Âm thanh gọi chữ…

Có những thứ nho nhỏ hiện hữu quanh ta, tưởng không đáng kể, một ngày nào đó bỗng góp thêm vào những điều giá trị trong cuộc sống. Như khởi nguồn của “Tiếng kẻng khuyến học” cách đây hơn 20 năm về trước, được hình thành bởi sự hiếu học của những đứa trẻ lẫn niềm tin, khát khao ươm mầm tương lai của người dân thôn Hải Lam, xã Linh Hải, huyện Gio Linh. Giờ đây, nhiều hạt mầm đã vươn thành cây xanh, tỏa bóng mát. Tiếng kẻng gióng giả, thân thuộc đó nay được người dân nhắc nhớ bằng cái tên trìu mến: “Âm thanh gọi chữ”.

Miền quê “thắp lửa” khuyến học

Người thôn Hải Lam từ lâu đã quá quen thuộc với hình ảnh ông Nguyễn Đức Duyệt, người hơn 10 năm nay không ngại mưa gió, đêm hôm cầm dùi, đèn pin, đều đặn đánh kẻng báo hiệu giờ học bài. Nhưng hơn 20 năm về trước, những ngày đầu khi ông Võ Công Thông khởi xướng phong trào “Tiếng kẻng khuyến học”, đó lại là một câu chuyện mở đầu đầy mới mẽ.

Hơn 10 năm qua, ông Nguyễn Đức Duyệt vẫn tâm huyết với việc đánh kẻng báo hiệu giờ tự học -Ảnh: V.K.L

Hải Lam vốn là làng kinh tế mới. Ngày đó, đất đai bạc màu, đời sống người dân thiếu thốn đủ đường, sản xuất gặp nhiều khó khăn. Vấn đề trước mắt mà người dân nghĩ đến là làm sao để đủ ăn, thoát khỏi cái nghèo. Bởi thế, việc học hành của con em chưa được quan tâm.

Vậy mà ông Thông, một người dân trong làng đã nảy ra sáng kiến là đúng 7 giờ tối, vào tất cả các ngày trong tuần, trừ Thứ 7, đi đánh kẻng báo hiệu giờ học, đến từng nhà nhắc nhở con em học hành. Ban đầu, có người nghĩ ông gàn dở, họ bảo: “Sao ông thích lo chuyện bao đồng thế?”.

Ông chỉ nhẹ nhàng nói: “À thì, vì nghĩ chuyện đường dài. Đời mình khó khăn, điều kiện học hành hạn chế thì mình phải tạo điều kiện, khuyến khích con em học tập, để các cháu có tương lai rộng mở, sau này góp sức xây dựng quê hương”.

Dần dần, tâm huyết của ông Thông cũng được đền đáp, thái độ học tập của những đứa trẻ có chuyển biến rõ rệt, các gia đình trong thôn cũng dần ủng hộ. Lâu dần thành lệ, phong trào từ đó được thực hiện một cách có kỷ luật và đều đặn.

Sau này, khi ông Thông mất, người kế việc đánh kẻng là ông Duyệt cũng chung một ý nguyện như thế. Có lẽ vì thế mà “Tiếng kẻng khuyến học” vẫn còn tồn tại đến tận bây giờ và lan rộng đến nhiều nơi. Hiện nay, để duy trì, đốc thúc các em học tập, ban khuyến học thôn gồm 3 - 4 người vẫn đến tận nhà các em để nhắc nhở học tập.

“Phong trào “Tiếng kẻng khuyến học” không chỉ đánh thức tinh thần hiếu học của học sinh, mà còn khiến các bậc phụ huynh thay đổi tư duy về sự học. Ở những địa phương hưởng ứng phong trào, mọi người thường có những quy ước với nhau, không gây ồn ào khi con trẻ đến giờ học.

Cũng từ đây an ninh thôn xóm tốt hơn, những cảnh tụ tập rượu chè, cờ bạc giảm hẳn. Đặc biệt, các bậc cha mẹ cũng chú ý quan tâm tới việc sắp xếp vị trí bàn học sao cho con trẻ có môi trường tốt nhất để học”, ông Duyệt bộc bạch.

Đối với người dân nơi đây, tiếng kẻng làng là tiếng của lòng dân, của tinh thần hiếu học. Những năm qua, tiếng kẻng khởi nguồn từ Hải Lam như một đốm sáng thắp lên ngọn lửa khuyến học. Ngọn lửa ấy đã được lan rộng từ miền biển Trung Giang, Gio Hải đến vùng đồng bằng Trung Hải, Gio Quang lan qua miền gò đồi Phong Bình, Gio An, Linh Hải, Hải Thái, bén đến miền núi Linh Trường… và nhiều nơi trên toàn tỉnh Quảng Trị.

Bén rễ… ý thức tự học

Hải Lam về đêm ánh điện sáng trưng. Vào giờ học, âm thanh vang vọng khắp miền quê bởi tiếng kẻng thân thuộc. Những đứa trẻ dừng mọi thú vui chơi, ngồi ngay ngắn vào bàn học. Nhiều gia đình giảm bớt âm thanh từ ti vi, không gây tiếng ồn để con em tập trung học tập. Mọi thứ diễn ra tự giác và nền nếp.

Mỗi khi nghe tiếng kẻng, em Nguyễn Quang Vũ luôn tự giác ngồi vào bàn học bài -Ảnh: V.K.L

Tiếng kẻng làng vang lên gấp gáp, mạnh mẽ như thúc giục, đưa con em vào khuôn khổ tự học, tự làm bài tập và soạn bài trước ở nhà. “Tối nào ăn cơm xong, dù xem phim hoạt hình hay đang làm gì đi nữa, hễ nghe kẻng là con tôi tự động đứng dậy ngồi vào học, không đợi ai nhắc nhở hết”, chị Trần Thị Thu Huyền, ở thôn Hải Lam hào hứng nói.

Con của chị Huyền là em Nguyễn Quang Vũ, đang theo học tại Trường Tiểu học Linh Hải. Dù mới học lớp 3 nhưng thành tích học tập của Vũ rất nổi bật, năm nào em cũng đạt học sinh xuất sắc và đoạt nhiều giải thưởng từ các cuộc thi học sinh giỏi cấp huyện, cấp tỉnh.

Chị Huyền nói rằng, con mình học tốt cũng nhờ vào việc chăm chỉ học ở lớp và tự học ở nhà. Có được một thói quen tốt, một phong cách đẹp, một nếp sống văn hóa như thế không dễ dàng gì, phải mất một thời gian nhọc nhằn và bền bỉ. Có lẽ, theo tiếng kẻng, ý thức tự học đã “bén rễ” trong các em…

Những đứa trẻ ở Hải Lam dần lớn lên. Nhiều em lên thành phố để học cao đẳng, đại học nhưng vẫn không thể nào quên tiếng kẻng làng. Em Nguyễn Vũ Hoàng Anh đang theo học tại Trường Đại học FPT Đà Nẵng tâm sự: “Tiếng kẻng 7 giờ tối đã gắn liền với 12 năm cắp sách đến trường của em, đồng hành với em trong việc học bài ở nhà. Hơn 3 tháng xa quê, tuy không còn được nghe tiếng kẻng thân thuộc nhưng em vẫn không bỏ được cái nếp học bài từ thuở nhỏ ấy. Tối tối, em vẫn có thói quen tự giác ngồi vào bàn học”.

Trong ký ức của người dân nơi đây, tiếng kẻng làng là thứ chạm đến nhiều giác quan. Đó là âm thanh báo giờ học vẫn ăn sâu vào tâm trí. Đó là hình ảnh ông Duyệt ngày ngày cần mẫn đánh kẻng. Đó là nỗi nhớ nhà da diết của những người con xa quê mỗi khi nghe ở đâu có tiếng keng keng. Có lẽ vì thế mà những người con của Hải Lam, sau khi thành đạt, nhiều người mỗi năm đều quay về đóng góp cho thôn, đóng góp cho hội khuyến học, trồng cây bóng mát cho làng.

Tiếng kẻng khuyến học khiến phong trào học tập của thôn Hải Lam có những kết quả đáng mừng -Ảnh: V.K.L

Giờ đây, cuộc sống đã thay đổi nhiều nhưng tiếng kẻng làng vẫn được người dân gìn giữ. Trưởng thôn Hải Lam Nguyễn Thế Lực nói bằng giọng tự hào: “Đổi lấy vị ngọt hậu của quê hương bây giờ là biết bao nhiêu nỗ lực, đồng sức, đồng lòng của người dân khi quan tâm tới phong trào học tập. Chỉ tính riêng thành tích học tập của học sinh, sinh viên thôn Hải Lam năm 2020-2022 đã có 1 tiến sĩ; 13 em thi đỗ vào đại học, 3 em cao đẳng, 6 em tốt nghiệp đại học loại giỏi và 88 em đạt học sinh giỏi, 155 em đạt học sinh tiên tiến ở các cấp học”.

“Tiếng kẻng khuyến học” sau bao năm nhưng bây giờ vẫn vậy, dõng dạc và ngân xa lạ thường. Có lẽ, giá trị của âm thanh nằm ở ý nghĩa đằng sau nó. Hẳn rồi, âm thanh từ tiếng kẻng dường như đang truyền đi, gửi gắm niềm mong mỏi của người dân vào một thế hệ kế cận của làng có thể dùng con chữ để sống tốt, sống đẹp, góp phần xây dựng quê hương, đất nước…

Võ Khánh Linh