Tăng cường hợp tác quốc tế trong khắc phục hậu quả bom mìn

Đồng chí MAI THỨC, UVTVTU, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, Trưởng Ban chỉ đạo khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh tỉnh Quảng Trị trả lời phỏng vấn - Thưa đồng chí! Được biết, kể từ năm 1996, Quảng Trị là tỉnh đầu tiên trên toàn quốc triển khai chương trình hợp tác quốc tế khắc phục hậu quả bom mìn, vật nổ còn lại sau chiến tranh. Đề nghị đồng chí cho biết hoạt động hợp tác trên diễn ra như thế nào?

- Cuối năm 1989, ngay sau ngày lập lại tỉnh, một trong những nhiệm vụ quan trọng đặt ra đối với Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Quảng Trị là đẩy nhanh tốc độ khắc phục hậu quả chiến tranh. UBND tỉnh đã chỉ đạo xây dựng chương trình, kế hoạch, vận động các tổ chức quốc tế hỗ trợ khắc phục hậu quả chiến tranh và triển khai các hoạt động cụ thể. Một năm sau ngày bình thường hóa quan hệ ngoại giao Việt Nam - Hoa Kỳ, năm 1996, Tổ chức Cây Hòa bình Việt Nam (Hoa Kỳ) đã có mặt tại Quảng Trị hỗ trợ rà phá bom mìn để trồng cây xanh, xây dựng Lâm viên Hữu nghị Đông Hà, khởi đầu cho một loạt hoạt động hợp tác quốc tế khắc phục hậu quả bom mìn về sau. Trong giai đoạn từ năm 1998 - 2001, tỉnh Quảng Trị bắt đầu hợp tác với các tổ chức phi chính phủ như: SODI (CHLB Đức), MAG (Anh), CPI (Hoa Kỳ), CRS (Hoa Kỳ) và Dự án RENEW với đối tác chính là VVMF (Hoa Kỳ). Đến năm 2007, Quỹ Viện trợ nhân dân Na Uy (NPA) chính thức thay thế vai trò của VVMF là đối tác chính của Dự án RENEW triển khai các hoạt động nhân đạo khắc phục hậu quả bom mìn trên địa bàn, đồng thời hỗ trợ tỉnh triển khai Dự án Trung tâm điều phối bom mìn (LWCC) và thực hiện dự án xây dựng cơ sở dữ liệu bom mìn cấp tỉnh (DBU). Năm 2012, Tổ chức ROP (Hoa Kỳ) hợp tác triển khai các hoạt động hỗ trợ phát triển sau rà phá. Năm 2014, tỉnh nhận được sự hợp tác của Tổ chức DDG triển khai mô hình kết nối cộng đồng với hoạt động rà phá và giáo dục phòng tránh bom mìn tại huyện Hải Lăng... Điểm đặc thù của chương trình hợp tác quốc tế khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh trên địa bàn tỉnh Quảng Trị với các chương trình đang thực hiện tại một số quốc gia khác là không tiến hành riêng lẻ mà được lồng ghép với nhau, gắn với hoạt động xóa đói giảm nghèo và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, cụ thể là rà phá bom mìn phải đi liền với các hoạt động phát triển cộng đồng sau rà phá. Cho đến nay, Quảng Trị là tỉnh đầu tiên được Chính phủ cho phép hợp tác với các tổ chức quốc tế trong việc thực hiện các dự án rà phá bom mìn và cũng là tỉnh duy nhất trong toàn quốc có đầy đủ các hợp phần của chương trình hành động bom mìn theo tiêu chuẩn quốc tế. Trong gần 20 năm qua, có nhiều nhà tài trợ đã hỗ trợ cho tỉnh trong việc khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh, tiêu biểu như: Bộ Ngoại giao Đức, Bộ Hợp tác Phát triển Đức (BMZ), Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, Bộ Ngoại giao Na Uy, Bộ Phát triển Quốc tế - Vương quốc Anh, Quỹ Viện trợ Phát triển Ai Len cùng nhiều quỹ nhân đạo, tổ chức và cá nhân ngoài nước khác. Các chương trình hỗ trợ rà phá bom mìn nhân đạo trên địa bàn tỉnh cũng tạo ra công ăn, việc làm, thu nhập ổn định cho gần 600 cán bộ, nhân viên, người lao động, góp phần cải thiện đời sống và giúp địa phương đa dạng hóa nguồn nhân lực khắc phục hậu quả chiến tranh.

Đoàn công tác của Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ tìm hiểu về hoạt động khắc phục hậu quả chiến tranh tại tỉnh Quảng Trị - Ảnh: QH

- Đồng chí có thể chia sẻ thêm về những tín hiệu đáng mừng trong quá trình triển khai các dự án, chương trình hỗ trợ nhân đạo khắc phục hậu quả bom mìn trên địa bàn tỉnh? -Suốt chặng đường 20 năm, tỉnh Quảng Trị và các tổ chức phi chính phủ nước ngoài đã có sự hợp tác chặt chẽ, hiệu quả trong việc khắc phục hậu quả chiến tranh. Qua đó, chúng ta đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, đem lại sự an toàn cho người dân, góp phần không nhỏ vào công tác xoá đói giảm nghèo và phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Trước tiên phải nói đến là các dự án hợp tác đã giúp giảm thiểu một cách đáng kể số vụ và số nạn nhân bom mìn. Trong giai đoạn 2001-2005, trung bình mỗi năm toàn tỉnh có gần 70 nạn nhân bom mìn. Giai đoạn 2006 - 2010, con số đó giảm xuống khoảng 50 nạn nhân bom mìn/năm. Đến giai đoạn 2010 - 2015, số nạn nhân bom mìn giảm xuống còn 10 người/năm. Từ đầu năm 2016 đến nay, toàn tỉnh xảy ra 1 vụ tai nạn bom mìn, khiến 1 người chết và một người bị thương. Thông qua sự hỗ trợ của các tổ chức phi chính phủ, nhiều diện tích đất đai bị ô nhiễm bom mìn nặng đã được rà phá. Một số lượng lớn bom mìn, vật liệu chưa nổ đã được các cán bộ, nhân viên phát hiện, di dời và phá hủy an toàn. Nhờ vậy, người dân cóthêm nhiều diện tích đất an toàn để yên tâm canh tác, định cư, góp phần xóa đói giảm nghèo và đẩy nhanh quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Tính đến nay, các dự án đã tiến hành rà phá an toàn 116.297.170m 2 đất ô nhiễm nặng, xử lý an toàn gần 600.000 đơn vị bom mìn, vật liệu chưa nổ các loại. Cùng với đó, các chương trình, dự án đã góp phần nâng cao nhận thức nguy cơ bom mìn đối với nhân dân địa phương, đặc biệt là trẻ em trong độ tuổi đến trường. Theo thống kê chưa đầy đủ, toàn tỉnh có hơn 360.000 học sinh và người dân đã được tiếp cận với chương trình “Giáo dục phòng tránh bom mìn” từ các chương trình, dự án do các tổ chức phi chính phủ tài trợ. Qua đó, người dân và trẻ em đã được chuẩn bị tốt hơn về tâm lý, trang bị kiến thức để sống, sản xuất an toàn hơn trong môi trường bị ô nhiễm bom mìn, đồng thời là nguồn cung cấp thông tin bom mìn đáng tin cậy đối với các đội rà phá bom mìn lưu động. Một điều không thể không nhắc đến là các chương trình, dự án đã đóng góp một nguồn đầu tư xã hội khá lớn cho địa phương. Trong 20 năm qua, tổng kinh phí hỗ trợ thực hiện các dự án đạt trên 67 triệu USD. Các dự án đã hỗ trợ xây dựng và đào tạo được một đội ngũ nhân viên kỹ thuật đạt tiêu chuẩn quốc tế cùng với kỹ thuật, công nghệ hiện đại. Đây là nguồn lực đáng kểđể giúp tỉnh giải quyết vấn đề hậu quả bom mìn bền vững trong tương lai. Ngoài ra, việc hợp tác quốc tế trong giải quyết hậu quả bom mìn sau chiến tranh đã góp phần để lại dấu ấn tốt đẹp, quảng bá hình ảnh mảnh đất, con người Quảng Trị tuy còn nghèo nhưng đầy nghĩa tình. Nhiều hoạt động giao lưu văn hóa, cộng đồng mang đậm tính nhân văn thông qua các chương trình hợp tác được triển khai đã được nhân dân trong tỉnh cùng bạn bè trong nước và ngoài nước ghi nhận, đánh giá cao. - Thời gian tới, chính quyền tỉnh Quảng Trị sẽ có định hướng cụ thể như thế nào trong hoạt động hợp tác khắc phục hậu quả bom mìn, thưa đồng chí? - Hiện nay, mức độ ô nhiễm bom mìn trên địa bàn tỉnh vẫn còn hết sức trầm trọng. Vì vậy, UBND tỉnh xác định điều tiên quyết là phải xây dựng và triển khai hiệu quả chương trình, kế hoạch hành động khắc phục hậu quả bom mìn cấp tỉnh giai đoạn 2016 - 2020, tầm nhìn 2025, lồng ghép với kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội trung hạn và dài hạn của tỉnh. Bên cạnh đó, cần tăng cường trách nhiệm của cả hệ thống chính trị đối với hoạt động khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh. Nâng cao vai trò và trách nhiệm của các sở, ban, ngành, địa phương và toàn thể nhân dân trong công cuộc khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh trên địa bàn. Một nhiệm vụ không kém phần quan trọng là tiếp tục đẩy mạnh vận động viện trợ nhân đạo để nhân rộng các dự án có hiệu quả. Hướng tới thành lập Trung tâm Hành động bom mìn tỉnh Quảng Trị trên cơ sở nhu cầu thực tiễn của hoạt động khắc phục hậu quả bom mìn của tỉnh và tham khảo mô hình Trung tâm Hành động khắc phục hậu quả bom mìn quốc gia, đồng thời tăng cường sự kết nối giữa hai trung tâm này. Trong chương trình hành động khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh giai đoạn 2016 - 2025, mục tiêu UBND tỉnh đặt ra là: Hướng đến mô hình “Tỉnh an toàn”, không còn nguy hiểm của bom mìn, vật nổ đối với người dân và sự phát triển kinh tế - xã hội; từng bước giảm thiểu số vụ và số người bị tai nạn do bom mìn gây ra trên địa bàn, hỗ trợ nạn nhân bom mìn hòa nhập đời sống xã hội; huy động nguồn lực quốc tế, trung ương và địa phương cho hoạt động khắc phục hậu quả bom mìn. Để hướng đến mục tiêu đó, chúng tôi xây dựng nhiệm vụ theo hai giai đoạn 2016 - 2020 và 2020 - 2025 với những công việc cụ thể; xác định rõ kinh phí thực hiện là nguồn vốn vận động viện trợ, ngân sách của trung ương và kinh phí đối ứng từ ngân sách của tỉnh; đưa ra các giải pháp và phân công, tổ chức thực hiện cụ thể... Bên cạnh đó, cần thiết phải xây dựng và hoàn thiện mô hình quản lý và ứng phó với nguy hiểm bom mìn và vật nổ sau chiến tranh, hay nói cách khác là mô hình xử lý rủi ro cấp tỉnh khi phát hiện bom mìn, vật nổ; đồng thời chủđộng chuẩn bị nguồn nhân lực, trang thiết bị, công nghệ để hỗ trợ hoạt động khắc phục hậu quả chiến tranh trên địa bàn toàn tỉnh theo hướng bền vững, nhất là khi các dự án viện trợ nhân đạo nước ngoài trên địa bàn kết thúc. - Xin trân trọng cảm ơn đồng chí! QUANG HIỆP (thực hiện)