Những vấn đề đặt ra về nuôi tôm trên vùng cát ven biển

(QT) - Vùng cát ven biển huyện Triệu Phong (Quảng Trị) có tổng diện tích khoảng trên 9.000 ha, trong đó hơn 2.000 ha đất có khả năng nuôi trồng thủy sản, đây là một tiềm năng lợi thế khá lớn để huyện triển khai đồng bộ các giải pháp phát triển kinh tế, nâng cao đời sống của nhân dân. Thực tế trong những năm qua cho thấy các xã vùng cát ven biển đã khai thác đưa vào nuôi trồng trên 700 ha thủy sản nước lợ, tuy nhiên do thiếu sự quy hoạch, phong trào nuôi tôm còn mang tính tự phát nên hiệu quả mang lại thiếu tính bền vững. Từ thực tế đó huyện Triệu Phong đã xây dựng Nghị quyết về nuôi trồng thủy sản và kịp thời chỉ đạo các cấp ủy đảng, chính quyền, mặt trận và đoàn thể các cấp vào cuộc, kết hợp với sự nỗ lực cố gắng của bà con nông dân, nên việc phát triển nuôi trồng thủy sản trên địa bàn huyện nói chung, nuôi tôm thẻ chân trắng nói riêng đã có sự chuyển biến tích cực, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn, nhất là 3 xã vùng cát ven biển.

Thu hoạch tôm ở Triệu An.

Đến cuối năm 2010 tổng diện tích nuôi tôm thẻ chân trắng toàn huyện lên đến 386,62 ha, trong đó 2 địa phương có diện tích nuôi trồng thủy sản lớn nhất là Triệu An 111,9 ha và Triệu Lăng 107 ha, chiếm trên 50% diện tích của toàn huyện. Với sự quan tâm đầu tư của Nhà nước, cùng với nguồn vốn của nhân dân đã xây dựng tương đối hoàn chỉnh hệ thống cấp điện, đường phục vụ sản xuất gồm: 20 TBA với tổng công suất 7.470KVA, đường dây trung thế 2,426 km, hơn 25 km đường dây hạ thế và hàng chục ki lô mét đường giao thông nội vùng. Ngoài ra, theo quy hoạch chung của huyện thì còn khoảng trên 70 ha đất cát ven biển thuộc xã Triệu An và Triệu Vân có khả năng đầu tư, mở rộng diện tích nuôi tôm thẻ chân trắng. Qua thực tế cho thấy, những hộ nuôi có kinh nghiệm, thực hiện nghiêm túc quy trình kỹ thuật thì năng suất bình quân đạt từ 8 - 9 tấn/ha/vụ, nhiều hộ nuôi nhờ nắm vững quy trình kỹ thuật, có tính cộng đồng cao, chọn mua con giống ở những cơ sở uy tín nên năng suất đạt trên 15 tấn/ha/vụ, điển hình như các nhóm hộ ông Trần Quế, ông Phan Tụy, ông Nguyễn Văn Lai ở xã Triệu Lăng. Năm 2010, toàn huyện có 571 hộ tham gia nuôi tôm thẻ chân trắng thì có 310 hộ nuôi có lãi, chiếm tỷ lệ trên 54%, với tổng số tiền lãi lên đến 30,77 tỷ đồng, đây là nguồn thu nhập mà các ngành sản xuất khác trên địa bàn không thể có được. Nhiều hộ nuôi trên diện tích 0,5 ha sau khi trừ chi phí còn lãi ròng từ 300 - 500 triệu đồng. Việc xác định đối tượng con nuôi có vai trò quan trọng trong việc quyết định sự thành bại của việc nuôi trồng thủy sản trên cát. Khác với nuôi tôm sú trước đây, con giống tôm thẻ chân trắng có nhiều ưu điểm hơn. Giống tôm thẻ chân trắng được các công ty CP Việt Nam, Công ty UP Việt Nam, công ty Việt Úc... chủ động tạo giống đạt chất lượng cao về kháng bệnh và tăng trưởng. Về cơ bản nuôi tôm thẻ chân trắng cũng giống như nuôi tôm sú là hình thức nuôi bán thâm canh, nhưng một số ưu điểm vượt trội của tôm thẻ chân trắng so với tôm sú là trong quá trình nuôi, phần lớn sử dụng các men vi sinh, vôi khoáng chất để quản lý môi trường ao, hạn chế sử dụng các loại thuốc, hóa chất độc hại trong quá trình phòng bệnh, nên môi trường khá ổn định. Chi phí thức ăn của tôm thẻ chân trắng thấp hơn so với tôm sú, thời gian nuôi ngắn hơn, nhưng năng suất cao, mang lại lợi nhuận khá cao cho người nuôi. Chính vì thế mà từ bao đời nay người dân vùng cát ven biển 3 xã Triệu An, Triệu Lăng, Triệu Vân chỉ biết sống dựa vào nghề đánh bắt hải sản ven bờ, trồng khoai lang, trồng lúa chiêm, làm ăn theo kiểu “nhờ trời”, đã biết tận dụng những vùng đất hoang hóa bạc màu, biền bãi ven biển trồng lúa, hoa màu kém hiệu quả chuyển đổi sang nuôi tôm thẻ chân trắng, đã mang lại hiệu quả kinh tế cao. Nhiều hộ nuôi tôm đã thực sự đổi đời và trở nên giàu có ngay trên vùng cát quê hương mình. Từ phong trào nuôi tôm đã góp phần giải quyết công ăn việc làm cho trên 3.000 lao động ở nông thôn, có mức thu nhập ổn định từ 2,5 - 3 triệu đồng/lao động/tháng. Có thể nói, với hiệu quả kinh tế và thành công của mô hình nuôi tôm thẻ chân trắng trên cát đã tạo ra cơ hội mới cho nông dân phát triển kinh tế, khai thác tiềm năng, lợi thế vùng cát ven biển. Tuy nhiên, bên cạnh những thành công, thì nuôi tôm thẻ chân trắng vẫn còn nhiều tồn tại, bất cập đối với người nuôi, nếu không có giải pháp chấn chỉnh đúng hướng và kịp thời thì nghề nuôi tôm thẻ chân trắng khó có thể tránh khỏi những thất bại như nuôi tôm sú trước đây. Đó là công tác quy hoạch và quản lý quy hoạch còn nhiều hạn chế; việc xây dựng ao hồ một cách ồ ạt tự phát, không tuân thủ theo các tiêu chuẩn quy trình kỹ thuật; nhiều vùng nuôi hầu như không đầu tư xây dựng ao lắng và xử lý nước trước khi thải ra môi trường nên nguy cơ ô nhiễm môi trường, ô nhiễm nguồn nước là rất cao, tạo điều kiện cho nhiều loại dịch bệnh phát triển và lan rộng; việc chặt phá rừng phòng hộ ven biển cũng là một yếu tố đáng quan ngại, ảnh hưởng đến môi trường sinh thái và tính bền vững trong sản xuất, tiềm ẩn nhiều rủi ro cho người nuôi. Cơ sở hạ tầng kỹ thuật như hệ thống cấp điện, cấp nước, đường giao thông... do người nuôi tự góp vốn xây dựng còn chắp vá, không đảm bảo yêu cầu kỹ thuật, thất thoát lớn làm tăng giá thành sản phẩm, giảm hiệu quả kinh tế. Nhiều địa phương chưa thành lập được tổ hợp tác cộng đồng, những nơi đã thành lập thì còn xem nhẹ do đó việc tổ chức hoạt động còn nhiều hạn chế, khó khăn trong việc điều hành sản xuất, phòng trừ dịch bệnh, bảo vệ môi trường; vẫn còn tình trạng bất chấp lời cảnh báo của các nhà chuyên môn trong việc tuân thủ lịch thời vụ, mật độ nuôi chưa phù hợp, việc cải tạo xử lý ao nuôi chưa đảm bảo, dễ làm dịch bệnh phát sinh; trình độ kỹ thuật, quản lý của người nuôi tôm chưa đồng đều nên khả năng tiếp cận, cập nhật kiến thức chuyên môn hạn chế, khó đảm bảo được tính bền vững. Hiện nay con giống là bài toán hết sức nan giải, bởi muốn nuôi tôm thành công thì trước hết phải có con giống tốt. Thực tế nhu cầu con giống trên địa bàn huyện là rất lớn khoảng từ 700 - 800 triệu con/năm, tuy nhiên các cơ sở sản xuất giống của tỉnh chỉ đáp ứng một phần rất nhỏ nhu cầu của người nuôi, dẫn đến tình trạng người dân thả nuôi con giống không rõ nguồn gốc, không được kiểm dịch. Việc quản lý các hoạt động dịch vụ thức ăn, vật tư hóa chất, thu mua và tiêu thụ sản phẩm còn nhiều bất cập, người nuôi thường bị ép giá, thua thiệt đầu vào lẫn đầu ra. Đa phần người nuôi tôm chưa đủ điều kiện để tiếp cận với nguồn vốn vay tín dụng của các Ngân hàng thương mại nên chưa đủ nguồn vốn để đầu tư đồng bộ nhằm đảm bảo các yêu cầu cơ bản về phòng chống dịch bệnh, kiểm soát môi trường. Trong quá trình sản xuất phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn lưới điện quốc gia nên khi gặp phải sự cố cắt giảm điện luân phiên làm ảnh hưởng đến việc chăm sóc, dẫn đến tôm thiếu oxy chết hàng loạt như đã diễn ra ở nhiều nơi. Việc phát triển nghề nuôi tôm thẻ chân trắng ở vùng cát ven biển là một hướng đi đúng đắn, phù hợp với quy hoạch và định hướng phát triển chung của huyện Triệu Phong. Với sự quan tâm chỉ đạo của các cấp ủy đảng, chính quyền, sự nỗ lực của bà con nông dân, đặc biệt là sự vào cuộc đầy trách nhiệm của các ngành liên quan của tỉnh và huyện, tin chắc rằng nghề nuôi tôm thẻ chân trắng trên cát sẽ phát triển một cách bền vững và trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, góp phần thúc đẩy nền kinh tế- xã hội của huyện Triệu Phong nói chung và các xã ven biển nói riêng phát triển toàn diện. Bài, ảnh: THANH BA - CÔNG THANH