Luân canh cây trồng- biện pháp canh tác bền vững

(QT) - Trong thời đại khoa học công nghệ phát triển như hiện nay, nông dân sản xuất nông nghiệp áp dụng nhiều biện pháp khoa học kỹ thuật để giảm bớt công lao động và tăng năng suất các loại cây trồng như sử dụng giống tiến bộ kỹ thuật, phân bón hoá học, đặc biệt là các loại thuốc bảo vệ thực vật, thuốc diệt cỏ được sử dụng rất rộng rãi và có hiệu quả trước mắt. Tuy nhiên, việc lạm dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật, thuốc diệt cỏ đưa đến môi trường sản xuất bị ô nhiễm, sản phẩm các loại cây trồng ít nhiều cũng bị nhiễm độc không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.

Đồng bào dân tộc ở Vĩnh Trường (Gio Linh) chăm sóc cây lạc. Ảnh: H.V.A

Vì thế, trong sản xuất nông nghiệp nếu biết dựa vào các yếu tố phát triển tự nhiên, đặc điểm sinh lý của cây trồng để sản xuất luân canh là một trong những phương pháp canh tác bền vững. Áp dụng biện pháp luân canh cây trồng không chỉ giảm thiểu sự thiệt hại của cây trồng do cỏ dại gây ra mà còn tạo ra được nguồn dinh dưỡng trong đất nhờ sự hỗ trợ nhau giữa các loại cây trồng. Biện pháp luân canh cho thấy những loài cỏ nào đó thường kết hợp những loại cây trồng riêng biệt, chẳng hạn như trên ruộng trồng cạn thường có nhiều các loài cỏ chỉ, cỏ cú, cỏ đuôi phụng, cỏ nước mặn...nhưng trên ruộng nước thì xuất hiện những loài cỏ như cỏ lồng vực, cỏ lác và những loài cỏ lá rộng thủy sinh. Luân canh cây trồng có những điều kiện canh tác hoặc vòng đời đặc biệt khác với cỏ dại sẽ dẫn đến sự phá vỡ vòng đời của một số loài cỏ. Đây là một trong những biện pháp kiểm soát cỏ dại có hiệu quả và kinh tế nhất và không làm ảnh hưởng đến môi trường sinh thái. Hệ thống cây trồng thâm canh có thể gia tăng khả năng cạnh tranh với cỏ dại của cây trồng, vì thế làm giảm áp lực của cỏ dại. Luân canh lúa với cây trồng cạn dẫn đến giảm những loại cây cỏ chịu nước trong ruộng lúa. Trong thời gian ruộng cạn nước có thể trồng luân canh với lúa các loại cây như ngô, đậu nành, đậu phụng, khoai lang...Sự sinh trưởng và phát triển của cỏ trong ruộng lúa sẽ bị giảm thiểu theo tỷ lệ nghịch với thời gian mà đồng ruộng trong điều kiện khô hạn. Vì vậy, các nhà khoa học đã khuyến cáo rằng, cần giữ đồng ruộng ở điều kiện khô trong một thời gian nhất định. Các nhà khoa học cũng đã chứng minh rằng cây trồng, đất, nước và những biện pháp trừ cỏ khác nhau đã dẫn đến sự thay đổi trong quần thể cỏ dại. Ví dụ như cỏ lác cơm, cỏ xà bông, rau mác bao sẽ rất khó diệt trừ trong điều kiện ruộng canh tác lúa liên tục. Khi cây trồng cạn được luân canh với lúa nước không áp dụng biện pháp trồng cỏ nào thì có rất ít các loài cỏ thủy sinh phát triển. Sự giảm năng suất lúa do cỏ dại ở lúa cấy trong cơ cấu luân canh thấp hơn trong điều kiện làm lúa nước liên tục. Nếu luân canh lúa nước với cây trồng cạn trong một vài vụ xen kẻ thì có thể làm tăng năng suất lúa lên từ 1-1,5 tấn/ ha so với làm lúa nước liên tục. Như vậy, khuynh hướng phòng trừ những loài cỏ dại khó diệt tái lập là luân canh cây trồng bao gồm cả 2 loại cây trồng nước và cạn so với điều kiện đất ướt liên tục. Song chỉ nên áp dụng luân canh cây trồng để hạn chế cỏ dại gia tăng trong hệ thống độc canh và các phương pháp trừ cỏ đã được áp dụng trong nhiều năm. Những ruộng ít cỏ dại phát triển thì không cần thiết phải luân canh. Luân canh cây trồng để hạn chế cỏ dại là biện pháp canh tác bền vững chi phí sản xuất thấp và bảo vệ được môi trường sinh thái (do ít phải sử dụng thuốc trừ cỏ). Bài, ảnh: Trần Anh Minh