Bảo vệ các hệ sinh thái Khu Bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ trước tình trạng ô nhiễm nhựa đại dương

Khu Bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ được thành lập từ năm 2009 có tổng diện tích 4.532 ha, được chia thành 3 phân khu chức năng: Phân khu bảo vệ nghiêm ngặt có diện tích 534 ha, phân khu phục hồi sinh thái 1.392 ha, phân khu phát triển 2.376 ha (nay là phân khu dịch vụ hành chính).

Triển khai thu gom rác thải nhựa và vệ sinh môi trường trên đảo Cồn Cỏ -Ảnh: T.N

Theo kết quả nghiên cứu của Viện Nghiên cứu hải sản tại Khu Bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ đã ghi nhận được 954 loài sinh vật biển. Trong tổng số 954 loài sinh vật biển được xác định, có 12 loài quý, hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng cần được ưu tiên bảo vệ, phục hồi và phát triển (bao gồm 8 loài san hô, bào ngư bầu dục, ốc sứ mắt trĩ, cá bàng chài đầu đen và cá bướm vằn). Với 954 loài sinh vật biển được xác định trong hệ sinh thái rạn đá, rạn san hô và vùng biển ven đảo, có thể thấy Khu Bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ là một trong những vùng biển đảo có tính đa dạng sinh học cao ở biển Việt Nam.

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích từ phát triển du lịch và nguồn lợi thủy sản, trên thực tế đang có một lượng lớn rác thải, trong đó phần lớn là rác thải nhựa như chai lọ, túi nilon phát sinh được xả xuống biển ở khu vực này. Đối với khu vực đảo Cồn Cỏ nói chung và Khu Bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ nói riêng, trong những năm gần đây đang đối mặt với vấn nạn rác thải, đặc biệt là rác thải nhựa. Ven các bãi đá xung quanh đảo có hàng vạn chai nhựa, túi nilon, rác thải sinh hoạt cùng các ngư cụ hỏng... do các tàu thuyền vứt bỏ chất thành từng lớp. Tình trạng ô nhiễm rác thải xuất hiện nhiều nơi ở đảo. Ngoài rác thải sinh hoạt còn lượng lớn rác trôi dạt từ biển vào chưa được thu gom nên dẫn tới tồn đọng và chưa xử lý kịp thời.

Nhận thức được lợi thế phát triển cũng như các nguy cơ suy giảm chất lượng môi trường nói chung và môi trường biển tỉnh Quảng Trị nói riêng do rác thải nhựa, UBND tỉnh Quảng Trị đã ban hành Kế hoạch số 4058/KH-UBND ngày 6/9/2019 về việc giảm thiểu sử dụng và phòng chống rác thải nhựa trên địa bàn tỉnh Quảng Trị nhằm tuyên truyền, nâng cao nhận thức về nguy cơ ô nhiễm các sản phẩm từ nhựa và túi nilon, hạn chế sử dụng các sản phẩm từ nhựa trong các hoạt động của cơ quan, đơn vị, thay thế bằng các sản phẩm phù hợp, thân thiện với môi trường góp phần giảm thiểu ô nhiễm nhựa và túi nilon.

Ngày 27/11/2020, UBND tỉnh Quảng Trị ban hành Chỉ thị số 18/CTUBND về tăng cường quản lý, tái sử dụng, tái chế, xử lý và giảm thiểu rác thải nhựa trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. Trong đó chỉ thị đưa ra các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể cho từng cơ quan, ban, ngành, đoàn thể nhằm thực hiện hiệu quả việc giảm thiểu rác thải nhựa.

Như vậy, cùng với những tiềm năng về phát triển kinh tế, vùng biển đảo Cồn Cỏ đã, đang và sẽ phải đối mặt với rất nhiều thách thức, áp lực về môi trường nói chung, đặc biệt là môi trường biển và rác thải nhựa nói riêng. Để giúp các nhà quản lý đưa ra những quyết sách đúng đắn trong công tác bảo vệ môi trường trước những vấn đề về rác thải, đặc biệt là rác thải nhựa, Sở Tài nguyên và Môi trường đã triển khai đề tài “Khảo sát, đánh giá hàm lượng vi nhựa và các yếu tố ảnh hưởng của chúng tại Khu Bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ”.

Mục tiêu chung của đề tài khảo sát là đánh giá được hiện trạng, phân loại và ước lượng hàm lượng vi nhựa tại Khu Bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ và đề xuất các giải pháp kiểm soát, giảm thiểu rác thải nhựa tại vùng biển đảo Cồn Cỏ, góp phần phát triển bền vững kinh tế biển đảo Cồn Cỏ. Xây dựng các tài liệu truyền thông về hiện trạng và tác động của các mảnh vụn biển bằng cách kết hợp thông tin dựa trên khoa học.

Phổ biến thông tin/tài liệu đến công chúng thông qua các phương tiện thông tin đại chúng và các sự kiện công cộng. Xây dựng kế hoạch truyền thông nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng và thay đổi hành vi. Điều chỉnh, áp dụng các phương pháp và chiến dịch tốt nhất giúp thay đổi hành vi hiệu quả. Chia sẻ các giải pháp và thực tiễn để ngăn ngừa và giảm thiểu các mảnh vụn trên đất liền và trên biển.

Lồng ghép các phát hiện khoa học về hiện trạng và tác động của các mảnh vụn biển trong chiến lược/chương trình vận động chính sách. Thu hút sự tham gia của thanh niên, cộng đồng và các cơ quan, ban ngành các cấp trong các chương trình vận động chính sách và các hoạt động tiếp cận chống lại các mảnh vụn biển.

Các kết quả nghiên cứu của nhiệm vụ khảo sát là cơ sở khoa học đầu tiên về ô nhiễm rác thải nhựa trên biển, đảo ven bờ miền Trung Việt Nam, góp phần trong công tác quản lý môi trường, bảo vệ các vùng biển ven bờ không bị rác thải nhựa gây ảnh hưởng trước mắt tới cộng đồng dân cư, cộng đồng du khách và tác hại lâu dài trong hệ sinh thái biển. Kết quả nghiên cứu giúp chính quyền huyện đảo Cồn Cỏ trong công tác quản lý và xử lý việc giảm thiểu rác thải nhựa.

Đồng thời tăng cường năng lực nghiên cứu về ô nhiễm rác thải nhựa có trong môi trường, mở ra hướng nghiên cứu rác thải nhựa ở biển đảo ven bờ theo cách tiếp cận dẫn xuất động lực ô nhiễm rác thải nhựa; áp lực ô nhiễm rác thải nhựa; hiện trạng ô nhiễm rác thải nhựa; tác động ô nhiễm rác thải nhựa; phản hồi/đáp ứng với ô nhiễm rác thải nhựa.

Tóm lại, rác thải nhựa gây ảnh hưởng lớn đến hoạt động du lịch, cảnh quan môi trường và những tác động trong hệ sinh thái biển. Giảm thiểu rác thải nhựa sẽ mang lại lợi ích to lớn trong bảo vệ cảnh quan, phát triển du lịch và bảo vệ được nơi sinh cư của Khu Bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ và khu vực biển của tỉnh Quảng Trị.

Tân Nguyên