Nghệ nhân của bản

(QT) - Bằng niềm đam mê các nhạc cụ dân tộc, nhiều năm qua, anh Hồ Văn Chung (sinh năm 1967) ở thôn Cu Ty, xã Hướng Lộc, huyện Hướng Hóa (Quảng Trị) đã rong ruổi khắp miền tây Quảng Trị để biểu diễn các ngón đàn, điệu khèn mê đắm lòng người trong những đêm diễn ra lễ hội vùng cao hay các dịp cưới, hỏi mà không màng đến tiền nong, công cán. Bắt chước người dân ở đây, tôi gọi anh là nghệ nhân của bản.

Niềm vui mỗi ngày của anh Hồ Văn Chung là cất lên những điệu nhạc truyền thống của dân tộc mình

Cu Ty một chiều nắng gắt. Hồ Văn Chung đón tôi bằng giai điệu Tà Oải man mác núi rừng. Trong căn nhà sàn vách gỗ rợp bóng cây có rất nhiều người già, trẻ nhỏ chăm chú nghe nghệ nhân duy nhất của bản mình đàn hát, thổi khèn bè véo von. Mất mươi phút chờ đợi, anh Hồ Văn Chung mới nghỉ tay, vui vẻ tiếp chuyện chúng tôi. Vốn là con em người đồng bào Vân Kiều nên từ nhỏ Hồ Văn Chung đã biết và sử dụng được những nhạc cụ dân tộc mình như: Khèn bè, đàn Ta lư, chiêng, thanh la... Cũng chính nhờ những tài lẻ đàn hay, hát giỏi đó, Hồ Văn Chung đã chiếm được rất nhiều cảm tình của các cô gái miền sơn cước, để rồi năm 20 tuổi anh đã “cưa đổ” cô gái Vân Kiều đẹp nhất nhì bản và cưới về làm vợ. Hồ Văn Chung nhớ lại: “Từ nhỏ tôi đã biết đến và sử dụng được một số nhạc cụ dân tộc nhờ sự bày vẽ của cha. Lúc nào lên nương, trong a-chói của cha tôi cũng có chiếc khèn bè và cây đàn Ta lư, lúc nghỉ ngơi ông đàn, thổi một vài điệu nhạc cho khuây khỏa. Cũng chính nhờ những buổi lên nương đó, tôi mới biết đàn, biết thổi các điệu nhạc của dân tộc mình”. Hồ Văn Chung cho biết, các nhạc cụ dân tộc đời xưa bây giờ còn giữ lại được đó chính là tinh hoa, là bản sắc văn hóa, là hồn cốt của mỗi dân tộc vùng cao. Việc lưu giữ bản sắc văn hóa của dân tộc cũng là nhiệm vụ cấp thiết với mong muốn không đánh mất đi nguồn cội và mai một dần những giá trị văn hóa tinh thần mà cha ông mình để lại. Suy nghĩ như thế nên Hồ Văn Chung rất ý thức việc cần phải lưu giữ, truyền đạt, khơi dậy nét văn hóa truyền thống đã qua cho thế hệ con em sau này biết mà gìn giữ, phát huy. Nhớ lại trước đây, nhiều lúc ngồi chuyện trò cùng ông Hồ Xuân Lợi, Chủ tịch UBND xã Hướng Lộc, chúng tôi đều nghe ông thở than về sự mai một dần nét văn hóa tinh thần trong đời sống của người Vân Kiều, Pa Kô nơi đây. Theo ông Lợi thì hiện nay ở xã số người sử dụng được các nhạc cụ dân tộc chỉ đếm được trên đầu ngón tay. Hồ Văn Chung là một trong số ít người biết làm các nhạc cụ dân tộc và sử dụng chúng thành thạo. Cũng chính vì điều này nên mỗi khi ở xã có chương trình biểu diễn văn nghệ hay các dịp diễn ra lễ hội vùng cao, ông Hồ Xuân Lợi đều mời bằng được anh Hồ Văn Chung đến biểu diễn để khơi dậy niềm đam mê cho thế hệ con em sau này. Hồ Văn Chung kể, tháng nào anh cũng có “show” đi biểu diễn cả. Những ngày diễn ra các lễ hội lớn trên địa bàn Hướng Hóa như: Ariêu Ping (lễ bốc mả), lễ cúng lúa mới hay đón nhận danh hiệu làng văn hóa, về nhà mới… Hồ Văn Chung đều vinh dự được mời đi biểu diễn. Những dịp đó, bên đống lửa cháy bập bùng, anh thổi khèn bè cho mọi người nhảy múa, anh đàn cho mọi người cùng nhau ca hát. “Những ngày diễn ra lễ hội, cả bản làng ca hát, nhảy múa vui vẻ suốt đêm, tôi phải đàn hát, thổi khèn đến bong cả tay, rát cả họng. Nhưng thấy dân bản say sưa lắng nghe, nhiệt tình ca hát vui chơi, tôi cảm thấy rất vui. Tôi biết rất nhiều người còn mặn mà với nhạc cụ dân tộc, bản sắc văn hóa mà cha ông để lại”, anh Hồ Văn Chung tâm sự. Có nhiều khi anh Chung được mời sang các bản làng nằm gần biên giới của nước bạn Lào để biểu diễn, giao lưu văn nghệ và anh nhận được nhiều lời ngợi khen của mọi người. Còn chuyện các xã khác ở trên địa bàn huyện Hướng Hóa mời đến phục vụ, giao lưu văn nghệ là chuyện như cơm bữa. Cứ mời là đi, Hồ Văn Chung nhiệt tình phục vụ mọi người chứ không bao giờ màng đến chuyện tiền nong, công cán. Anh kể, mỗi lần đi như vậy, bản làng nơi anh đến biểu diễn đều trích một ít tiền bồi dưỡng cho anh để đổ xăng, cơm nước. Hồ Văn Chung chia sẻ: “Việc bồi dưỡng, trả công là tùy thuộc vào tấm lòng của mọi người, chứ mình không hề đòi hỏi. Đối với tôi có tiền cũng được không cũng chẳng sao, bởi đó là niềm đam mê của mình”. Trước kia mỗi lần được mời đi biểu diễn ở gần hay xa gì Hồ Văn Chung đều chỉ đi một mình. Nhưng hai năm trở lại đây, anh cùng đi với hai người khác nữa. Đây là hai “học trò” của anh. Anh Chung tâm sự rằng, điều làm anh nghĩ ngợi, đau đáu bấy lâu nay là thế hệ trẻ bây giờ rất ít người mặn mà với các bản sắc, nhạc cụ của dân tộc mình. Đó không chỉ là nỗi buồn của riêng anh mà còn là nỗi buồn của những người hoài cổ, của những người “trót” nặng lòng với bản sắc văn hóa dân tộc, muốn gìn giữ nét văn hóa độc đáo, chân chất, nồng hậu trong đời sống của đồng bào các dân tộc vùng cao… Bài, ảnh: BÙI ĐỨC NGHĨA