Du kích Bình - Trị - Thiên trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước

Năm 1954, sau Hiệp định Giơ-ne-vơ, đất nước tạm chia làm hai miền, Bình - Trị - Thiên là địa bàn trực tiếp chịu sự chia cắt. Đứng trên địa bàn chiến lược, có vị trí đặc biệt quan trọng, phát huy truyền thống anh hùng của quê hương, quân và dân Bình - Trị - Thiên đã chiến đấu anh dũng, kiên cường.

Nữ chiến sĩ dân quân tự vệ Quảng Trị hôm nay -Ảnh: XUÂN DIỆN

Hơn 20 năm kiên cường trụ bám nơi tuyến đầu, dù vũ khí được trang bị thô sơ nhưng bằng cách đánh sáng tạo độc đáo, đa dạng, kết hợp giữa chiến tranh du kích với chiến tranh hiện đại, lực lượng du kích Bình - Trị - Thiên đã bám địch, đánh địch, đưa địch rơi vào thế “thiên la địa vọng”, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà Tổ quốc, Nhân dân giao phó. Những chiến công, trận đánh của lực lượng du kích Bình - Trị - Thiên đã tô thắm thêm trang sử vẻ vang chói lọi của dân tộc, xứng đáng là lực lượng vũ trang quần chúng của Đảng, Nhà nước và Nhân dân.

Những năm đầu kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, để củng cố và phát triển lực lượng dân quân du kích theo đúng chủ trương mới của Tổng Quân ủy, Bộ Tư lệnh Liên khu 4 đã tập trung nghiên cứu và chỉ đạo Quảng Bình, Vĩnh Linh phát triển lực lượng dân quân du kích phối hợp với công an giữ gìn an ninh địa phương; bảo vệ chế độ, bảo vệ sản xuất của Nhân dân; xây dựng kế hoạch động viên tuyển quân, phối hợp với chính quyền và các ngành có liên quan chăm lo đời sống cho lực lượng du kích.

Tháng 4/1957, Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Trị và Thừa Thiên - Huế họp bàn và quyết định đẩy mạnh phong trào cách mạng ở miền núi làm cơ sở thúc đẩy phong trào cách mạng toàn tỉnh. Mỗi xã có một đội, mỗi đội có khoảng 25 - 30 người với vũ khí, trang bị thô sơ chủ yếu là tên, ná tự tạo và một ít khẩu súng trường. Giữa năm 1959, các đơn vị vũ trang đầu tiên của Quảng Trị và Thừa Thiên ra đời. Đầu năm 1960, Ban Quân sự Quảng Trị được thành lập, Đại đội 53 hình thành. Ở Thừa Thiên, đến cuối năm 1959 đã tổ chức được hai đại đội vũ trang của tỉnh. Sau khi ra đời, các đội vũ trang ngoài nhiệm vụ bảo vệ cơ quan tỉnh, xây dựng cơ sở cách mạng, vũ trang tuyên truyền, phát động quần chúng còn có nhiệm vụ tổ chức xây dựng lực lượng du kích và làm nòng cốt cho chiến tranh du kích ở miền núi.

Tháng 1/1959, Ban Chấp hành Trung ương Đảng tổ chức Hội nghị lần thứ 15 xác định: “Con đường phát triển cơ bản của cách mạng Việt Nam ở miền Nam là khởi nghĩa giành chính quyền về tay Nhân dân”. Ở Quảng Trị, tháng 7/1960, lực lượng du kích cùng với LLVT tỉnh tiêu diệt địch ở Sa Mùi, hỗ trợ Nhân dân trong vùng nổi dậy đấu tranh lập ấp chiến lược. Du kích Hướng Hóa cùng với các Đội công tác 59A và 59B đánh lui ba tiểu đoàn địch từ đồng bằng lên phản kích vào Hướng Hóa. Thực hiện phương châm tác chiến “Lấy chiến tranh du kích là chính, đánh nhỏ ăn chắc, không dốc hết lực lượng và vũ khí lớn”. Dưới sự lãnh đạo trực tiếp của các Tỉnh ủy, lực lượng du kích Quảng Trị - Thừa Thiên tham gia phối hợp với các lực lượng đánh hơn 300 trận, tiêu hao, tiêu diệt gần 1.000 tên địch .

Thi đua với chiến trường Quảng Trị - Thừa Thiên, dân quân, du kích Vĩnh Linh, Quảng Bình đẩy mạnh sản xuất, tăng cường lực lượng, sẵn sàng đánh bại các hoạt động phá hoại của địch. Tháng 4/1964, Tỉnh ủy Quảng Trị họp quyết định đồng khởi giành lại nông thôn, đồng bằng, coi đây là nhiệm vụ sống còn số một. Khởi nghĩa ở Cùa thắng lợi đã thúc đẩy phong trào lan nhanh ra các địa phương trong tỉnh, góp phần đập tan “Quốc sách ấp chiến lược” của địch ở Trị - Thiên Huế, mở rộng thế trận chiến tranh nhân dân trên cả ba vùng chiến lược, làng xã chiến đấu được xây dựng ở khắp mọi nơi. Từ năm 1965, dưới sự chỉ đạo của Phân khu, du kích đã phối hợp chặt chẽ với các LLVT đẩy mạnh hoạt động nhỏ lẻ, tiêu hao tiêu diệt một bộ phận sinh lực địch trong đợt hoạt động Thu - Đông năm 1965, đánh bại “chiến tranh cục bộ” của Mỹ.

Trong cuộc tổng tiến công và nổi dậy tết Mậu Thân 1968, dân quân, du kích Gio Linh, Cam Lộ cùng phối hợp với các LLVT tổ chức trận đánh nổi tiếng trên sông Hiếu vào ngày 28/2/1968. Trận đánh khiến 3 tàu lớn của địch trúng ngư lôi bị chìm, 3 chiếc còn lại bị các loại hỏa lực trên bờ đánh mạnh, đều bị trúng đạn. Chiến thắng “Bạch Đằng trên sông Hiếu” mãi mãi đi vào lịch sử kháng chiến chống xâm lược của quân và dân Đông Hà, Quảng Trị. Cùng chia lửa với du kích 2 huyện Gio Linh - Cam Lộ, du kích Vĩnh Linh thực hiện phương châm “Ăn cơm Bắc, đánh giặc Nam”. Điển hình như 6 đại đội dân quân Vĩnh Linh vượt sông Bến Hải vào cảng Cửa Việt phục kích, săn tàu, bắn chìm 12 xuồng, bắn cháy 4 tàu vận tải và 2 xe tăng. Những chiến thắng liên tiếp của lực lượng dân quân du kích Quảng Trị đã góp phần tạo thế và lực hỗ trợ LLVT đánh bại chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh”.

Sau thắng lợi có ý nghĩa chiến lược của chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào, Thường vụ Quân ủy Trung ương quyết định “Tiến hành cuộc tiến công chiến lược năm 1972”, hướng chủ yếu là chiến trường Trị - Thiên. Vào lúc 11 giờ ngày 30/3/1972, chiến dịch tiến công Quảng Trị bắt đầu. Ta tiêu diệt và làm tan rã gần một vạn tên địch, thu nhiều phương tiện chiến tranh, giải phóng hoàn toàn hai huyện Gio Linh - Cam Lộ. Cùng bộ đội địa phương, du kích các thôn, xã kiên cường bám trụ, phục vụ và phối hợp với các binh đoàn chủ lực chiến đấu dũng cảm, giải phóng Ái Tử và thị xã Quảng Trị. Trong cuộc đánh trả địch phản công tái chiếm thị xã Quảng Trị, suốt 81 ngày đêm chiến đấu bảo vệ Thành Cổ, cùng bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, lực lượng du kích chiến đấu kiên cường, đánh trả quân địch, đưa chiến tranh du kích tiếp tục lan rộng. Ngày 1/5/1972, cờ giải phóng phấp phới tung bay trên Dinh Tỉnh trưởng Quảng Trị, toàn bộ quân địch bị quét sạch, Quảng Trị được giải phóng .

Ngày 8/3/1975, theo kế hoạch thống nhất toàn mặt trận, Chiến dịch Xuân - Hè năm 1975 ở Trị - Thiên - Huế bắt đầu. Lực lượng dân quân, du kích Trị - Thiên vừa chiến đấu, vừa phục vụ chiến đấu hỗ trợ cho các lực lượng đánh chiếm những vị trí quan trọng ở khu vực Đường số 14 và căn cứ Phổ Lại, Chi khu quân sự Mai Lĩnh, hỗ trợ Nhân dân trong vùng địch kiểm soát ở Quảng Trị và ba huyện Bắc Thừa Thiên. Từ Nam sông Thạch Hãn đến vùng Lăng Cô ở Bắc đèo Hải Vân, lực lượng du kích, bộ đội địa phương của ta đồng loạt tiến công tiêu hao, tiêu diệt sinh lực địch, đẩy mạnh vũ trang tuyên truyền xây dựng cơ sở quần chúng, đón thời cơ tiến công và nổi dậy. 10 giờ 30 phút ngày 25/3/1975, lá cờ chiến thắng được các chiến sĩ ta cắm trên cột cờ Phú Văn Lâu, báo tin vui thành phố Huế được giải phóng hoàn toàn. Ghi nhận những đóng góp của lực lượng du kích Bình - Trị - Thiên trong chiến đấu, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đã có hàng trăm tập thể, cá nhân được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân cùng hàng ngàn huân, huy chương các loại.

Tự hào với trang sử hào hùng của dân tộc, các thế hệ cán bộ, chiến sĩ lực lượng dân quân tự vệ hôm nay mãi tiếp bước truyền thống cha anh, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Cùng với cấp ủy, chính quyền và Nhân dân, lực lượng dân quân tự vệ góp phần xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Hùng Hoàng