Tài nguyên đất đai vẫn còn sử dụng lãng phí

(QT) - Đất đai là tài nguyên đặc biệt của quốc gia, việc quản lý sử dụng nguồn tài nguyên này đã được thể chế hóa bằng luật pháp. Luật Đất đai năm 2003 khẳng định: “Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do nhà nước đại diện chủ sở hữu”, “Nhà nước thống nhất quản lý về đất đai”; và “Nhà nước trao quyền sử dụng đất cho người sử dụng đất thông qua hình thức giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất đối với người đang sử dụng đất ổn định”. Luật cũng quy định, việc sử dụng đất phải đảm bảo nguyên tắc: đúng quy hoạch, kế hoạch và đúng mục đích. Mặt khác, việc sử dụng đất phải tiết kiệm, có hiệu quả, bảo vệ môi trường và không làm tổn hại đến lợi ích chính đáng của người sử dụng đất xung quanh… Trên cơ sở những nguyên tắc, quy định của pháp luật về đất đai, hoạt động giám sát của Thường trực HĐND tỉnh về tình hình quản lý và sử dụng đất của các tổ chức được nhà nước giao đất, cho thuê đất trên địa bàn tỉnh vừa qua chính là triển khai một bước cụ thể các quy định của pháp luật trong việc “Nhà nước thực hiện quyền đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai và thống nhất quản lý nhà nước về đất đai” đã được ghi rõ tại khoản 3, Điều 7, Luật Đất đai năm 2003: “Hội đồng nhân dân các cấp thực hiện quyền giám sát việc thi hành pháp luật về đất đai tại địa phương”.

Tận dụng diện tích đất để phát triển rau màu ở đông Vĩnh Linh - Ảnh: HỒ CẦU

Quá trình giám sát tại một số địa phương, đơn vị đã phát hiện nhiều sai sót, vi phạm pháp luật trong quản lý, sử dụng đất đai. Vấn đề này, chắc chắn Thường trực HĐND tỉnh sẽ có báo cáo trình tại kỳ họp HĐND tỉnh sắp tới. Tuy nhiên có một vấn đề nổi lên và được nhiều người quan tâm là tình trạng sử dụng đất hết sức lãng phí của một số tổ chức, doanh nghiệp được nhà nước giao đất, cho thuê đất tại những khu đất vàng, đất bạc, hay những nơi nhà nước đã bỏ ra rất nhiều tiền của để xây dựng thành khu công nghiệp, cụm làng nghề nhưng những khu đất ấy không đem lại lợi ích như kỳ vọng cho cộng đồng mà chỉ thỏa mãn lợi ích của những người đầy mánh khóe, biến đất công thành riêng của mình. Khu công nghiệp Nam Đông Hà, khu kinh tế đầy kỳ vọng của tỉnh, nằm ở gần trung tâm thành phố được quy hoạch với tổng diện tích hơn 99 ha, trong đó diện tích đất xây dựng nhà máy có thể cho thuê là 62,67 ha. Theo báo cáo của Ban quản lý khu kinh tế tỉnh, đến nay sau 8 năm xây dựng và kêu gọi đầu tư, đã có 26 dự án với số vốn đăng ký gần 1.700 tỷ đồng, nhưng trong đó hiện chỉ có 10 dự án đang hoạt động, 7 dự án đang triển khai xây dựng và 9 dự án đã được cấp giấy chứng nhận đầu tư và đang lập các thủ tục để triển khai xây dựng. Tại đây, nơi được coi là có tỷ lệ lấp đầy khá cao, diện tích đất đã cho thuê là 45,7 ha, chiếm gần 73% tổng diện tích đất có thể cho thuê. Có thể nói trên lý thuyết, diện tích đất còn lại của Khu công nghiệp Nam Đông Hà là không đáng kể. Nhưng thực tế, có đi sâu đi sát vào khu công nghiệp này mới thấy sự hoạt động của các nhà đầu tư ở đây là khá èo uột, ngoại trừ một số doanh nghiệp đang hoạt động sản xuất có vẻ cầm chừng, thì tại đây nhiều khu đất được giao cho các nhà đầu tư đang bỏ hoang được bao bọc bằng những hàng rào bê tông chắc chắn. Và trong những khu đất đó, đã được các chủ đầu tư cho thuê để làm kho chứa gỗ, chứa thạch cao, làm quán cà phê hoặc bãi để phế liệu. Đặc biệt là gỗ, đã có một thời gian dài nhiều chủ hàng chọn Khu công nghiệp Nam Đông Hà làm bãi chứa gỗ nhập khẩu để chờ tái xuất. Hệ lụy từ những kho chứa hàng biến thái này đã làm nhiều tuyến đường trong khu công nghiệp được đầu tư hàng chục tỷ đồng đang bị băm nát, cày xới. Nhưng mất mát lớn nhất vẫn là niềm tin của người dân vào năng lực quản lý của những người có trách nhiệm khi để khu đất vàng được nhà nước đổ ra không ít tiền của để đầu tư xây dựng nhưng bị lãng phí, sử dụng không hiệu quả, hoặc chỉ làm lợi cho một nhóm, một bộ phận. Nếu Khu công nghiệp Nam Đông Hà sự lãng phí đất đai chỉ giới hạn trong việc sử dụng sai mục đích, kém hiệu quả thì nhiều diện tích đất được giao cho các doanh nghiệp dọc tuyến đường tránh (đường 9D) lại có biểu hiện của lợi ích nhóm. Cho đến nay, thành phố Đông Hà chỉ biết được mỗi doanh nghiệp ở đây được cho thuê bao nhiêu đất, thời hạn sử dụng bao lâu (thường là 50 năm), nhưng việc quản lý, sử dụng đất của các doanh nghiệp này như thế nào thì thành phố hoàn toàn thiếu thông tin, bởi khi được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, các doanh nghiệp đã dựng hàng rào, lập barie gác chặn, khi không có lệnh của giám đốc doanh nghiệp, không ai được phép vào kể cả giám sát việc thi hành pháp luật về đất đai. Không biết doanh nghiệp sử dụng đất đai như thế nào nhưng ai cũng dễ dàng nhận thấy là việc giao đất cho doanh nghiệp khá hào phóng, nơi ít nhất cũng vài nghìn mét vuông, cá biệt có doanh nghiệp được cấp cả hàng chục nghìn mét vuông. Với giá cho thuê đất khá rẻ, nhiều doanh nghiệp tranh thủ “cơ chế khuyến khích” bao chiếm nhiều diện tích đất để làm kho, xây dựng công viên, làm biệt thự và tất cả đều che chắn dư luận bằng những hàng rào bê tông kiên cố. Nếu không có cơ chế phối hợp quản lý đất sau khi giao giữa tỉnh và các địa phương thì chắc chắn đây sẽ trở thành lãnh địa không hơn không kém. Thị xã Quảng Trị được xem là nơi đất chật người đông, quỹ đất hạn chế, nhưng không vì thế mà việc sử dụng đất không có những lãng phí. Trên con đường huyết mạch Trần Hưng Đạo chạy giữa trung tâm thị xã vẫn có hàng nghìn mét vuông đất nhà nước cho Chi nhánh lương thực thị xã thuê nhưng phần lớn diện tích này đã bị cho thuê lại để trục lợi. Còn ngay bên Quốc lộ 1A đi qua thị xã, Trung tâm giống cây trồng vật nuôi được nhà nước công nhận quyền sử dụng đất không thu tiền với diện tích 3.300 mét vuông, nhưng hiện nay, một phần diện tích tại đây đang bị hoang hóa hoặc đã được trung tâm cho các hộ thuê làm nghề cơ khí. Nhưng lãng phí nhất vẫn là Công ty cổ phần Thiên Tân, Công ty cổ phần thương mại Quảng Trị, cả hai đơn vị được nhà nước cho thuê đất nhưng hầu như sử dụng sai mục đích, cho các chủ khác thuê thu tiền hoặc để trống rất lãng phí, trong khi đó chính quyền địa phương phải loay hoay vẫn không tìm ra đất để xây dựng các công trình phúc lợi công cộng. Đó là chưa nói tại các khu đất vàng này, nếu quản lý tốt, sử dụng đúng mục đích thì nguồn lợi thu được cho nhà nước từ tiền thuê đất là không nhỏ. Đất đai được giao, cho thuê không sử dụng đúng mục đích, kém hiệu quả, gây lãng phí lớn ngoài nguyên nhân thuộc về ý thức trách nhiệm kém của các chủ đất, sự buông lỏng của nhà quản lý còn có nguyên nhân từ sự bất cập của chính sách thuế đất đai hiện hành. Theo Cục thuế tỉnh, thực hiện Luật Đất đai năm 2003, chính sách thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất có rất nhiều văn bản nhưng thực tế vẫn còn nhiều lỗ hổng pháp lý mà từ đó dẫn đến nhà quản lý cũng như người được giao đất, cho thuê đất chưa tìm được tiếng nói chung và hậu quả để lại là đất đai không sử dụng đúng mục đích, để lãng phí trong khi đó nhà nước lại thất thu thuế. Cụ thể như việc tính tiền thuê đất, theo quy định về thu tiền thuê đất hiện hành thì ngoài các ưu đãi miễn giảm tiền thuê đất theo chính sách ưu đãi đầu tư, các dự án thuê đất được miễn tiền thuê đất trong thời gian xây dựng cơ bản (từ khi có quyết định cho thuê đất đến khi dự án hoàn thành và đi vào hoạt động). Vì không hạn chế thời gian xây dựng cơ bản là bao lâu và không phải nộp tiền sử dụng đất trong thời gian này nên nhiều chủ dự án sau khi được cho thuê đất, thường triển khai chậm hoặc không triển khai đầu tư thực hiện dự án, “giữ đất chờ thời”, đây chính là nguyên nhân cơ bản gây lãng phí tài nguyên đất đai và đã xảy ra nhiều nơi, từ đường tránh Đông Hà, các khu công nghiệp, cụm làng nghề đến các dự án du lịch dịch vụ ven biển Vĩnh Linh, Gio Linh… trong khi đó việc thu hồi đất không dễ do vướng mắc pháp lý từ các quy định đã ban hành từ trước. Từ thực tế đó, để thắt chặt kỷ cương trong quản lý và sử dụng đất đai, ngành thuế đã có văn bản kiến nghị Chính phủ chỉ nên cho miễn tiền sử dụng đất trong thời gian xây dựng cơ bản của dự án theo tiến độ đã ghi trên giấy chứng nhận đầu tư, không thực hiện miễn tiền thuê đất trong thời gian chậm tiến độ. Cục thuế tỉnh cũng đưa ra những con số không lấy gì làm “to lớn” về số tiền thuê đất được thực hiện từ đầu năm 2006 đến cuối năm 2011 trên địa bàn tỉnh là 31,62 tỷ đồng (bình quân mỗi năm thu 5,27 tỷ đồng) đó là chưa kể số tiền miễn giảm, số tiền ghi thu và số nợ thuế của một số tổ chức, đơn vị. Có thể nói tài nguyên đất đai chưa thực sự mang lại nguồn lợi cho địa phương, chưa tương xứng với những gì nhà nước đã đầu tư để tạo quỹ đất, chi phí cho việc nuôi bộ máy thực hiện việc quản lý đất đai. Quản lý và sử dụng tài nguyên đất đai sao cho hiệu quả, đúng pháp luật phải bắt đầu từ ý thức của mỗi người, trước hết là những người được giao trọng trách thay mặt nhà nước thực hiện quyền đại diện chủ sở hữu về đất đai và những người được giao quyền quản lý đất đai. Phải xem đất đai là tài sản quý giá và phải được sử dụng đúng mục đích, đạt hiệu quả, chứ không nên để lãng phí kéo dài, đến khi cơ quan chức nặng “động” vào mới vội vàng làm những dự án đầu tư kèm theo kế hoạch sử dụng đất đai với mục đích đối phó. HOÀNG ĐỨC