Huy động mọi nguồn lực để thực hiện công tác tôn tạo các di tích được xếp hạng quốc gia đặc biệt

* Đồng chí NGUYỄN HỮU THẮNG, TUV, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Quảng Trị trả lời phỏng vấn - Thưa đồng chí! Được biết vào tháng 12/2013, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam đã ký Quyết định xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt (đợt 4). Đợt này, cả nước có 14 di tích được xếp hạng, trong đó tỉnh Quảng Trị vinh dự có 3 di tích là: Di tích lịch sử Đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải; Di tích lịch sử Thành Cổ Quảng Trị và những địa điểm lưu niệm sự kiện 81 ngày đêm năm 1972; Di tích lịch sử Đường Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh qua các tỉnh trong đó có Quảng Trị. Đề nghị đồng chí cho biết rõ hơn về sự kiện ý nghĩa này? - Ngày 9/12/2013, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 2383/QĐ-TTg về việc xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt. Trong số 14 di tích quốc gia được xếp hạng đặc biệt lần này, Quảng Trị có 3 di tích: Di tích lịch sử Đường Trường Sơn-Đường Hồ Chí Minh tại Quảng Trị (gồm Khe Hó, cầu treo Bến Tắt, cầu treo Đakrông, Trạm Chỉ huy tiền phương, Nghĩa trang Liệt sĩ quốc gia Trường Sơn, cảng Quân sự Đông Hà). Di tích lịch sử Đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải (gồm bến đò Tùng Luật, bến đò Cửa Tùng/ bến đò A, bến đò Lũy, những bến đò ngang trên sông Bến Hải, Đồn công an Cửa Tùng, bến lội Giang Phao). Di tích lịch sử Thành Cổ Quảng Trị và những địa điểm lưu niệm sự kiện 81 ngày đêm năm 1972 (gồm Thành cổ Quảng Trị, ngã ba Long Hưng, nhà thờ Long Hưng, Trường Bồ Đề, nhà thờ Trí Bưu, bến sông Thạch Hãn, chốt Long Quang, chốt Ngô Xá Tây). Đây là sự kiện văn hóa trọng đại của ngành VH-TT&DL tỉnh nói riêng, là niềm tự hào của người dân Quảng Trị nói chung nhằm ghi nhận, tôn vinh những giá trị một thời hào hùng, bi tráng trong lịch sử kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc Việt Nam. Đó cũng là sự ghi nhận và tôn vinh của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta về những giá trị to lớn của loại hình di tích chiến tranh cách mạng trên địa bàn tỉnh Quảng Trị.

Khách du lịch quốc tế tham quan Nhà trưng bày truyền thống ở Di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt Đôi bờ Hiền Lương – Bến Hải -Ảnh: T.T

Tỉnh Quảng Trị có 509 di tích, trong đó có 33 di tích xếp hạng quốc gia, 476 di tích xếp hạng cấp tỉnh. Các di tích hầu hết thuộc loại hình cách mạng kháng chiến tồn tại dưới dạng chứng tích, phế tích. Để hoàn thiện 3 hồ sơ đề nghị công nhận di tích quốc gia đặc biệt là nhờ sự quan tâm, chỉ đạo của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Thường trực UBND tỉnh và sự nỗ lực không ngừng của ngành VH-TT&DL trong suốt những năm qua. Việc chọn lựa, nghiên cứu, lập hồ sơ, bảo vệ để được xếp hạng phải trải qua nhiều giai đoạn theo quy trình hướng dẫn của Bộ VH-TT&DL. Sự kiện 3 di tích được xếp hạng quốc gia đặc biệt có ý nghĩa to lớn trong công tác giáo dục truyền thống, thể hiện tấm lòng tri ân của thế hệ mai sau. Đồng thời đây là một dấu mốc, một bước ngoặt quan trọng cho kế hoạch trùng tu, tôn tạo lâu dài những di sản mang tầm vóc quốc gia, quốc tế, tạo động lực phát triển loại hình du lịch “Hoài niệm về chiến trường xưa và đồng đội”, “Du lịch tâm linh”, “Du lịch khám phá” trên quê hương Quảng Trị. - Để hệ thống các di tích lịch sử được Nhà nước công nhận là di tích quốc gia đặc biệt, trong những năm qua, bằng các nguồn lực trong tỉnh cũng như sự hỗ trợ của các ban, ngành Trung ương, tỉnh Quảng Trị đã có kế hoạch đầu tư như thế nào để tôn tạo, phát huy giá trị các di tích này, thưa đồng chí? -Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Quảng Trị là mảnh đất đã hứng chịu hàng vạn tấn bom đạn và chất độc hóa học của kẻ thù. Mỗi tấc đất ở đây đều thấm đẫm máu của hàng vạn chiến sĩ, đồng bào Quảng Trị và những người con của mọi miền đất nước. Chính vì vậy, hệ thống di tích ở Quảng Trị chủ yếu là di tích lịch sử thuộc loại hình “chiến tranh cách mạng” và tồn tại chủ yếu dưới dạng chứng tích và phế tích. Trước nhu cầu bức thiết của công tác bảo tồn, tôn tạo, chống xuống cấp di tích, lãnh đạo tỉnh đã chỉ đạo ngành văn hóa xây dựng các đề án phù hợp với từng giai đoạn nhằm chăm sóc, tôn tạo và phát huy giá trị của các di tích, phục vụ đồng bào và chiến sĩ cả nước đến tri ân, tưởng niệm. Quyết định số 281/TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Dự án quy hoạch tổng thể đầu tư, bảo tồn, tôn tạo hệ thống các di tích lịch sử tỉnh Quảng Trị giai đoạn 1996 – 2010” đã tranh thủ được nguồn lực từ Trung ương để đầu tư tôn tạo một số di tích tiêu biểu như: Thành Cổ Quảng Trị, Khu lưu niệm Tổng Bí thư Lê Duẩn, sân bay Tà Cơn, Khu Chính phủ cách mạng lâm thời cộng hòa miền Nam Việt Nam, địa đạo Vịnh Mốc, Đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải, cầu treo Bến Tắt... với số vốn đầu tư tôn tạo 208,5 tỷ đồng. Việc đầu tư tôn tạo đã cơ bản hoàn thành, đưa vào sử dụng, khai thác có hiệu quả. Ngoài nguồn hỗ trợ chống xuống cấp từ trung ương, địa phương thì nguồn vốn xã hội hóa cũng đã tu bổ, tôn tạo 11 di tích khác với tổng kinh phí 7,07 tỷ đồng. Nhiều huyện, thị, thành phố đã làm tốt công tác quản lý, đầu tư tôn tạo các di tích lịch sử, văn hóa từ ngân sách địa phương và vận động nguồn lực xã hội hóa. Đến nay, toàn tỉnh đã có 101 di tích cấp tỉnh được dựng bia biển, đài kỷ niệm, đền tưởng niệm, phục dựng, trùng tu tôn tạo, với tổng số tiền 62,5 tỷ đồng. Ngoài ra, các tổ chức kinh tế, xã hội, Ban liên lạc CCB của các lực lượng vũ trang từng chiến đấu trên chiến trường Quảng Trị đóng góp hỗ trợ kinh phí xây dựng một số công trình tưởng niệm, tượng đài, di tích lịch sử trên địa bàn như: Tượng đài Chiến Thắng, Tháp chuông, Bến thả hoa bờ Nam, bờ Bắc sông Thạch Hãn; Đền liệt sĩ Trường Sơn-Bến Tắt và một số di tích khác với trị giá trên 130 tỷ đồng, đồng thời huy động hàng vạn ngày công chăm sóc di tích. Đặc biệt, Nghị quyết 17/2013/NQ-HĐND ngày 31/7/2013 của Hội đồng nhân dân tỉnh về đầu tư, bảo tồn, tôn tạo, chống xuống cấp di tích giai đoạn 2013-2020 là cơ sở pháp lý để ngành VH,TT&DL có điều kiện nâng cao qui mô, tầm vóc của các di tích nói chung và các di tích quốc gia đặc biệt nói riêng nhằm tạo ra chuỗi tham quan du lịch “Về nguồn” hấp dẫn. -Trong thời gian tới, Sở VH-TT&DL tỉnh có những kế hoạch gì để tiếp tục thực hiện tốt hơn nữa nhiệm vụ bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị hệ thống các di tích được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt? -Nhận thức được ý nghĩa, giá trị các di tích quốc gia đặc biệt, chúng tôi đã từng bước xây dựng kế hoạch đầu tư, bảo tồn, tôn tạo nhằm ngăn chặn tình trạng xuống cấp và nâng cao giá trị lịch sử của di tích với phương châm ưu tiên bảo tồn nguyên trạng các yếu tố gốc để phục vụ du khách đến thưởng ngoạn loại hình di tích chiến tranh cách mạng. Kết hợp nguồn ngân sách Nhà nước và huy động tối đa mọi nguồn lực xã hội hóa để thực hiện công tác tôn tạo các di tích đã được xếp hạng quốc gia đặc biệt; gắn đầu tư tôn tạo với bảo vệ, quản lý khai thác. Muốn thực hiện tốt việc quản lý nhà nước trong xây dựng và thực thi các dự án đầu tư, tu bổ, tôn tạo và phát huy di tích, trước hết cần phải thành lập các Ban quản lý xây dựng có đủ năng lực giám sát và quản lý dự án. Chú trọng khâu thẩm định và phê duyệt các hạng mục là bia, biển, đền đài ghi dấu chiến công, sự kiện của các di tích liên quan đến 3 di tích quốc gia đặc biệt. Để di tích, di sản trường tồn với thời gian, thu hút được du khách đến với Quảng Trị, ngành VH, TT&DL chú trọng nâng cao giá trị văn hóa phi vật thể tại các di tích như: Lễ hội thống nhất non sông (Di tích Đôi bờ Hiền Lương- Bến Hải); Tri ân /Lễ hội hoa đăng trên dòng sông Thạch Hãn vào dịp 27 tháng 7 (Di tích Thành Cổ Quảng Trị và những địa điểm lưu niệm sự kiện 81 ngày đêm năm 1972); Lễ hội Huyền thoại Trường Sơn (Di tích Đường Trường Sơn- Đường Hồ Chí Minh). Bên cạnh đó cần nâng cao năng lực đội ngũ hướng dẫn viên tại các di tích về công tác hướng dẫn, thuyết minh và sưu tầm, bổ sung trưng bày các loại hình hiện vật độc đáo, quí hiếm, sinh động tại các bảo tàng. Ba di tích quốc gia đặc biệt tọa lạc ở 3 vị trí tạo nên lộ trình các tour du lịch hấp dẫn: Di tích lịch sử Đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải tuyến phía Bắc, Di tích lịch sử Thành Cổ Quảng Trị và những địa điểm lưu niệm sự kiện 81 ngày đêm năm 1972 ở tuyến phía Nam và Di tích đường Trường Sơn- Hồ Chí Minh ở tuyến phía Tây. Đây là tuyến hành lang Bắc-Nam, Đông – Tây, phương tiện giao thông thuận lợi cho khách hành hương về các điểm di tích này. Vì vậy, cần tuyên truyền, quảng bá và liên kết các tour, tuyến tham quan với các tỉnh, các nước trong khu vực như Lào, Thái Lan để mời gọi du khách đến với thương hiệu “Di sản chiến tranh cách mạng tỉnh Quảng Trị”. THANH TRÚC (thực hiện)