Những miền quê nơi chân sóng (kỳ 1)

(QT) - Với 75 km bờ biển trải dài qua 4 huyện Vĩnh Linh, Gio Linh, Triệu Phong, Hải Lăng, trong những năm qua, với việc khai thác tiềm năng, lợi thế của mình, tình hình kinh tế - xã hội của các địa phương ven biển đã có những bước phát triển đáng ghi nhận. Dẫu vẫn còn có khó khăn, trở ngại nhưng với những chủ trương, chính sách cụ thể và hiệu quả của các cấp, các ngành và sự nỗ lực của người dân, kinh tế biển từng bước khẳng định vai trò quan trọng trong cơ cấu kinh tế của tỉnh Quảng Trị. Bài 1: Vĩnh Thái, “chân biển, chân đồng” Là một xã nằm ở cực Bắc của huyện Vĩnh Linh, Vĩnh Thái từ lâu đã nổi tiếng bởi nghề đi biển. Đến xã biển này hỏi chuyện ra khơi vào lộng, chuyện con cá, con tôm, từ già trẻ, trai gái đều có thể kể ra vanh vách bởi người Vĩnh Thái ngay từ khi mới lọt lòng mẹ đã đắm mình trong nắng cát mặn mòi và được nuôi dưỡng, lớn lên bằng những sản vật của biển khơi. Không chỉ là biển, nhắc đến vùng đất này, rất nhiều người sẽ nhớ đến những sản phẩm nông nghiệp, trong đó ấn tượng nhất là củ khoai Vĩnh Thái khi ăn “bụi bay mờ mắt” như trong một câu chuyện Trạng xứ này.

Phát triển diện tích hoa màu ở Vĩnh Thái.

Ở Vĩnh Thái, hiện nay tuy vẫn còn những khó khăn nhưng vấn đề phát triển kinh tế biển, kinh tế nông nghiệp đã gắn kết hài hoà, bổ trợ cho nhau và từng bước phát huy tốt hiệu quả trong giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người dân. Khó nhưng không bỏ biển! Đó là khẳng định của anh Trần Văn Hoè, Trưởng thôn Thái Lai khi nói chuyện với chúng tôi về nghề biển của địa phương. Người trưởng thôn này cũng đã có một thời gian dài gắn bó với biển, nay mặc dù không xem đây là một công việc chính để mưu sinh nhưng mỗi khi không vướng bận công việc, anh lại xách lưới xuống thuyền ra khơi. Nhiều năm trước đây, nói đến nghề biển, ngư dân ở nhiều địa phương, kể cả trong và ngoài địa bàn huyện Vĩnh Linh đều nể phục ngư dân Thái Lai bởi ở đây tuy là vùng biển bãi ngang, sử dụng thuyền có công suất nhỏ nhưng cứ ra khơi là ngư dân luôn đánh bắt đạt hiệu quả cao. Không chỉ sử dụng nghề câu, lưới, ngư dân Thái Lai được xem là những người đầu tiên tiếp nhận, sử dụng nghề lặn khai thác thuỷ sản ở Quảng Trị với nhiều cải tiến phù hợp với điều kiện của địa phương. Có thời điểm, hầu như gia đình nào ở Thái Lai cũng có phương tiện đánh bắt hoặc có lao động mưu sinh bằng nghề đi biển bởi điều kiện thời tiết thuận lợi, nguồn lợi thuỷ sản dồi dào, chi phí đi biển thấp. Từ khai thác biển, mỗi năm ngư dân Thái Lai đã có hàng trăm tấn thuỷ sản để phục vụ nhu cầu tại chỗ, cung cấp cho thị trường, chế biến ruốc, nước mắm. Tuy nhiên, hiện nay tình hình đã khó khăn hơn. Theo nhẩm tính của anh Trần Văn Hoè, với 200 hộ, 670 nhân khẩu, Thái Lai hiện chỉ có 120 lao động làm nghề đi biển, số còn lại đã tạm thời chuyển đổi sang các ngành nghề khác. Nguyên nhân khiến ngư dân Thái Lai gặp khó khăn trong việc ra khơi đánh bắt thuỷ sản là do các nguyên liệu đầu vào thiết yếu như ngư cụ, nhiên liệu giá cả tăng cao, thời tiết không thuận lợi, nguồn lợi thuỷ sản gần bờ không còn dồi dào như trước.

Biển bãi ngang Vĩnh Thái.

Theo tính toán, chỉ tính riêng con ruốc, nguồn lợi thuỷ sản chủ lực ở thời điểm này, ngư dân Thái Lai đã thất thu từ 70 - 80 tấn do điều kiện ngư trường không thuận lợi như mọi năm. Đây cũng là tình hình chung của nghề biển ở các thôn trong xã Vĩnh Thái hiện nay. Theo đánh giá của UBND xã Vĩnh Thái, tổng sản lượng đánh bắt thuỷ sản trong năm 2011 của địa phương là 550 tấn, đạt 78,5% so với kế hoạch đề ra, thấp nhất trong mấy năm gần đây. Từ sau Tết nguyên đán đến nay, toàn xã có 250 phương tiện đánh bắt thuỷ sản gần bờ với tổng công suất khoảng 1.750 CV nhưng hiếm khi số thuyền ra khơi đánh bắt đạt tỷ lệ trên 60%, số còn lại đành phải chọn giải pháp nằm bờ. Trước thực trạng trên, chính quyền xã đã có những chủ trương, giải pháp để khuyến khích, động viên ngư dân bám biển. Đồng chí Nguyễn Văn Ninh, Chủ tịch UBND xã Vĩnh Thái cho biết: “Chính quyền địa phương ngoài việc đứng ra tổ chức các lễ ra quân đánh bắt nhằm khích lệ tinh thần lao động, sản xuất của bà con đã kịp thời tổ chức thăm hỏi, động viên cũng như tuyên truyền, nhân rộng các điển hình ngư dân đánh bắt đạt sản lượng, giá trị cao. Chúng tôi cũng đã có chính sách để khuyến khích, mở rộng các loại hình đánh bắt thuỷ sản truyền thống, thế mạnh của địa phương; các cơ sở phục vụ hậu cần, chế biến thuỷ sản, xúc tiến việc thành lập chi hội nghề cá, thành lập tổ, đội đánh bắt ở các thôn để ngư dân phấn khởi, gắn bó với nhau hơn trong đánh bắt. Hiện nay ngư dân các địa phương trong tỉnh, đặc biệt là ngư dân ở các vùng biển bãi ngang đang rất cần sự hỗ trợ của nhà nước về nhiên liệu, ngư lưới cụ, các điều kiện để mở rộng các cơ sở chế biến thuỷ sản”. Mặc dù gặp nhiều khó khăn trong đánh bắt thuỷ sản nhưng nhiều ngư dân ở Vĩnh Thái khi tiếp xúc với chúng tôi đều thể hiện quyết tâm bám biển. Anh Nguyễn Văn Thanh, một ngư dân trẻ khẳng định: “Nghề biển từ bao đời nay đã gắn bó với người dân địa phương, tình hình đánh bắt thuỷ sản không thuận lợi nhưng ngư dân chúng tôi cũng đã có cách để từng bước thích nghi, khắc phục để ra khơi mưu sinh, qua đó góp phần khẳng định, bảo vệ chủ quyền biển đảo quê hương”. Thời điểm này, trong khi chờ đợi tình hình giá cả nguyên liệu, điều kiện ngư trường thuận lợi và các chủ trương, chính sách hỗ trợ của nhà nước, ở vùng quê biển này, ngày ngày vẫn nhộn nhịp những chiếc thuyền rẽ sóng ra khơi. Đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp Nhiều năm trước đây, khi kinh tế còn khó khăn, hầu hết diện tích đất nông nghiệp của Vĩnh Thái đều được trồng hai loại cây chủ lực là khoai lang và dưa quả. Hai sản phẩm nông nghiệp này của địa phương ngoài việc góp phần bảo đảm lương thực, thực phẩm tại chỗ đã trở thành những đặc sản khá nổi tiếng của Vĩnh Thái. Củ khoai và quả dưa Vĩnh Thái dù được chế biến và ăn theo cách nào đi nữa cũng luôn để lại những hương vị, cảm giác khó quên trong ký ức của không chỉ ngựời dân điạ phương mà còn rất nhiều người đã từng được thưởng thức. Chúng tôi mang câu chuyện củ khoai, quả dưa Vĩnh Thái để trao đổi với anh Phan Ngọc Hiến, Trưởng thôn Thử Luật, thôn có diện tích đất canh tác nông nghiệp lớn nhất xã Vĩnh Thái và được anh cho biết, hiện nay diện tích trồng khoai, trồng dưa ở thôn hầu như không đáng kể, bởi mức sống, nhu cầu của người dân bây giờ đã khác. Toàn thôn Thử Luật hiện có 75 ha đất nông nghiệp, trước đây diện tích này chủ yếu trồng các loại cây có giá trị kinh tế thấp như khoai, dưa, môn nhưng những năm gần đây, với sự đầu tư của người dân nên cây lúa và các cây hoa màu như lạc, ném đã chiếm hầu hết diện tích, trong đó lúa có 35 ha, cây hoa màu 40 ha. Với 127 hộ, 540 nhân khẩu, có thể khẳng định với một thôn có vị trí sát biển như Thử Luật, diện tích đất canh tác nông nghiệp này có thể gọi là lớn. Theo Trưởng thôn Phan Ngọc Hiến, ngoài trồng trọt, người dân địa phương hiện nay đang rất chú trọng phát triển chăn nuôi, mặc dù chưa có các mô hình trang trại, gia trại nhưng hầu hết hộ gia đình trong thôn đều nuôi được gia súc, gia cầm để phục vụ tại chỗ và cung cấp cho thị trường. Toàn xã Vĩnh Thái hiện có gần 150 ha đất canh tác nông nghiệp, trong đó có 35 ha lúa và trên 100 ha đất trồng lạc và các cây hoa màu, thực phẩm khác. Năm 2011, sản lượng nông nghiệp toàn xã đạt trên 750 tấn, trong đó lúa 190 tấn, lạc 120 tấn, còn lại là các sản phẩm hoa màu khác. Nếu so sánh với sản lượng lương thực, hoa màu những năm trước đây thì kinh tế nông nghiệp của địa phương đã có bước tiến bộ vượt bậc cả về năng suất và giá trị sản phẩm. Bên cạnh đó, việc khuyến khích, đẩy mạnh phong trào chăn nuôi gia súc, gia cầm cũng mang lại kết quả tích cực. Hiện nay toàn xã đã có đàn trâu, bò với số lượng gần 400 con, đàn gia cầm trên 12.000 con. Mở rộng diện tích nuôi trồng thuỷ sản là một trong những hướng đi mới trong phát triển kinh tế nông nghiệp ở Vĩnh Thái. Với hiệu quả kinh tế cao từ các mô hình này trên tổng diện tích 12 ha của người dân, chính quyền địa phương đã phối hợp với các ngành chức năng hoàn thành công tác quy hoạch nuôi trồng thuỷ sản trên địa bàn với tổng diện tích là 121 ha. Trong phát triển kinh tế nông nghiệp ở Vĩnh Thái, vấn đề giải quyết thời gian nhàn rỗi sau mỗi vụ đánh bắt, hoặc khi điều kiện thời tiết, ngư trường không thuận lợi đối với ngư dân cũng đã được khắc phục và mang lại hiệu quả kinh tế rất đáng phấn khởi. Theo thống kê của UBND xã, bên cạnh những gia đình ngư dân đã có đất nông nghiệp tại địa phương, hiện toàn xã đã có khoảng 20% trên tổng số hộ gia đình có đất sản xuất nông nghiệp ở huyện Hướng Hoá. Trong đó, chỉ tính riêng thôn Thái Lai, nơi có những ngư dân đầu tiên của xã mạnh dạn bỏ vốn đầu tư mua đất vườn trồng cà phê ở Hướng Hoá đã có tới 70 hộ và theo ước tính, chỉ riêng năm 2011, thu nhập từ làm nông nghiệp ở miền núi đã mang về cho các hộ gia đình ở Thái Lai gần 3 tỷ đồng. Tính hiệu quả trong giải quyết việc làm và nâng cao thu nhập từ kinh tế nông nghiệp tại chỗ cũng như mở rộng lên địa bàn huyện Hướng Hoá đã và đang thu hút sự quan tâm và hưởng ứng sôi nổi của người dân Vĩnh Thái, đây cũng là cách thức hữu hiệu để ngư dân địa phương có thêm điều kiện tiếp tục duy trì và phát huy nghề biển. Trong thời gian lưu lại xã biển này, điều khiến chúng tôi đặc biệt ấn tượng là người lao động địa phương đã rất nhạy bén trong lao động, sản xuất. Rất nhiều người mới hôm nay là những ngư dân vượt sóng ra khơi nhưng ngày mai họ đã cầm cày, cầm cuốc canh tác trên đồng đất quê hương, trên bạt ngàn những đồi cà phê ở Hướng Hoá. Đây chính là giải pháp hợp lý để người dân Vĩnh Thái vượt qua những khó khăn, thử thách để vươn tới một cuộc sống ấm no. Bài, ảnh: HUY NAM - ĐỨC VIỆT Bài 2: Hướng tới nền kinh tế biển đa ngành, đa nghề