Tự chủ đại học đi kèm với trách nhiệm xã hội

(SGGP) - Ngày 30-9, tại Hà Nội, Hiệp hội Các trường ĐH-CĐ Việt Nam đã khai mạc hội thảo “Tự chủ đại học - cơ hội và thách thức”. Tham dự có Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cùng lãnh đạo Bộ GD-ĐT, đại diện một số bộ, ngành liên quan và nhiều trường ĐH-CĐ trên cả nước.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam phát biểu tại hội thảo. Ảnh: VTV

Phát biểu tại hội thảo, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh, trong đổi mới giáo dục đại học (ĐH), xu thế chung là trao quyền tự chủ cho các trường. Mục đích là để các trường ĐH sử dụng có hiệu quả hơn các nguồn lực; phản ứng tốt trước các tác động của thị trường luôn thay đổi và những yêu cầu mới của xã hội. Phó Thủ tướng cho rằng, cần nhận thức cho đúng bản chất của tự chủ ĐH. Có ý kiến còn thiên về góc độ tài chính hoặc thậm chí cho rằng trường nào đó được trao cơ chế tự chủ ĐH sẽ không được Nhà nước hỗ trợ đầu tư là không đúng. Phó Thủ tướng đưa ra dẫn chứng một số trường ĐH như Học viện Nông nghiệp Việt Nam, ĐH Bách khoa Hà Nội, ĐH Kinh tế quốc dân, dù đã được trao cơ chế tự chủ ĐH nhưng Nhà nước vẫn đứng ra vay vốn để hỗ trợ đầu tư phát triển.

Phó Thủ tướng cũng chỉ ra thực tế những vấn đề bức xúc trong giáo dục ĐH hiện nay, đó là chất lượng đào tạo với hàng vạn cử nhân, thạc sĩ học xong nhưng không có việc làm hoặc không có việc làm ổn định. “Nếu chúng ta có đội ngũ các cử nhân cho ra cử nhân, kỹ sư cho ra kỹ sư thật đông đảo thì đây thực sự sẽ là nguồn thu hút đầu tư rất mạnh, rõ nét đối với thị trường. Đồng thời với đó là tăng tiềm lực về khoa học công nghệ, đổi mới hệ thống và sáng tạo quốc gia thì mới cải thiện được tình hình hiện tại”, Phó Thủ tướng nêu.

Nhấn mạnh sự cần thiết phải tự chủ ĐH, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam dẫn giải thêm, để đổi mới cũng cần dựa theo những điểm đặc thù của đất nước, nhưng không vì những đặc thù đó mà làm che đi xu thế phát triển của thời đại. Trong tự chủ ĐH cần chú ý rằng đây là môi trường cần sự khai phóng, sáng tạo, có mặt bằng trình độ, hiểu biết cao. Tại Việt Nam đã áp dụng thí điểm và trao quyền tự chủ ĐH cho 14 trường ĐH-CĐ và học viện. Tự chủ ĐH thường được thể hiện ở 3 khía cạnh chính bao gồm: tự chủ về chuyên môn (liên quan đến dạy và học); bộ máy tổ chức nhân sự; thu chi tài chính. Chúng ta cần nhìn nhận cho đúng bản chất của tự chủ ĐH. Tự chủ ĐH không chỉ là tự chủ về tài chính. Quyền tự chủ của trường ĐH càng lớn thì đi kèm trách nhiệm xã hội càng cao. Trách nhiệm không chỉ trong chất lượng đào tạo mà còn với cả sinh viên, người sử dụng lao động mà còn với công chúng, với Nhà nước. Đơn cử như ĐH Harvard của Mỹ - một địa chỉ đào tạo ĐH nổi tiếng bậc nhất thế giới - cũng cho thấy mô hình tự chủ ĐH được áp dụng từ lâu và rất thành công.

“Tự chủ ĐH, thì quyền tự chủ của nhà trường sẽ được trao cho “Hội đồng trường” chứ không chỉ riêng một cá nhân nào khác”, Phó Thủ tướng nêu rõ. Trên tinh thần đó, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng, phải từng bước tiến tới xóa bỏ cơ chế “bộ chủ quản” để đảm bảo cho Hội đồng trường hoạt động hiệu quả. Khi trao cơ chế tự chủ cho trường ĐH hoàn toàn không đồng nhất với cơ chế phân quyền trách nhiệm giám sát trường ĐH từ trung ương cho các tỉnh, thành phố và địa phương.

Dù thực tế tự chủ ĐH hiện nay còn nhiều vướng mắc nhưng các ý kiến tại hội thảo đều thống nhất, tự chủ ĐH là bước đột phá cần thiết để tháo gỡ khó khăn nhằm phát triển mạnh mẽ giáo dục ĐH ở Việt Nam. Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Bùi Văn Ga cho biết, Bộ GD-ĐT sẽ xây dựng dự thảo Nghị định về tự chủ các trường ĐH. Nghị định sẽ quy định rõ khi tự chủ thì hầu hết các hoạt động đều được tự chủ cả về học thuật, nhân sự, tài chính… Ví dụ, tự chủ nhân sự thì trường có thể quyết cả vấn đề giảng viên thỉnh giảng, các giáo sư đã đến tuổi nghỉ hưu vẫn được tiếp tục quản lý. Học phí được thu theo chất lượng đào tạo đã cam kết… Nghị định cũng sẽ bổ sung thêm quyền cho các trường. Xu thế là các trường ĐH phải tự chủ.

Sau khi tổ chức hội thảo, Hiệp hội các trường ĐH-CĐ Việt Nam sẽ có báo cáo Thủ tướng Chính phủ về kết quả hội thảo cũng như kiến nghị về một số vấn đề chính sách và giải pháp nhằm đẩy nhanh quá trình tự chủ, tự chịu trách nhiệm và hội nhập quốc tế trong hệ thống giáo dục ĐH Việt Nam. LÂM NGUYÊN