Bản Vân Kiều học...đếm tiền

(NNVN) - Vì không có tiền và không biết cách tiêu tiền hợp lý, huyện miền núi Hướng Hoá, tỉnh Quảng Trị, phải mở lớp dạy người Vân Kiều tiêu tiền và làm những việc hữu ích để có tiền. Vậy mà giờ đây người Vân Kiều mỗi ngày ngồi đếm từng cục tiền to đùng để gửi ngân hàng đang là chuyện bình thường rồi. Phép màu gì đang đến với bà con dân tộc ở đây?

Tiền nhiều quá không biết đếm

Hồ Ăm Thăng ở xã Pa Tầng đếm 100 triệu đồng nhưng mất đến gần 3 giờ đồng hồ. Đếm cục tiền to như cục gỗ rừng, người Ăm Thăng rần rần gai ốc. Lần đầu tiên sở hữu một khoản tiền lớn từng ấy, Ăm Thăng mừng đến run rẩy. Từ bé đến giờ, đã lần nào Ăm Thăng có được nhiều tiền vậy đâu nên đếm tiền còn vụng về là phải. Đếm hết tiền, Ăm Thăng ngẩng đầu lên, mặt tươi như xuân: “Mình vừa bán một phần rẫy mì (sắn) được 100 triệu đồng. Mì đang lên giá, mỗi kilôgam củ mì bán ra được 2.000 đồng. Quá sướng!”.

Mười năm trước, hàng vạn đồng bào người Vân Kiều ở huyện miền núi Hướng Hoá nghèo xơ, nghèo xác. Một năm chỉ đủ ăn ba tháng, chín tháng còn lại luôn thiếu đói, chính quyền phải liên tục cứu trợ. Bà con không lúc nào có tiền. Nên trong gia đình, may chăng chỉ một người biết chi tiêu tiền hợp lý. Huyện Hướng Hoá phải mở lớp dạy người Vân Kiều biết cách tiêu tiền và làm những việc hữu ích để có tiền nâng cao đời sống cho bà con.

Thế rồi, như trời hạn lớn gặp mưa. Cty TNHH MTV Thương mại Quảng Trị xây dựng ở Nam Hướng Hoá một NM Chế biến tinh bột mì. Nhìn thấy tiềm năng của vùng đất đỏ ba-zan nên Cty này mạnh dạn xây dựng NM. Chứ cả vùng Nam Hướng Hoá hồi ấy chỉ có hơn 300 ha mì được bà con Vân Kiều trồng rải rác trên nương rẫy, lấy mì đâu cho NM hoạt động. Xây dựng NM xong xuôi, Cty tổ chức dạy cho bà con cách trồng mì đúng kỹ thuật hiện đại. Nghĩa là trồng thẳng hàng, thẳng lối, bón phân...

Trồng mì nặng nhọc song có nhiều tiền

Như mưa dầm thấm đất, một cuộc cách mạng nông nghiệp đang ấp ủ và lên mầm mạnh mẽ trong đời sống của bà con. Một vụ, hai vụ trồng mì theo phương pháp hiện đại, bán có đồng vào đồng ra, mua được tivi, xe máy, bà con phấn khởi thực sự. Họ dường như đã tìm ra được cây “đổi đời”. Song đó chỉ mới là khúc dạo đầu cho một cách mạng trong trồng trọt để rồi cây mì chính thức lên ngôi “vua” ở vùng này, hàng ngàn gia đình bà con người dân tộc khi vụ thu hoạch mì đến, mỗi ngày chỉ việc đếm tiền bán củ mì.

Từ việc trồng cây mì mà mỗi năm mỗi gia đình thu về được vài chục triệu đồng đến vài trăm triệu đồng là thực tế hấp dẫn đang diễn ra trong các thôn bản dân tộc giữa rẻo cao Trường Sơn. Ghé vào một quán cà phê bên bìa rừng, Hồ Ăm Thăng tiếp tục câu chuyện. Đây là năm gia đình ông trồng mì nhiều nhất, với diện tích 8 ha. Nhờ giá cao 2.000 đồng/kg nên 180 tấn mì thu được bán cho NM ông thu về gần 360 triệu đồng.

Trước đây gia đình Ăm Thăng đông con, kinh tế khó khăn, đầu tư không biết bao nhiêu công sức song vẫn đói nghèo. Bây giờ bám vào đất, thay đổi phương thức sản xuất, tập trung thâm canh tăng năng suất cây trồng mà gia đình ông đã trở nên giàu có, no đủ gần như nhất xã. Ngần ấy tiền thu về, Hồ Ăm Thăng dự tính sau khi mua cho đứa con trai chiếc xe máy, phần còn lại sẽ gửi tiết kiệm sau này cho nó đi học đại học nông nghiệp. Với Hồ Ăm Thăng, dù cây cao su, cây cà phê... có thể sẽ đứng chân mạnh mẽ ở Pa Tầng, thì cây mì vẫn sẽ là cây chủ lực với nhiều hộ đồng bào dân tộc ít người.

Xuống núi, tôi ghé vào thăm nhà Hồ Măm ở xã A Dơi. Anh không giấu được nỗi vui sướng, ngày nào cũng được đếm tiền: “Trước đây trồng mì chỉ để lo cái ăn mà vẫn chưa đủ. Mì chưa đến tuổi song thiếu gạo nên phải thu hoạch non để ăn sớm. Chưa có ai giàu lên nhờ trồng mì. Nhờ có NM Chế biến tinh bột mì nên loại cây này lên ngôi”. Năm 2003, Hồ Măm chỉ trồng chưa đầy 1 ha mì, vì lúc ấy chưa tin NM thu mua hết sản phẩm cho bà con. Khi tin rồi, năm nào Hồ Măm cũng khai hoang đất trồng thêm cây mì.

Sở hữu khu rẫy có diện tích 5 ha, 6 năm trở lại đây, mỗi năm gia đình Hồ Măm thu hoạch đến 140 tấn mì, bán cho NM được 280 triệu đồng. Thu hoạch mì vụ này vừa xong, Hồ Măm về thị trấn Khe Sanh, tậu một chiếc tivi màn hình phẳng có giá 11 triệu đồng mang về đặt giữa sân nhà mời bà con tập trung đến coi thời sự cho đã, kẻo cái ti ti trước 21 in cứ nhờ nhờ làm sao.

Không nợ một xu

Nhìn cái cách người Vân Kiều bán củ mì thì biết rằng cây mì thực sự đang lên ngôi vua. Hồ Măm rút điện thoại trong túi gọi đến khách hàng thông báo sản lượng củ mì mình cần bán, địa điểm. Hơn mười phút sau 3 chiếc ô tô cùng một khách hàng ào đến thu mua sạch trơn. Hồ Măm chỉ việc theo ô tô về NM cân mì rồi nhận tiền tươi. Hỏi quân ở đâu mua mà sòng phẳng thế, Hồ Ăm nói đó là quân của Pả Hiếu. Chưa bao họ lỡ hẹn hoặc thất hứa với bà con nông dân.

Trong mấy ngày rong ruổi ở “kinh đô mì” Hướng Hoá tôi được nghe bà con kể với nhau câu chuyện có một người tên Pả Hiếu, ở đồng bằng lên giúp trồng mì đúng kỹ thuật. Đến mùa thu hoạch, nhiều năm liền Pả Hiếu thu mua hết sạch sành sanh củ mì với giá sòng phẳng. Nhờ cách làm ăn hợp tình hợp lý của Pả Hiếu, bao phận đời của bà con người dân tộc ít người có những thay đổi đầy ý nghĩa.

Cuối cùng tôi cũng tìm ra Pả Hiếu. Thì ra, đó là anh Hồ Xuân Hiếu, TGĐ Cty TNHH MTV Thương mại Quảng Trị kiêm GĐ NM tinh bột mì Hướng Hoá. Pả Hiếu là cái tên thân mật mà bà con dân bản dành cho anh. Trong câu chuyện về người Vân Kiều đếm tiền sẽ thiếu nếu không nhắc đến sự bao sân của doanh nghiệp này với bà con nông dân, chuyện tưởng dễ như nói song không phải doanh nghiệp nào cũng làm được.

Anh Hồ Ăm Cường (trái) mặt vui như xuân khi có được cục tiền to từ việc bán mì

Cuối năm, hộ nào có thu nhập từ 100 triệu trở lên từ việc trồng mì được tham gia “câu lạc bộ trăm triệu”, được gặp gỡ, trò chuyện với chủ tịch tỉnh về tham dự với câu lạc bộ. Cuối cùng là phần thưởng một chuyến đi du lịch nước ngoài cho những thành viên “câu lạc bộ trăm triệu”. Đúng là chuyện trồng mì nhiều lúc khổ nhọc đến mệt lả cả người nhưng kết quả thu được thì bà con dân tộc đều vui mừng hể hả, vì ai cũng có được nhiều tiền, cuộc sống không còn lo thiếu ăn nữa, chuyện mà họ chưa bao giờ dám mơ ước khoảng bảy năm về trước.

Bảy năm nay anh Hiếu chấp nhận xa gia đình lên ở giữa rừng núi tham gia trồng mì với bà con dân tộc. Đến khi xây dựng NM, anh Hiếu làm giám đốc. Phương châm của anh Hiếu là giúp nông dân trước. Phải vì cộng đồng, xã hội. Song song với việc kiếm được bao nhiêu tiền cho doanh nghiệp thì phải giúp lại cho bấy nhiêu người đã căng sức ra trồng mì cung cấp thường xuyên cho NM.

Cái giúp trước tiên, Cty xây dựng NMSX phân vi sinh bán giá rẻ cho bà con bón cho mì; hỗ trợ giống mì, cử cán bộ nông nghiệp về tận rẫy giúp đỡ kỹ thuật cho bà con; đưa bà con sang Lào, Thái Lan học hỏi cách trồng mì... Khi cây mì chưa thu hoạch, bà con chưa có tiền, anh Hiếu mang gạo tới từng nhà bán với giá chỉ bằng 80% giá thị trường, đến mùa bán mì bà con mới thanh toán tiền. Anh Hiếu nói rằng thiện chí của doanh nghiệp không phải là nói hay mà cần thể hiện bằng hành động, việc làm cụ thể để người dân yên tâm sản xuất. Họ có no đủ thì NM mới vững vàng hoạt động được.

Khắp “kinh đô mì ”ở huyện Hướng Hoá gồm 8 xã được lập ra 40 nhóm nông dân để bà con sinh hoạt nhóm. Hàng tháng các nhóm gặp nhau một lần trao đổi kinh nghiệm trong việc trồng mì làm sao cho kết quả tốt. Những cuộc gặp gỡ này đều có cán bộ kỹ thuật của NM tham dự với tư cách gỡ rối thắc mắc cũng như ghi nhận những phản hồi từ nông dân. Lâm Quang Huy