Tìm lời giải cho bài toán khai thác lợi thế trên Hành lang kinh tế Đông Tây

(QT) - Hành lang kinh tế Đông-Tây (EWEC) là một phần trong khuôn khổ phát triển tiểu vùng sông Mê kông (GMS) ra đời vào năm 1992 với mục đích tăng cường tính hợp tác kinh tế ở GMS. Sự ra đời của EWEC nhằm tăng cường liên kết thông qua hội nhập đa ngành, tạo điều kiện phát triển một hệ thống giao thông có chất lượng và thuận lợi cho phép hàng hóa, hành khách lưu thông trong khu vực tiểu vùng sông Mê kông mở rộng, biến hành lang giao thông trở thành hành lang kinh tế. Tuy nhiên những mục tiêu ban đầu về một khu vực kinh tế phát triển nhanh nhờ tác động tích cực từ dự án này đã không đạt được như mong muốn. Có rất nhiều nguyên nhân đưa ra nhằm lý giải cho vấn đề này. Diễn đàn hợp tác Hành lang kinh tế Đông-Tây lần đầu tiên tổ chức tại Quảng Trị vào ngày 25-27/6/2010 là cơ hội để giải đáp bài toán đang đặt ra từ mục đích khai thác lợi thế của Hành lang kinh tế quan trọng này. Ông LÊ HỮU THĂNG, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị: SỚM GIẢI QUYẾT VƯỚNG MẮC TRONG THỰC HIỆN HIỆP ĐỊNH GMS-CBTA, THỎA THUẬN HỢP TÁC GIỮA 3 NƯỚC... EWEC sẽ đem lại lợi ích thiết thực và lâu dài cho các quốc gia thành viên và đã tác động tích cực đến sự phát triển KT-XH đối với các địa phương của cả 3 nước Việt Nam, Lào, Thái Lan. Song vẫn còn nhiều vướng mắc chậm được tháo gỡ, nhiều chủ trương 3 nước đã ký không được thực thi một cách đồng bộ. Ví dụ như: Việc thực hiện Hiệp định tạo thuận lợi vận tải người và hàng hoá qua lại biên giới giữa các nước tiểu vùng sông Mê kông mở rộng (Hiệp định GMS-CBTA) giữa ba nước Cộng hoà XHCN Việt Nam- Cộng hòa DCND Lào-Vương quốc Thái Lan đã ban hành và tổ chức thông xe vào ngày 11-6-2009 cùng với thoả thuận giữa Chính phủ 3 nước về hợp tác vận tải đã được ký tháng 11/2007.

Tấp nập cửa khẩu quốc tế Lao Bảo. Ảnh: HỒ THANH THOAN

Nhưng trên thực tế chỉ có vài chiếc xe vận tải hàng hoá của Thái Lan về Việt Nam (chưa có xe vận tải người) và xe Việt Nam chưa có chiếc nào vào Thái Lan. Nếu thực hiện nghiêm túc Hiệp định GMS-CBTA cũng như thoả thuận của Chính phủ 3 nước thì chắc chắn lượng hàng hoá, người qua lại sẽ rất nhiều, sẽ có sự tác động mạnh trong phát triển thương mại, du lịch và đầu tư của các địa phương 3 nước. Nguyên nhân chính là do các bên chưa nhất quán với hiệp định đã ký kết, chưa có các hướng dẫn cần thiết nên các cơ quan chức năng mỗi bên thực hiện chưa thống nhất. Ngoài ra một số tỉnh vùng Đông Bắc Thái Lan và Trung Lào có nhu cầu vận chuyển hàng hoá XNK qua cửa khẩu Quốc tế Lao Bảo về cảng biển Việt Nam khá lớn, quãng đường vận chuyển bằng đường bộ về cảng Đà Nẵng (Việt Nam) khoảng 200 km đến 250 km. Vậy nhưng lượng hàng hoá từ các địa phương trên chỉ về cảng Đà Nẵng khoảng 3% tổng lượng hàng hóa qua cảng hàng năm mà chủ yếu lên cảng Lamchabang-Bangkok. Bởi vì, thời gian vận chuyển dài hơn do đường Việt Nam hẹp, người đông, xe chỉ chạy tốc độ chậm, cước vận chuyển đường biển đi từ cảng Đà Nẵng đến các nước Bắc Á (Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc) đắt hơn đi từ cảng Bangkok khoảng 30-40%... Bà PRIJASIL SOMMAI, Phó Tỉnh trưởng tỉnh Mukdahan, Vương quốc Thái Lan: CẦN HOÀN THIỆN VÀ THỐNG NHẤT CÁC THỦ TỤC HÀNH CHÍNH THÔNG QUAN Hành lang kinh tế Đông-Tây đã mang lại những cơ hội hợp tác phát triển cho các nước trên hành lang, trong đó có tỉnh Mukdahan (Thái Lan). Tuy nhiên để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc chúng tôi kiến nghị: Cần điều chỉnh thời gian hoạt động giữa các điểm kiểm tra, làm thủ tục nhập cảnh tại các cửa khẩu ở tỉnh Mukdahan, Densavanh và cửa khẩu Lao Bảo và thiết lập thời gian làm việc ngoài giờ cho mỗi trạm kiểm soát. Để tạo thuận lợi cho quá cảnh hàng hóa trong và ngoài nước, các trạm kiểm soát nên giảm các bước thủ tục hành chính nhằm giúp việc hoàn tất thủ tục diễn ra nhanh hơn theo cùng một tiêu chuẩn trong khoảng thời gian hạn chế nhất định. Mở rộng sự hợp tác trên EWEC hoặc tuyến đường R9 đến A1 (Việt Nam- Nam Trung Quốc) để phục vụ việc vận chuyển sản phẩm quá cảnh sang Trung Quốc dễ dàng hơn. Bảo hiểm tai nạn quốc tế phải được điều chỉnh để cung cấp các dịch vụ đạt tiêu chuẩn. Các đại lý bảo hiểm tại Việt Nam, Lào và Thái Lan nên cung cấp những dịch vụ có tính quốc tế. Cung cấp dịch vụ vận tải quốc tế liên quốc gia giữa Mukdahan-Savannakhet-Quảng Trị để hỗ trợ việc phát triển du lịch... Ông AYUMI KONISHI, Giám đốc quốc gia Ngân hàng phát triển châu Á tại Việt Nam: ADB CAM KẾT THÚC ĐẨY CHƯƠNG TRÌNH TẠO THUẬN LỢI VỀ GIAO THÔNG, THƯƠNG MẠI CỦA GMS Sự phát triển của EWEC là một yếu tố quan trọng của chương trình GMS. Theo cách tiếp cận này, kết cấu hạ tầng được xây dựng và phát triển tạo ra triển vọng phát triển kinh tế giữa các nước trong khu vực. Tác động trực tiếp của việc phát triển hạ tầng là rất to lớn. Tốc độ trung bình của các phương tiện đã tăng và thời gian vận chuyển trung bình từ Savannakhet tới Desavanh dọc quốc lộ 9 giảm. Việc đi lại thuận lợi đã thúc đẩy giá trị thương mại tăng mạnh giữa các nước. Tuy nhiên một yếu tố cơ bản đằng sau nhu cầu tận dụng EWEC là hành lang không thực sự kết nối các vùng kinh tế trọng điểm của GMS. Có ít nhu cầu vận tải dọc theo EWEC do Hiệp định về quyền trao đổi vận tải dọc EWEC cho đến nay vẫn chưa tiếp cận tới các trung tâm thương mại lớn trong tiểu vùng. Hệ thống hải quan, quá cảnh và tạm nhập phương tiện (CTS) của GMS chính thức có hiệu lực tháng 6/2009 vẫn khó thực hiện được bởi các cơ quan điều hành vận tải. Cho đến nay không có một cơ quan độc lập nào nhận trách nhiệm giám sát sự phát triển của EWEC.

Quang cảnh Diễn đàn hợp tác Hành lang kinh tế Đông-Tây Quảng Trị - 2010. Ảnh: N.K

Vấn đề này dẫn đến các thách thức trong việc phối hợp hoạt động giữa các cơ quan khác nhau của Chính phủ cũng như các đối tác phát triển khi tiến hành các dự án dọc hành lang. Và trong bối cảnh này, Diễn đàn hợp tác Hành lang kinh tế Đông-Tây được xem là một khối xây dựng quan trọng để xác định và cùng nhau giải quyết một số vấn đề cơ bản. Mặt khác trong kế hoạch hành động tạo thuận lợi vận tải và thương mại mới của GMS do ADB đề xuất có sự tham vấn với các nước liên quan. Hỗ trợ kỹ thuật mới này sẽ hỗ trợ các hoạt động phát triển và tăng cường việc trao quyền vận tải, tăng cường cơ chế quá cảnh, cải thiện thủ tục và phối hợp tại cửa khẩu, xây dựng năng lực cho các cơ quan, tạo điều kiện thương mại ở các quốc gia thành viên và tăng cường hỗ trợ các cơ chế kiểm dịch SPS. ADB cam kết thúc đẩy quá trình hài hòa chương trình tạo thuận lợi giao thông và thương mại của GMS với chương trình hội nhập ASEAN. Sự chuyển mình thành công của EWEC thành một hành lang kinh tế sẽ mang lại các bài học to lớn cho sự hội nhập ASEAN. Tiến sĩ SUPHĂN KẸOMIXAY, Phó Tỉnh trưởng tỉnh Savannakhẹt, CHDCND Lào: HƯỚNG KHẮC PHỤC ĐỂ PHÁT HUY HIỆU QUẢ NHỮNG TÁC ĐỘNG CỦA EWEC ĐỐI VỚI TỈNH SAVANNAKHET Tỉnh Savannakhet là điểm giữa của EWEC, nối liền Quốc lộ 9 (Việt Nam) và cầu Hữu nghị II nối Savannakhẹt (Lào)-Mukdahan (Thái Lan) thành mắt xích quan trọng của EWEC... Tuy có nhiều thế mạnh và lợi ích mang lại từ EWEC nhưng về kết cấu hạ tầng cơ sở, kinh tế và nguồn nhân lực chưa được đầu tư, phát triển như các nước láng giềng. Cơ sở hạ tầng còn thiếu, hệ thống đường kết nối với đường 9, chưa có các trạm dừng chân cho khách du lịch, chưa xây dựng được các khu du lịch hấp dẫn. Năng lực quản lý hành chính của cán bộ chưa cao. Khả năng cạnh tranh còn thấp, kinh nghiệm kinh doanh còn thiếu. Trình độ dân trí còn thấp, thiếu trường học và những cơ sở giáo dục chất lượng cao. Thiếu cán bộ được đào tạo, tập huấn từ các dự án, thiếu máy vi tính hiện đại và sử dụng thông tin qua mạng internet còn hạn chế... Vì vậy chúng tôi đề ra hướng khắc phục trong thời gian tới là: Tăng cường xây dựng năng lực quản lý hành chính vững mạnh toàn diện, nâng cao trình độ ngoại ngữ, tin học văn phòng. Phát triển cơ sở hạ tầng của tỉnh để kết nối với đường 9 và các con đường huyết mạch để phát triển kinh tế. Nâng cao trình độ dân trí, đầu tư trang thiết bị, xây dựng các điểm dừng chân trên đường 9. Củng cố và phát triển du lịch, dịch vụ trong tỉnh. Nâng cấp và phát triển thị xã Kaysỏn Phômvihản và các đô thị khác của tỉnh dọc theo đường 9 thành những đô thị văn minh, sạch đẹp và có bản sắc, đặc trưng riêng. Đầu tư xây dựng nguồn nhân lực đạt chuẩn trình độ giáo dục phổ thông, đại học và xây dựng các trường dạy nghề có chất lượng cao. Bổ sung, sửa đổi hệ thống pháp luật để thu hút đầu tư từ các nước. Kiện toàn các cơ quan hành chính nhà nước nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc quá cảnh hàng hóa, phương tiện và các vấn đề khác như: thuế quan, xuất nhập cảnh, kiểm dịch động, thực vật… Nâng cao trình độ đội ngũ doanh nhân trong tỉnh để tăng khả năng cạnh tranh, phát triển kinh doanh. Ông LÊ VĂN TỚI, Cục trưởng Cục Hải quan Quảng Trị: THÍ ĐIỂM THỰC HIỆN ‘’MỘT CỬA, MỘT ĐIỂM DỪNG’’ ĐÃ MANG LẠI KẾT QUẢ Để cải thiện thủ tục hải quan được xem là ‘’hạ tầng mềm’’ của EWEC nhằm thúc đẩy quá trình lưu thông hàng hóa, người và phương tiện, thời gian qua Cục Hải quan Quảng Trị đã phối hợp với Hải quan Savannakhet (Lào) triển khai thí điểm cơ chế kiểm tra một lần, một điểm dừng tại cặp cửa khẩu Lao Bảo-Densavanh nằm trên tuyến Hành lang kinh tế Đông- Tây theo Hiệp định GMS và Bản ghi nhớ về việc triển khai thực hiện Hiệp định GMS giữa các nước tiểu vùng sông Mê kông mở rộng. Qua hơn 4 năm triển khai thực hiện thí điểm, mô hình kiểm tra “một cửa, một điểm dừng” đã mang lại những thành công nhất định trong công tác kiểm tra, giám sát hàng hóa xuất nhập khẩu mậu dịch. Về kết quả triển khai ghi nhớ thực hiện Hiệp định tạo thuận lợi cho người, hàng hóa và PTVT qua 3 nước Việt Nam, Lào và Thái Lan ký kết ngày 23/8/2007, ngày 11/08/2009 đã thông xe thí điểm tại cửa khẩu Lao Bảo đánh dấu bước thực hiện nhằm triển khai bản ghi nhớ. Nhưng đến nay mới chỉ có 1 doanh nghiệp mở thí điểm 5 tờ khai GMS và 1 doanh nghiệp mở thí điểm 1 tờ khai GMS. Nguyên nhân là do gặp phải ‘’rào cản’’ về ngôn ngữ do lái xe ít biết tiếng Anh khi tuân thủ và thực hiện cơ chế quá cảnh, thông quan nội địa. Vì vậy đề nghị phải tăng cường các đợt tập huấn, trao đổi thường xuyên giữa 3 nước để tạo sự thống nhất trong phương pháp thực hiện, hài hòa chứng từ đảm bảo phù hợp pháp luật mỗi nước. Đào tạo tiếng Anh cho cán bộ công chức Hải quan ba nước có trình độ phù hợp để đảm nhận công việc trong môi trường quốc tế. Bộ Giao thông vận tải, Hiệp hội vận tải ô tô Việt Nam phối hợp với cơ quan Hải quan có chương trình, kế hoạch cụ thể tập huấn cho doanh nghiệp về thủ tục đăng ký tờ khai theo tờ khai GMS vì đây là hình thức mới, sử dụng bằng tiếng Anh. Bà YAOWALAK APICHATVULLOP, Đại học Khon Kaen (Thái Lan): QUAN TÂM ĐẾN NGUỒN NHÂN LỰC VÀ AN TOÀN LAO ĐỘNG DI CƯ... Khuôn khổ chiến lược GMS 10 năm 2002-2012 đã xác định phát triển nguồn nhân lực (HDR) là 1 trong 5 vùng chiến lược hợp tác. Vì vậy, ngoài yêu cầu phải cân đối sự khác nhau trong các thủ tục hành chính, nâng cấp hạ tầng kỹ thuật, cần phải đề ra tiêu chuẩn và quy định về nguồn nhân lực (HRD) ở mỗi quốc gia. Các nước trên EWEC phải nỗ lực để chuẩn hóa các quy định về lao động, các quy định và thủ tục di cư xuyên biên giới liên quan đến các vấn đề đăng ký lao động qua biên giới, hợp đồng tuyển lao động và việc tiếp cận các dịch vụ xã hội của các đối tượng di cư. Ngoài ra EWEC cần phải giải quyết các vấn đề xuyên biên giới nổi cộm như làm thế nào để tạo thuận lợi cho việc di cư lao động an toàn trên EWEC, làm thế nào để kiểm soát các bệnh truyền nhiễm và thúc đẩy phát triển xã hội nói chung. HỒ NGUYÊN KHA (lược ghi)