinh học như: thiên địch hoặc chế phẩm trừ sâu tự nhiên, không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn duy trì sự cân bằng sinh thái trong nông nghiệp.

Đồng thời, việc áp dụng luân canh và xen canh giúp tạo ra một môi trường đa dạng hơn cho các loài động vật và côn trùng có ích, từ đó, tạo ra sức đề kháng tự nhiên cho cây trồng nên giảm thiểu sâu bệnh. Việc phủ cây trồng, sử dụng phân hữu cơ và canh tác bền vững giúp duy trì độ tơi xốp của đất và hạn chế hiện tượng xói mòn, nhất là ở các vùng đất đồi núi, giúp bảo vệ đất để duy trì canh tác lâu dài.

Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quảng Trị Trần Cẩn cho biết: Các hoạt động khuyến nông hữu cơ là tập trung hướng dẫn, khuyến khích nông dân chuyển từ canh tác nông nghiệp sử dụng các loại phân bón hóa học, thuốc BVTV hóa học sang canh tác hữu cơ với những phương pháp an toàn và bền vững.

Những năm qua, trung tâm đã xây dựng nhiều mô hình trình diễn về áp dụng phương pháp canh tác hữu cơ, đặc biệt, phối hợp với Công ty Cổ phần Tổng công ty Thương mại Quảng Trị thực hiện các mô hình canh tác lúa hữu cơ mang lại nhiều lợi ích như: hạn chế sâu bệnh, tạo ra sản phẩm sạch, giá bán sản phẩm cao hơn dẫn đến hiệu quả kinh tế cao hơn nhiều so với canh tác vô cơ. Bằng cách canh tác nông nghiệp hữu cơ mới giúp nâng cao giá trị sản phẩm, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và cải thiện chất lượng môi trường thì mới canh tác bền vững được.

Việc tuyên truyền, vận động nông dân chuyển đổi phương pháp canh tác thông qua kênh khuyến nông và các phương tiện thông tin đại chúng có sức lan tỏa rộng lớn, từ đó thúc đẩy nhanh hơn quá trình chuyển đổi phương thức canh tác của nông dân.

Khi nông dân áp dụng đại trà phương pháp canh tác hữu cơ là tạo được an toàn trong sản xuất, bảo vệ tài nguyên đất đai, nước, tạo ra một nền nông nghiệp sạch và bền vững hơn.

Việc chuyển sang phương pháp canh tác hữu cơ có ứng dụng các biện pháp khoa học kỹ thuật trong sản xuất nông nghiệp là một giải pháp canh tác mang lại đa lợi ích về kinh tế, thân thiện với môi trường và bảo vệ sức khỏe con người.

Trần Cát Linh