Một thời và mãi mãi

(Nhân cuộc hội ngộ bè bạn trạm I- 6B Côn Đảo) Hơn ba mươi ba năm qua (1975- 2008) sau ngày giải phóng miền Nam, giải phóng nhà tù Côn Đảo, những bè bạn ngày ấy tuy đã có dịp gặp nhau nơi này nơi khác, nhưng chưa có dịp nào được hội ngộ khá đông đủ, đậm đà ý nghĩa như hôm nay. Hơn 80 mái bạc, đầu xanh, xem như đại diện cho gần 900 đồng đội trại 1- 6B hồi đó. Từ tận cùng giới tuyến lịch sử Hiền Lương - Quảng Trị, qua khúc ruột miền Trung - Tây Nguyên, lên Bình Dương, xuống tận Cà Mau, Hà Tiên xa lắc... Họ không nề khoảng cách không gian hơn ba nghìn cây số đã về đây hội tụ. Để thăm hỏi nhau ư ?- chưa đủ. Để hàn huyên câu chuyện xưa nay ư ?- chưa đủ. Để điểm xem ai còn ai mất ?- chưa đủ. Cuộc hội ngộ thật khó diễn đạt bằng lời. Đó là những trái tim nồng nàn keo sơn về với nhau!

Nguyện tiếp bước cha anh -Ảnh: Minh Hoàn

Trong giờ họp mặt đầu tiên tại khu nhà T67 của Quân khu 7 trang trọng và ấm áp, cả hội trường bừng lên không khí chan hòa rạo rực khi Ban tổ chức tuyên bố mừng thọ các cựu tù cao niên! Làm sao diễn tả được nỗi lòng của mỗi người và mọi người. Trên 60 cựu tù cao niên- những con người qua bao năm dai dẳng đọa đày, nay trở về sức lực đâu mà họ vươn tới vượt cái ngưỡng "cổ lai hy"?! Phải chăng đó là cái tuổi của bao đồng đội đã ngã xuống để lại cho họ. Phải chăng đó là tuổi của Đảng, của dân, đồng bào, đồng chí đã ưu ái dồn hơi tiếp sức cho họ! Cảm động làm sao! Họ quây quần ríu rít với nhau như những ngày tháng trong ngục tù vậy, không hề có chút xa lạ ngỡ ngàng! Tự hào về những gương mặt trẻ ngày ấy, những chàng trai tự xưng danh "nghé- nhóc", bây giờ đã là kỹ sư, thạc sĩ, nhà văn, nhà báo, những nhà kinh doanh quản lý năng động tài ba; những bác sĩ, nhà giáo ưu tú; những nhà hoạt động xã hội bôn ba khắp miền; những đồng chí đã và đang tham gia lãnh đạo ở mọi cấp, mọi ngành góp phần xứng đáng cùng cộng đồng xây dựng quê hương đất nước, đã nêu gương sáng về ý chí, phẩm chất, niềm tin và lòng chung thủy. Bắt tay Vũ Ngọc Đĩnh (TP.HCM), Nguyễn Bá Linh (Phú Yên) mà nhớ lại giờ phút cuối cùng tại chuồng bò trong ngày giải phóng Côn Đảo. Gặp Võ Ái Dân, Trần Ngọc Tự, Đình Tào, Tử Thân, Ngô Ngọc Dũng... mà nhớ lại những buổi học tập chính trị trong chuồng cọp. Mặc cho vôi bột sặc sụa, địch rút lui họ lại say sưa tranh luận duy vật biện chứng, duy tâm luận! Yếu tố nào quyết định thành công ở đời! Nhân định hay thiên định!... Và còn đó bóng dáng lớp trẻ ngày ấy, lầm lì thinh lặng... thế mà khi đương đầu với khủng bố, họ lại nhanh như sóc cướp từng quả phi tiễn đang xịt khói vụt ra ngoài cứu nguy cho đồng đội. Những gương mặt chân chất bình dị, chỉ biết giao cảm bằng ánh mắt, làm nhiều hơn nói, đã từng thức thâu đêm trăn trở lần mò tìm từng chiếc đinh nhọn cạy cục đục khoét tường đá, cất giấu chiếc đài bán dẫn để khai thác từng mẩu tin của cách mạng bên ngoài, sưởi ấm niềm tin đồng đội. Và đây bóng dáng những sinh viên học sinh bị bắt ngay trên ghế nhà trường, những "đảng viên cộng sản tí hon" chưa hề được kết nạp ấy vẫn ngày ngày nghiền ngẫm tìm ra cách pha mực viết nên từng trang tập san nội bộ để chuyền tay rèn luyện mình. Và còn nữa, những tấm thân già trước tuổi còng lưng chăm sóc nhặt nhạnh từng cọng rau cho anh em đau ốm đang thoi thóp mong chờ. Ôm chặt vai Trần Nhự, nhìn cái miệng sóm sém mà nghẹn ngào nhớ lại cái thời bầm dập sống chết trong chuồng cọp số 9 ấy! Nhớ đến bác Hiền, bác Lang, Đỗ Văn Sâm, Trần Chí (Phan Thiết), anh Phục, anh Nho (Phan Rang). Rất tiếc không có mặt Mười Mẫn (Bộ Công an), Mười Thương (anh hùng bắn Ngô Đình Diệm) về dịp này... Cứ gặp lại mỗi bạn bè là mỗi gợi nhớ những chuỗi ngày, từng đoạn đời bi tráng mà hào hùng ấy của ngày qua... Lên đường về Cà Mau, chặng đầu tiên về mảnh đất thiêng xa nhất của Tổ quốc. Đường dài nhưng không thấy mệt bởi qua những địa danh đang được cuốn hút. Đó là chùa Dơi (Sóc Trăng), chợ Nọc Nạng (Bạc Liêu)... Mới hay câu chuyện phim "Máu thắm trên cánh đồng Nọc Nạng" chính là gốc từ lịch sử đấu tranh của nông dân chống thực dân Pháp và điền chủ tại đây từ xa xưa! Ra mũi Cà Mau cũng lắm lý thú. Lâu nay đã từng nghe cuộc chiến đấu anh hùng ở vùng sông nước, những U Minh, rừng đước kiên cường, hôm nay mới tận mắt nhận ra cái cảnh sông nước Năm Căn - Cái Nước - Cà Mau. Suốt 3 giờ trên thuyền máy, ai nấy háo hức đặt chân lên đất Mũi! Thuyền lướt trên sông Cái Lớn mênh mông. Từng dãy nhà phố san sát nối dài bám men sông. Gió thoảng nhẹ, sóng lượn êm êm... Nhìn theo rặng đước buông rễ lúc triều xuống như say sưa ngắm bức tranh thủy mặc! Trên bờ đây đó đủ mọi sắc áo thấp thoáng qua về. Càng mến cảnh, quý người nơi đây. Đến đất Mũi ai nấy chen chân đi quan sát, ngắm cảnh, chụp ảnh lưu niệm. Nhưng có lẽ tấm ảnh chụp chung tại cột mốc quốc gia của Nguyễn Phú Thọ tặng mỗi thành viên đã là kỷ niệm có ý nghĩa nhất! Mong về Kiên Giang - Hà Tiên, song mãi đến 8 giờ tối mới đến thành phố Rạch Giá. Bước xuống xe đã thấy thấm mệt, nhưng nghe cô cán bộ tổ chức trang trọng đọc lời giới thiệu đoàn, ai nấy cảm thấy nhẹ nhõm.

Đất Kiên Giang- Hà Tiên có nhiều cảnh đẹp và di tích lịch sử lâu đời. Đền Mạc Cửu - một vị tướng nhà Minh bị quân Thanh đuổi chạy sang Việt Nam, đã góp phần bảo vệ một vùng đất, được nhân dân nơi đây dựng đền thờ. Nào là Thạch Động, Pháo Đài... những địa chỉ mang theo truyền thuyết huyền thoại! Nhưng thì giờ đâu mà tham quan tìm hiểu hết được. Chủ yếu là đoàn muốn tìm thăm lại những bạn cũ. Đồng chí Đào Văn Trân đã có lúc là ủy viên Thường vụ Đảng ủy Lưu Chí Hiếu, khi trở về tham gia công tác ở Tỉnh ủy Kiên Giang, đã từ trần, gia đình hiện ở thành phố Rạch Giá. Và Hà Ngọc Long, người đồng chí thấp nhỏ ấy, tuổi đã gần tám mươi, vẫn nguyên tác phong nhanh nhẹn tháo vát như thuở từng chăm sóc sức khỏe cho anh em trong tù. Càng nhớ lại các "thầy thuốc tay không" trong nhà tù Côn Đảo một thời, bọn địch phải kính nể. Các đồng chí đã cứu sống hàng trăm đồng đội thoát khỏi âm mưu giết dần giết mòn của quân thù. Đó là Phan Thanh Nhàn, Huỳnh Văn Long, Nguyễn Minh Triết, Hà Ngọc Long cùng nhiều đồng chí khác. Nghe nói Phan Thanh Nhàn sau này mắc bệnh phổi phải ra đi sớm. Càng nhớ càng thương quý con người đồng chí ấy với câu chuyện đưa miệng hút đàm (không có dụng cụ bảo hiểm) cho đồng chí mình sống thêm vài giờ để nhìn thấy đồng đội xung quanh!... Trở lại Vĩnh Long, nơi đã in đậm bao hình ảnh nghĩa tình từ những năm tám mươi (1982- 1988- 1990); tự hào về quê hương của hai đồng chí lãnh đạo cao cấp nổi tiếng của Đảng, của nhân dân: đồng chí Phạm Hùng quê huyện Long Hổ, đồng chí Võ Văn Kiệt quê Vũng Liêm. Viếng đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh tại ấp Vĩnh Hội, xã Long Đức, tỉnh Trà Vinh càng vô cùng khâm phục tấm lòng và chí khí của quân dân nơi đây. Mặc cho địch kìm kẹp khủng bố đánh phá ngày đêm, vừa được tin Bác Hồ ra đi, các đảng viên ở cơ sở đã cùng nhân dân địa phương dựng đền thờ Bác chỉ cách bót giặc 400 mét. Và xúc động làm sao khi nghe giới thiệu trong một lần địch đốt phá, số lính ngụy bị ép buộc đã đưa ảnh Bác Hồ ra ngoài rồi mới đốt đền, và họ còn để lại một phong thư vái lạy anh linh Cụ Hồ và cầu xin đồng bào thông cảm tha thứ cho hành động tội lỗi của họ vì bị bắt buộc. Trong phong thư còn kèm 500 đồng bạc Đông Dương để "cúng vào việc trùng tu đền thờ Cụ Hồ" và khi dân biểu tình đến tận dinh Tỉnh trưởng ngụy, viên tỉnh trưởng hốt hoảng hứa trừng trị đám lính "làm bậy"! Hai buổi giao lưu với thế hệ trẻ tại thành phố Hồ Chí Minh và tỉnh Vĩnh Long là dịp được ghi lại những ấn tượng đẹp. Nếu đêm giao lưu với tòa soạn Báo Thanh niên đã gửi gắm nhiều hứa hẹn cho tòa soạn báo những hoạt động nối tiếp để phát huy truyền thống và "nghĩa tình Côn Đảo", thì buổi tiếp xúc cởi mở với Đoàn Thanh niên tỉnh Vĩnh Long đã làm cho đoàn cựu tù chính trị thấu hiểu thêm về ước mơ khát khao tìm hiểu quá khứ, tìm hiểu truyền thống chiến đấu cách mạng của cha anh, của thế hệ nối tiếp. Họ khai thác từng chi tiết trong chiến đấu, chăm chú ghi lại từng bài học để rèn luyện mình...Nếu ai đó có lúc vội nghĩ rằng thế hệ trẻ ngày nay thường chỉ chạy theo đua đòi cuộc sống thực dụng mà lạc lõng với quá khứ, thì những hoạt động ở tòa soạn Báo Thanh niên và ở Tỉnh Đoàn Vĩnh Long đã trả lời hùng hồn rằng không phải vậy. Và có lẽ không chỉ ở nơi đây, thế hệ trẻ là thế hệ của thời đại và mọi thế hệ trẻ đều xứng đáng với thời đại mình... Làm sao ghi hết mọi cảm xúc lý thú trong một chuyến đi suốt 10 tỉnh, với 6 điểm dừng lại giao lưu... Một chuyến đi tràn đầy nghĩa tình và ấn tượng! Và, không hề đơn giản khi nhìn lại đoàn trên 80 người, với hành trình hơn tuần lễ, qua từng chặng dừng chân, từng buổi gặp gỡ với sự đón tiếp thân tình và nồng hậu của mỗi cấp lãnh đạo và bạn bè!... Phải chăng đây là một tập thể - một tập thể đã từng chiến đấu cho đến những ngày cuối cùng giải phóng nhà lao Côn Đảo và vai trò của những người đứng ra tổ chức hướng dẫn chuyến đi chính là những người đã từng đứng đầu tập thể đó, mà bạn bè thường gọi thân tình và dân dã nhưng rất quý trọng là "tù trưởng". Chính vị "tù trưởng" đó khi trở về đã qua các cương vị đứng đầu nhiều tỉnh và có cả nhiệm vụ ở Trung ương một thời. Bên cạnh, còn có một lực lượng cộng sự đầy nhiệt tình, xông xáo tháo vát, những người từng góp phần xứng đáng cùng tập thể trong những năm tháng ở Côn Đảo; hòa bình về vẫn nặng nợ với đồng đội, "máu tù đày" thôi thúc họ đứng ra làm đầu mối thông tin, trung tâm quy tụ bạn bè tứ xứ. Vòng quanh gần hết các tỉnh miền Tây thì vừa đến được Tây Ninh, mong ước: "Đất Tây Ninh nặng tình một thuở Từng xóm phường lối phố không quên Quý người, mến cảnh, đất thiêng Sờ lên mái bạc lòng thêm nhớ người"... Rồi cũng phải chia tay, những cái bắt tay nhiều hẹn hò lưu luyến... Phải chăng tình chiến đấu, tình người, tình đời, tình cảnh vật, tình đất nước đã hòa quyện nhau thành bức tranh sáng ngời "Một thời và mãi mãi". Hoàng Phùng