Tuyên truyền kết quả nghiên cứu khoa học, vấn đề cần quan tâm

(QT) - Thông tin Khoa học và Công nghệ (KH&CN) là một bộ phận cơ bản cấu thành của hoạt động KH&CN. Hoạt động thông tin KH&CN ngày càng có vai trò chủ chốt trong việc truyền tải, phổ biến tri thức KH&CN, thúc đẩy chuyển giao công nghệ, là một yếu tố tiên phong để làm rõ vai trò KH&CN trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp. Tuy nhiên, trên thực tế công tác tuyên truyền các kết quả cứu nghiên khoa học- một bộ phận có vai trò quan trọng chưa được các nhà làm khoa học, nhà nghiên cứu cũng như nhà quản lý quan tâm đúng mức. Nhiệm vụ to lớn của công tác truyền thông KH&CN đã được khẳng định trong các văn kiện quan trọng như Chiến lược phát triển KH&CN giai đoạn 2011 - 2020; Nghị quyết Trung ương 6 khóa XI về phát triển KH&CN phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; Luật số 29/2013/QH13 của Quốc hội; Luật KH&CN; Nghị định số 11/2014NĐ-CP về hoạt động thông tin KH&CN;...

Đặc san KH&CN Quảng Trị, một trong những kênh truyền tải các kết quả nghiên cứu khoa học được mọi người quan tâm

Truyền thông KH&CN nói chung và công tác truyền thông về kết quả nghiên cứu khoa học nói riêng đến với cộng đồng xã hội tuy chỉ là một trong các nội dung của hoạt động thông tin KH&CN nhưng lại có ý nghĩa đặc biệt liên quan đến việc tuyên truyền, phổ biến thông tin, phát triển thông tin, từ đó góp phần thúc đẩy thị trường công nghệ phát triển. Làm tốt công tác tuyên truyền các kết quả nghiên cứu không những làm cho các sản phẩm đã được dày công xây dựng cả sức lực và trí tuệ của các nhà khoa học đến được với cộng đồng xã hội, giúp người dân áp dụng có hiệu quả vào thực tiễn cuộc sống mà còn là nguồn động viên lớn để các nhà khoa học nỗ lực hơn nữa cho công tác nghiên cứu của mình. Tuy nhiên, trên phạm vi cả nước nói chung và tỉnh Quảng Trị nói riêng công tác truyền thông các kết quả nghiên cứu đang gặp một số trở ngại chính. Trước hết, công tác truyền thông các kết quả nghiên cứa khoa học chưa được các cấp, ngành chú trọng. Trong khi hoạt động truyền thông về thị trường, thể thao, sức khỏe, tình yêu - tình dục, văn hóa... luôn được thông tin hàng ngày thì truyền thông về KH&CN nói chung và truyền thông các kết quả nghiên cứu vẫn còn mờ nhạt. Sự kết hợp chặt chẽ giữa các nhà khoa học có tinh thần báo chí và các nhà báo có tinh thần khoa học chưa được phát huy để chuyển hóa các kết quả nghiên cứa khoa học vốn đã ít, khó viết, khó hiểu, thiếu tính hấp dẫn đến với công chúng. Có 2 nguyên nhân chính của vấn đề này là: Chính đội ngũ các nhà khoa học, nghiên cứu chưa coi trọng công tác truyền thông đối với kết quả của mình. Họ thường không thích giới thiệu, thậm chí không muốn viết về những kết quả mình làm. Một số nhà khoa học, nghiên cứu rất ngại các phóng viên trích dẫn sai ý kiến có thể làm ảnh hưởng đến uy tín xã hội của họ, tâm lý này đã gây không ít khó khăn cho các phóng viên trong việc tiếp cận các nhà khoa học. Từ thực tế làm truyền thông KH&CN, chúng tôi có thể khẳng định rằng việc các nhà khoa học, nghiên cứu chủ động tuyên truyền kết quả nghiên cứu của mình ở đặc san, website chuyên ngành KH&CN của tỉnh là rất hiếm nếu không nói là không hề có mà hầu hết là chúng tôi chủ động tiếp cận để đặt bài viết, chưa nói đến việc từ chối của các nhà nghiên cứu, trong khi đó việc tuyên truyền hoàn toàn miễn phí... Sự phức tạp và phong phú của các kết quả nghiên cứu mới so với khả năng hạn chế trong công tác viết bài, biên tập khoa học của những người làm truyền thông KH&CN. Mặt khác, công tác tuyên truyền các kết quả nghiên cứu phải chính xác và đầy đủ, vì thế người làm truyền thông cần phải có sự hiểu biết nhất định đối với những kiến thức theo từng lĩnh vực của KH&CN. Bên cạnh đó, sự đón nhận của cộng đồng xã hội dành cho kết quả nghiên cứu khoa học còn hạn chế, thậm chí có một số bộ phận còn mơ hồ. Hàng ngày mọi người đều theo dõi thông tin để muốn biết hiện giá cả thị trường tăng hay giảm hay tin tức giao thông, sức khỏe, tình yêu, văn hóa thế nào... nhưng ít ai quan tâm hiện có công trình nghiên cứu nào mới ra đời hoặc công trình kết quả nghiên cứu nào áp dụng vào thực tế có hiệu quả. Điều đáng quan tâm là kinh phí bố trí cho công tác tuyên truyền các kết quả nghiên cứu còn hạn chế, có nhiều đề tài không được duyệt bố trí kinh phí cho mục này. Để công tác truyền thông KH&CN nói chung và tuyên truyền kết quả nghiên cứu khoa học nói riêng đạt hiệu quả, đến được với cộng đồng, đáp ứng yêu cầu thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội thì phải giải quyết các vấn đề là công tác tuyên truyền phải đồng bộ, rộng khắp, có trọng tâm, trọng điểm, phải có cơ chế, kế hoạch phối hợp giữa các sở, ban ngành, các cơ quan thông tin đại chúng và đơn vị liên quan. Để làm được điều này cần tập trung vào các vấn đề chính như: Phải có sự kết hợp chặt chẽ giữa các nhà khoa học và các cơ quan truyền thông KH&CN. Đã đến lúc các nhà khoa học cần thay đổi tư duy về tuyên truyền KH&CN. Thay vì cứ lặng lẽ nghiên cứu, ứng dụng thì bản thân các nhà khoa học nên quảng bá sâu rộng hơn những gì mình làm được đến với cộng đồng và xem đây là động lực lớn, là thành quả trong suốt quá trình nghiên cứu của mình. Bên cạnh đó, người làm truyền thông về kết quả nghiên cứu khoa học cần có những kiến thức, hiểu biết nhất định về lĩnh vực quan tâm; khi viết thông tin khoa học cần kiểm tra tính chính xác và tính cân bằng của bản tin, bài báo, vừa tránh gây ra những sai sót không đáng có và đáp ứng được sự hấp dẫn của vấn đề. Các tổ chức KH&CN phải quan tâm, nhận thức cao về vai trò của công tác tuyên truyền các kết quả của các đề tài, dự án đã được nghiệm thu; cần tăng cường năng lực và phối hợp chặt chẽ với các cơ quan thông tin, báo chí, để từ đó giúp đưa thông tin nhanh nhất, chính xác nhất và hiệu quả nhất về các kết quả nghiên cứu khoa học. Việc phân bổ kinh phí cho một đề tài, dự án thì nên dành một phần kinh phí xác đáng cho công tác tuyên truyền. Bởi nếu các kết quả nghiên cứu mà không đến được với công chúng thì xem như kết quả đó không có giá trị. Sự quan tâm, phối hợp giữa các cấp, ngành, sự nhận thức của cộng đồng là một chất xúc tác lớn cho những người làm truyền thông KH&CN và cũng là động lực lớn để các nhà khoa học nỗ lực hơn nữa trong nghiên cứu của mình, cho ra đời những công trình nghiên cứu, những sản phẩm, chính sách, ứng dụng khoa học kỹ thuật phục vụ tốt hơn nữa cho xã hội. Hy vọng trong thời gian tới, với nhận thức đúng tầm quan trọng của việc tuyên truyền các kết quả nghiên cứu khoa học; sự quan tâm hơn nữa của chính những nhà khoa học, các cơ quan KH&CN, các cơ quan, ban ngành liên quan và sự vào cuộc mạnh mẽ hơn nữa của các cơ quan làm truyền thông nói chung và truyền thông KH&CN nói riêng sẽ đưa các kết quả nghiên cứu KH&CN vào xã hội một cách tự nhiên, sâu rộng, giúp người dân ứng dụng một cách hiệu quả vào thực tế, đáp ứng yêu cầu thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội. Bài, ảnh: TRẦN THỊ PHƯỢNG