Bảo tồn biển-hướng phát triển bền vững cho tương lai

(QT) - Ngày 14/10/2009, UBND tỉnh Quảng Trị ra Quyết định số 2090/QĐ-UBND về việc thành lập Khu bảo tồn biển (KBTB) đảo Cồn Cỏ, là KBTB biển thứ 4 trong cả nước được thành lập, sau các KBTB: Vịnh Nha Trang (Khánh Hòa), Cù Lao Chàm (Quảng Nam), Phú Quốc (Kiên Giang). Quy mô KBTB đảo Cồn Cỏ có tổng diện tích là 4.532 ha, bao gồm 3 phân khu chức năng: Phân khu bảo vệ nghiêm ngặt có diện tích 534 ha, phân khu phục hồi sinh thái có diện tích 1.392 ha, phân khu phát triển có diện tích 2.376 ha, một vùng phát triển cộng đồng và vành đai KBTB đảo Cồn Cỏ. Đây là môi trường sống, sinh trưởng và phát triển của các loài động thực vật có giá trị cao về kinh tế, khoa học, giáo dục, đồng thời góp phần xây dựng các sản phẩm du lịch, đưa Cồn Cỏ trở thành huyện đảo du lịch- văn hóa hấp dẫn trong thời gian tới.

Một góc ngư trường Cồn Cỏ. Ảnh: H.C

Theo các chuyên gia nghiên cứu về KBTB trên thế giới và thực tế ở nước ta hiện nay, việc thành lập KBTB đang là giải pháp tích cực hiệu quả và ít tốn kém để duy trì và quản lý nguồn lợi thủy sản, bảo vệ đa dạng sinh học, bảo vệ nguồn gen quý hiếm, đáp ứng các mục tiêu bảo tồn khác cũng như nhu cầu sinh kế của con người. Nguồn lợi thủy sản sau 3- 5 năm bảo tồn sẽ tăng lên rõ rệt và duy trì ổn định, ngư dân khai thác quanh các vùng đó được hưởng lợi trực tiếp và lâu dài. Ngoài ra, KBTB sẽ là nơi cung cấp các dịch vụ môi trường và sinh thái rất đa dạng như: thu hút khách du lịch, tham quan, nghỉ dưỡng, giải trí, lặn biển, khám phá đại dương… Nếu có chiến lược phát triển du lịch bền vững và cơ chế để người dân địa phương tham gia các hoạt động từ du lịch thì lợi ích của KBTB là rất lớn. Cần nói thêm rằng, KBTB còn đóng vai trò quan trọng là công cụ hành chính và pháp luật trong việc đấu tranh bảo vệ chủ quyền, an ninh quốc gia trong phạm vi đặc quyền kinh tế của nước ta. Vùng biển xung quanh đảo Cồn Cỏ được các cơ quan nghiên cứu khoa học đánh giá là một trong những khu hệ sinh thái biển có mức độ đa dạng sinh học cao của Việt Nam. Hiện nay các cơ quan nghiên cứu đã phát hiện và thống kế được tại đảo Cồn Cỏ có 113 loài san hô, 57 loài rong cỏ biển, 67 loài động vật đáy, 19 loài giáp xác, 224 loài cá biển khơi, 87 loài cá rạn san hô (có cả san hô màu đỏ và san hô đen- san hô sừng), 164 loài thực vật phù du, 68 nhóm loài động vật phù du. Trong đó có nhiều loài hải sản quý hiếm, có giá trị kinh tế cao như: tôm hùm các loại, cua ghẹ, hải sâm, vẹm xanh, điệp, cá thu, cá mú, cá kẽm, cá cu cam, cua biển, mực các loại…Việc khai thác theo cách hủy diệt của ngư dân thời gian qua đã xâm hại nghiêm trọng đến các nguồn tài nguyên biển, làm cho nguồn lợi thủy sản ngày càng cạn kiệt, gây ô nhiễm môi trường. Bảo tồn biển là vấn đề mới mẽ ở Việt Nam. Thực tế KBTB đảo Cồn Cỏ mới được thành lập, chưa có kinh phí để hoạt động; đội ngũ cán bộ quản lý chuyên môn còn thiếu, chưa đáp ứng được yêu cầu công việc dẫn đến việc quản lý không đồng bộ và hiệu quả. Mục tiêu của công tác bảo tồn biển luôn gắn với khai thác du lịch sinh thái, trong khi đó, du lịch đảo Cồn Cỏ vẫn chưa đưa vào khai thác nên hiệu quả chưa đạt như mong muốn. Để quản lý, bảo vệ, bảo tồn biển có hiệu quả, thời gian tới, BQL KBTB đảo Cồn Cỏ cần tổ chức khoanh vùng để xác định vùng lõi (vùng bảo vệ nghiêm ngặt), vùng phục hồi sinh thái và vùng phát triển; xây dựng quy chế phối hợp với các ngành chức năng, chính quyền địa phương và ngư dân trong thực hiện quy chế KBTB. Đồng thời đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tập huấn, tổ chức đoàn tham quan học tập các mô hình KBTB hoạt động hiệu quả về chuyển đổi sinh kế cho người dân; tập huấn chuyên môn kỹ thuật, nâng cao nhận thức cho người dân để triển khai thực hiện. Ngoài việc nâng cao nhận thức cho người dân trong và xung quanh khu bảo tồn biển, đề nghị tỉnh quan tâm hỗ trợ đa dạng hóa sinh kế, hỗ trợ đào tạo nghề, nâng cao năng lực đánh bắt hải sản xa bờ cho ngư dân… Thay đổi tập quán lâu đời của ngư dân quen đánh bắt hải sản ở ngư trường truyền thống quanh đảo Cồn Cỏ, làm cho ngư dân nhận thấy lợi ích lâu dài của bảo tồn biển là việc làm không dễ dàng. Tuy nhiên, khi đã nhận thức được lợi ích lâu dài của KBTB mang lại và đời sống của người dân ít bị ảnh hưởng thì họ sẽ tham gia thực hiện quy chế bảo tồn biển tốt hơn. Đó cũng là hướng đi phát triển kinh tế- xã hội bền vững cho tương lai của huyện đảo Cồn Cỏ. HẢI LÊ