Bản sắc Điếu Ngao

(QT) - Nằm cạnh Quốc lộ 1A, ngôi làng Điếu Ngao cổ kính nay thuộc địa bàn phường 2, thành phố Đông Hà (Quảng Trị) được nhiều người gần xa biết đến như một địa chỉ thú vị vì có làng trong phố và phố trong làng. Nơi đây còn lưu giữ khá nguyên vẹn bản sắc văn hóa cổ truyền trong đời sống hiện đại, trong những xô bồ thường nhật hôm nay.

Đình làng Điếu Ngao - Ảnh: MINH ĐỨC

Chúng tôi về đúng ngày làng Điếu Ngao cúng tế vị tiền khai khẩn. Mặc dù bận rộn với công việc nhưng các vị bô lão, các trưởng tộc và đại diện cho hệ thống chính trị địa phương đều có mặt đông đủ trong ngày lễ trọng để tri ân người có công mở đất lập làng từ mấy trăm năm trước. Trong niềm cảm khái về công đức tiền nhân, những người có mặt đều vui vẻ, thành kính lo cho công việc mang ý nghĩa tâm linh cao cả được chu toàn. Tất cả những người tham dự đều bày tỏ tấm lòng thành kính hướng về tiên tổ, hướng về nguồn cội, biết ơn những người đi mở cõi phương Nam. Đây thực sự là dịp để ngôi làng này nhớ về buổi ban sơ của hương thôn. Ông Hoàng Sở, Trưởng ban điều hành làng văn hóa Điếu Ngao, cho biết tổ tiên đã từ phía Bắc vào đây gây dựng nên làng Điếu Ngao cách đây khoảng năm trăm năm. Nhớ ơn người xưa, dân làng hàng năm lễ tế rất trang trọng, nghiêm cẩn. Đó cũng là cách giáo dục truyền thống uống nước nhớ nguồn cho các thế hệ con cháu của làng. Còn nhớ ngày trùng tu đình làng Điếu Ngao, một công trình tâm linh tín ngưỡng quan trọng hàng đầu của quê hương, dân làng vui như tết. Tất cả tề tựu đông đủ, từ người già cho đến trẻ em ai cũng hân hoan trong niềm vui lễ hội khi họ vừa là chủ nhân sáng tạo nên những giá trị vật thể và tinh thần, vừa cũng là người thưởng thức và thụ hưởng. Ở đình làng, các bậc bô lão, những người phương trưởng bận rộn với nghi lễ trang nghiêm để chiêm bái các bậc tiên tổ đã có công với làng với nước. Họ dù đã trở thành quá khứ trong chiều dài thời gian thăm thẳm nhưng vẫn như còn hiện hữu đâu đây trong khói hương thanh khiết, trong niềm biết ơn lớn lao của những người đang sống. Bởi hết thảy dân làng nam, phụ, lão, ấu đều có chung một tấm lòng thành, gắn bó với nhau trong mỗi chuyện làng, chuyện nước. Bà con Điếu Ngao dù ở gần hay đi xa vẫn luôn gắn kết với nhau trong tâm nguyện thương nguồn nhớ cội. Những dịp lễ hội là cơ hội để dân làng gần gũi nhau hơn, càng ý thức về công lao người đi trước và thấy rõ những việc cần làm, những điều cần nhớ hôm nay, để từ đó cùng sát cánh bên nhau vun đắp tổ ấm chung cho hàng ngàn hộ dân nơi đây. Đó chính là ý nghĩa của việc ôn cố tri tân. Bản sắc Điếu Ngao nhờ vậy qua những biến thiên lịch sử, qua khói lửa binh đao tao loạn vẫn không ngừng được gìn giữ, tô bồi. Mỗi người đều có quyền tự hào về truyền thống tốt đẹp của quê hương và đều cảm nhận những điều thiêng liêng từ ngàn xưa truyền lại. Ông Hoàng Dũng, một người dân làng Điếu Ngao nói rằng dân làng luôn cố gắng giữ gìn bản sắc văn hóa cổ truyền mà cha ông và bao thế hệ đi trước đã gây dựng nên, đó cũng là bổn phận quan trọng của những người đang sống hôm nay. Ngay từ một làng giữa phố, những trò chơi dân gian như kéo co, đánh đáo…được lưu giữ, trở thành một nét đẹp làng quê đáng trân trọng quá trình đô thị hóa. Nói đến làng Điếu Ngao không thể không nhắc đến một nét bản sắc văn hóa độc đáo, đó là âm nhạc cổ truyền. Từ đời này qua đời khác, âm nhạc cổ truyền mang nét riêng của Điếu Ngao được người dân nâng niu, gìn giữ. Họ đã dồn tâm hồn và tài hoa của mình vào những nhạc cụ dân gian, để mỗi khi âm nhạc cất tiếng là thấy rõ hồn quê lai láng, là như được nghe tiếng nói lắng sâu của người và đất quê hương. Một ngôi làng dù có bản sắc độc đáo đến mấy cũng không thể thoát ly khỏi quy luật phát triển của toàn xã hội. Muốn lưu giữ những nét văn hóa dân gian đã trở thành phong vị của một làng cổ như Điếu Ngao thì chỉ kêu gọi không là chưa đủ. Cần phải thường xuyên duy trì những lễ hội, sinh hoạt văn hóa dân gian, khuyến khích và động viên kịp thời những người dân yêu thích, trân trọng cội rễ của quê hương. Việc làm này phải bắt đầu từ chính mỗi người dân, được người dân hưởng ứng và tham dự thì mới có hiệu quả thiết thực và lâu bền. Ông Hoàng Nhật Thi, Chủ tịch UBND phường 2, thành phố Đông Hà khẳng định, Đảng ủy, chính quyền địa phương luôn quan tâm trùng tu các di tích, động viên và hỗ trợ bà con dân làng bảo tồn những nét văn hóa vật thể và phi vật thể của làng Điếu Ngao. Mỗi mùa xuân về chúng ta lại mừng khi mảnh đất Điếu Ngao lại rộn rã với những lễ hội của làng quê, với niềm phấn khởi khi cuộc sống mở ra những dự cảm và hy vọng tốt lành. Và ngay giữa một Đông Hà ồn ào náo nhiệt, chúng ta vẫn yên lòng khi có thêm một điểm tựa văn hóa truyền thống, đó là bản sắc của một làng giữa phố, làng văn hóa Điếu Ngao. PHẠM XUÂN DŨNG