Giám sát chất lượng giáo dục đại học: Mở trường dễ dãi

(TTO) - Bên cạnh “những thành tựu quan trọng”, giáo dục ĐH nước ta còn nhiều vấn đề trong tình trạng “dễ dãi”. Đó là nhận xét trong báo cáo kết quả giám sát việc thực hiện chính sách pháp luật về thành lập trường, đầu tư và bảo đảm chất lượng đào tạo với giáo dục ĐH. Báo cáo này được Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến chiều 16-4.

Cần xem lại định hướng quy hoạch

Một trong những kết quả được nêu trong báo cáo giám sát là “việc thành lập, nâng cấp các trường ĐH, CĐ nói chung phù hợp với định hướng quy hoạch”, tuy nhiên chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Văn Thuận lưu ý: “Vấn đề là quy hoạch đã phù hợp chưa? Vì đang có tình hình là tỉnh nào cũng có trường ĐH (40/63 tỉnh thành có trường ĐH - PV), ngành nào cũng có ĐH. Có nên để vậy không hay cần xem lại quy hoạch?”.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Hà Văn Hiền thẳng thắn: “Ý kiến của chúng tôi là không nên để xảy ra tình trạng tỉnh nào cũng dùng ngân sách mở trường ĐH”. Theo chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Trần Đình Đàn, cách đây 10 năm khi ông còn công tác ở Hà Tĩnh, ra trung ương xin được thành lập ở tỉnh nhà một trường ĐH rất khó khăn, sau 6-7 năm mới được. Hiện nay việc thành lập một số trường CĐ nghề, trường ĐH dân lập quá đơn giản.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng Đào Trọng Thi (phó trưởng đoàn thường trực đoàn giám sát) cho biết: “Năm năm gần đây (2005-2009), việc cho phép thành lập mới các trường CĐ, ĐH có phần dễ dãi, trong khi các điều kiện về cơ sở vật chất, kỹ thuật và đội ngũ giảng viên không bảo đảm, dẫn đến chất lượng đào tạo thấp”.

“Chạy” thầy, “chạy” điểm xử lý chưa nghiêm

Theo ông Thi, “việc mở ngành còn biểu hiện dễ dãi”. Cụ thể trong 10 năm qua, đã có 347 lượt trường trong tổng số 355 lượt trường đăng ký được cho phép mở ngành (chiếm 97,5%). Bộ GD-ĐT cho phép mở ngành và giao chỉ tiêu tuyển sinh mà không bắt buộc phải kiểm tra thực tế đã dẫn đến tình trạng nhiều ngành mở ra không có đủ điều kiện đảm bảo chất lượng như quy định của pháp luật và cam kết của trường. Trường ĐHDL Đông Đô chỉ có trên 50 giảng viên cơ hữu mà mở tới 15 ngành đào tạo, tính trung bình mỗi ngành có chưa tới bốn giảng viên cơ hữu.

Đoàn giám sát còn nhận xét: “Tỉ lệ SV tốt nghiệp và tốt nghiệp loại giỏi của các trường thường quá cao, chưa phản ánh đúng thực chất chất lượng đào tạo. Trong đào tạo sau ĐH, tình trạng dễ dãi, nể nang, thiếu thẳng thắn và khách quan trong đánh giá luận văn, luận án tốt nghiệp diễn ra phổ biến. Tình trạng “chạy” thầy, “chạy” điểm, học hộ, thi hộ, sao chép luận văn, luận án ít được phát hiện và khi phát hiện thì xử lý chưa nghiêm”.

Giải thể hoặc hạ cấp với những trường vi phạm

Theo ông Đào Trọng Thi, quy mô đào tạo hiện vượt xa năng lực đào tạo, đơn cử như từ năm 1987-2009, số SV cả nước tăng 13 lần, nhưng số giảng viên chỉ tăng ba lần, “nhiều giảng viên dạy tới 1.000 tiết/năm, trong khi chuẩn quy định là 260 tiết/năm”. Mặt khác, do chú trọng phát triển quy mô đào tạo nên giáo dục ĐH nước ta chưa quan tâm đúng mức đến chất lượng đầu vào của SV các trường. Phần lớn các trường ngoài công lập, trường “quốc tế” đều tuyển sinh với điểm chuẩn sát điểm sàn...

Đoàn giám sát cho rằng “đào tạo chưa gắn với thị trường lao động và các đơn vị sử dụng lao động”. Đoàn giám sát dẫn kết quả khảo sát của Hội SV VN cho thấy khoảng 50% SV ra trường không có việc làm trong lĩnh vực chuyên môn của mình.

Đoàn giám sát cũng có một số đề xuất, kiến nghị. Đáng chú ý có việc Quốc hội sớm xây dựng Luật giáo dục ĐH; đẩy nhanh tiến độ kiểm định chất lượng các trường ĐH, CĐ và công khai kết quả kiểm định, làm cơ sở để phân loại chất lượng các trường; tăng cường hậu kiểm và có biện pháp xử lý nghiêm khắc, giải thể hoặc hạ cấp với những trường vi phạm quy định, không thực hiện đúng cam kết thành lập trường, đặc biệt đối với các trường ngoài công lập đã thành lập hơn mười năm nay vẫn chưa xây dựng cơ sở riêng.

Trong công tác quản lý, đoàn giám sát đề nghị Chính phủ đổi mới căn bản và toàn diện quản lý giáo dục ĐH: từng bước giao quyền tự chủ mạnh mẽ hơn cho các trường; tăng cường trách nhiệm của các bộ quản lý ngành, tiến tới xóa bỏ cơ chế cơ quan chủ quản đối với các cơ sở giáo dục ĐH; Bộ GD-ĐT làm đúng chức năng quản lý nhà nước của mình, không làm thay công việc của các trường ĐH, CĐ.

V.V.THÀNH