Tiết kiệm nước tưới, nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp

(QT) - Do biến động của thời tiết, khí hậu nên tình trạng hạn hán thường xuyên xảy ra khá nghiêm trọng và trên diện rộng làm ảnh hưởng lớn đến sản xuất và đời sống của nhân dân. Là một tỉnh nền kinh tế chu yếu sản xuất nông nghiệp nhưng trong điều kiện khí hậu, thời tiết khắc nghiệt như ở Quảng Trị thì khả năng xảy ra rủi ra do thiên tai là rất lớn. Mặc dù, công tac thủy lợi của tỉnh làm tương đối tốt, năng lực tưới của các công trình thủy lợi đáp ứng được 70- 80% diện tích, song nếu hạn hán thường xuyên xảy thì khó khăn về nước tưới cho sản xuất là rất nan giải. Để khắc phục tình hình hạn hán xảy ra thường xuyên và trên diện rộng, ngoài việc đầu tư xây dựng, sửa chữa các công trình thủy lợi với chi phí lớn, phải tăng cường công tác quản lý, tuyền truyền, hướng dẫn, áp dụng công nghệ, kỹ thuật tưới va sử dụng nước tiết kiệm.

Xây dựng công trình thủy lợi ở Cù Bai (Hướng Hóa)

Những năm qua, tỉnh tập trung đầu tư xây dựng, nâng cấp các công trình thủy lợi đã góp phần nâng cao hiệu quả tưới, tiêu như công trình Trúc Kinh, Kinh Môn, La ngà, Bảo Đài, Ái Tử... Đồng thời xây dựng các công trình thủy lợi nhỏ cho miền núi, lập đề án xây dựng các hồ đập nhỏ và trạm bơm thủy luân, nước va để tăng cường tưới cho vùng sâu, vùng xa, lồng ghép các chương trình mục tiêu giải quyết nước cho sản xuất, đảm bảo nước sinh hoạt. Việc đầu tư xây dựng hệ thống thủy lợi phục vụ nông nghiệp đã đảm bảo tưới tiêu hàng năm cho sản xuất 22.000 lúa đông xuân và 19.200 ha lúa hè thu, tạo sự chủ động trong sản xuất và cơ bản đáp ứng cho sự phát triển của cộng đồng dân cư ở nông thôn. Nhưng làm thế nào để sử dụng hiệu quả nguồn nước tưới cho sản xuất là vấn đề quan tâm để tiết kiệm chi phí trong đầu tư và nâng cao hiệu quả sản xuất. Thực tế trên địa bàn tỉnh những năm trước do sản xuất còn mang tính quảng canh, ít đầu tư thâm canh và trình độ canh tác còn hạn chế dẫn đến việc sử dụng nước lãng phí. Vì vậy, cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến khoa học kỹ thuật, công nghê tưới tiết kiệm nước và đặc biệt là nâng cao ý thức, trách nhiệm của người dân làm cho họ hiểu được nước không phải là nguồn tài nguyên vô hạn để họ sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả. Các hiện tượng chính gây lãng phí, thất thoát nước tưới phục vụ sản xuất nông nghiệp chủ yếu là tổn thất trong quá trình dẫn nước từ công trình đầu mối đến mặt ruộng, do ngấm, kênh bị bồi lắng, sạt lở... cản trở dòng chảy, thiếu các công trình điều tiết nước cho từng khu tưới. Tưới ngập thường xuyên: đây là biện pháp tưới truyền thống, phù hợp tưới cho lúa nhưng việc tưới nước cho cây lúa theo quy trình “nông, lộ, phơi” sẽ mang lại hiệu quả kinh tế nhất, tức là có thời kỳ hạn chế cấp nước mà phải để lộ ruộng và phơi ruộng theo yêu cầu sinh trưởng của cây trồng. Việc tưới ngập thường xuyên suốt vụ sản xuất gây ra lãng phí nước rất lớn, mặt khác lượng nước còn thất thoát nhiều do dư thừa từ ruộng chảy xuống kênh tiêu. Nông dân hiện nay đã mất đi thói quen là thả các loại bèo trong đồng ruộng vừa hạn chế bốc thoát hơi nước và làm phân xanh, tăng cường độ đạm trong đất. Đối với cây công nghiệp thì tưới tràn, vượt quá khu vực cây trồng có khả năng sử dụng được nước tưới hoặc tưới quá nhiều lần làm nước thấm quá sâu so với chiều sâu bộ rễ cây trồng cũng gây lãng phí nước rất lớn. Việc xảy ra hiện tượng lãng phí nước, ngoài nguyên nhân về công trình còn do những hạn chế trong công tác quản lý. Công trình chưa có chủ quản lý thực sự. Mô hình quản lý các công trình thuỷ lợi trên trên địa bàn tỉnh là do doanh nghiệp khai thác công trình thuỷ lợi và các địa phương quản lý. Đối với các công trình do Công ty thủy nông quản lý thì khai thác và quản lý có hiệu quả, tưới tiêu khoa học và tiết kiệm nước. Tuy nhiên, tình trạng thất thoát nước thủy lợi thường xảy ra đối với các công trình do địa phương quản lý vì nhiều địa phương chưa phân định rõ ràng trách nhiệm quản lý của các hợp tác xã dùng nước. Ý thức sử dụng nước của người nông dân chưa cao. Tình trạng vi phạm bảo vệ công trình diễn ra ngày một nghiêm trọng, người dân tự ý cuốc mương dẫn nước vào ruộng làm cho nước chảy tràn lan ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả cấp nước của công trình. Các văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực quản lý khai thác công trình thuỷ lợi còn thiếu và chưa đồng bộ. Nhiều địa phương chưa triển khai thực thi đầy đủ các văn bản đã có. Để sử dụng tiết kiệm và có hiệu quả các nguồn nước thủy lợi, phải thực hiện đồng bộ các biện pháp quản lý và nâng cao ý thức sử dụng của người dân. Cùng với việc hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến quản lý khai thác công trình thủy lợi thì việc ứng dụng nhanh và có hiệu quả các thiết bị tưới tiết kiệm nước phù hợp với từng loại cây trồng, từng vùng khí hậu và từng loại đất. Các hình tưới có hiệu quả là: Tưới nhỏ giọt đưa nước trực tiếp trên mặt đất đến vùng gốc cây trồng một cách liên tục dưới dạng từng giọt nhờ các thiết bị đặc trưng là các vòi tạo giọt. Áp dụng cho vùng đất có địa hình phức tạp, khan hiếm nước, gió thổi mạnh, tưới cho các cây trồng có giá trị kinh tế cao, đòi hỏi cấp nước thường xuyên ở mức nhỏ. Tưới phun mưa là hình thức tưới nước cho cây trồng dưới dạng hạt mưa, áp dụng cho vùng đất có độ thấm ít, cho các loại cây trồng mềm yếu có giá trị kinh tế cao. Tưới ngầm là đưa nước trực tiếp vào bộ rễ cây trồng, áp dụng cho các vùng đất có khả năng mao dẫn tốt, đất thịt, thịt pha cát, kết cấu đất vào loại trung bình, có khí hậu khô hạn, thường xuyên có gió lớn. Cùng với việc đầu tư nguồn ngân sách Nhà nước để xây dựng, sửa chữa các công trình thủy lợi làm tăng nguồn nước tưới thì việc thực hiện tưới khoa học và tiết kiệm nguồn nước thủy lợi là rất quan trọng để đảm bảo sản xuất có hiệu quả cao trong mùa hạn hán, bởi nguồn nước không phải là vô hạn mà mỗi người trong chúng ta đều phải có trách nhiệm giữ gìn. Bài và ảnh: Võ Thái Hòa ----------- *Bài viết có sử dụng một số tài liệu của đồng nghiệp