Cùng người viết Dòng sông ký ức (*)

(QT) - Khi cuộc trò chuyện về thời gian đã kết thúc, có người giật mình nhận ra cùng với những tháng và năm đã qua đi mình không góp gì vào cuộc sống, có người thầm vui vì đã giúp ai xóa được nỗi buồn...Và bất chợt, có người gặp những câu chuyện, những con người cùng những buồn vui trong tập sách “ Dòng sông ký ức ” mà nhà báo Trương Đức Minh Tứ khẽ khàng kể trong hành trình đi và viết trên một nẻo quê hương ruột rà và trên những nẻo đường xuôi ngược của bản thân mình trong nghề nghiệp. Sẽ hiểu vì sao Hiếu giang là dòng sông ký ức của một con người giản dị và trầm lắng như nhà báo Trương Đức Minh Tứ khi hiện bóng trên trang sách của anh là tuổi thơ hồn nhiên với ngôi trường tiểu học bên sông, có người thầy đáng kính và những người bạn vẫn thường rủ nhau tắm sông trong mùa gió Lào, cùng hái sim mua trong những buổi lao động của trường... Và cuộc trò chuyện của nhà báo Trương Đức Minh Tứ trải dài đến lịch sử hình thành, xây dựng làng Bích La ở xã Triệu Đông, huyện Triệu Phong; đưa người đọc đi vào quá khứ và hiện tại trên Vĩ tuyến 17; hướng tâm thức về sự tưởng nhớ các anh hùng hy sinh ở núi Hồ Khê của xã Cam Tuyền, huyện Cam Lộ; chia sẻ nỗi đau với những nạn nhân chất độc da cam/dioxin; thấm sâu những trang sử bi tráng ở cõi thiêng Thành Cổ Quảng Trị và Bảo tàng Chiến thắng Đường 9-Khe Sanh...

Câu chuyện thời gian cứ thế mà làm đồng hiện trái tim khắc khoải yêu thương của người con gái quê lúa Thái Bình đi tìm hài cốt của người bố đã hy sinh trong chiến tranh trên chiến trường Quảng Trị, của người con gái Tuyên Quang về Quảng Trị tìm phần mộ của anh trai và người yêu sau ba mươi năm ngóng chờ và lật giở trang nhật ký của một trong rất nhiều con người mãi mãi tuổi hai mươi khi ngã xuống vì độc lập và tự do của Tổ quốc viết về “cuộc sống chiến đấu gian khổ” cùng “niềm tin chiến thắng ngày mai và cuộc sống thanh bình sẽ trở về trên mảnh đất này” ( Những niềm đau lặng lẽ ). Gắn liền với thời gian nên ở bất cứ quãng nào trong “ Dòng sông ký ức ” của nhà báo Trương Đức Minh Tứ cũng có trầm tích của quá khứ, phù sa của hiện tại và sự vận động về phía tương lai. Vì vậy mà thời gian trên con đường số 9 vừa có dấu ấn của lịch sử với vai trò là tuyến đầu trong chiến tranh, vừa có sự kỳ vọng “kết nối các vùng kinh tế, mở ra hướng phát triển cho cả tiểu vùng Mê Kông rộng lớn” ( Đường 9 thời hội nhập ). Bằng sự am tường về quá khứ và nhạy bén với hiện tại, tác giả của “ Dòng sông ký ức ” dễ dàng khắc họa một làng quê văn vật bên dòng Ô Lâu đời nối đời gìn giữ truyền thống hiếu học vốn đã rạng danh từ con người đột phá khai khoa là danh nhân-tiến sĩ Bùi Dục Tài ( Sâu thẳm mạch nguồn Ô Lâu ). Theo sự am tường và nhạy bén ấy của tác giả, người đọc biết đến một làng quê Nhan Biều từng oằn mình dưới sức công phá của bom đạn trong tám mươi mốt ngày đêm chiến đấu bảo vệ Thành Cổ Quảng Trị ngày một tươi xanh trước tượng đài Trung đội Mai Quốc Ca bất khuất ( Phía bên này Thạch Hãn ). Trở đi trở lại với ký ức, thao thiết trên những trang sách của nhà báo Trương Đức Minh Tứ là những hy sinh anh dũng để đảo nhỏ Cồn Cỏ trở thành “chiến hạm không thể nhấn chìm” giữa biển khơi trong chiến tranh hủy diệt của quân thù và trở thành một huyện đảo giàu tiềm năng, là hòn đảo ngọc của hôm nay ( Bình yên Cồn Cỏ ). Và bên trong sự nhắc lại khá thấu đáo của ký ức là dòng chảy thời gian với những chuyển động của đời sống không ngừng đi về phía trước, băng qua hàng rào điện tử Mc.Namara, vượt lên nỗi đau chiến tranh để tường xanh ngói mới ở Cửa Việt, hoa thắm và cây tươi ở Gio Châu, cầu cao và đường rộng ở bờ Nam của dòng Bến Hải, cao su và hồ tiêu bạt ngàn từ Linh Thượng đến Vĩnh Trường ( Trầm tích Gio Linh ) cùng một thành phố đang trên hành trình vươn tới đô thị động lực như Đông Hà ( Đông Hà, đường lên đã mở ).... Trong dòng chảy thời gian của nhà báo Trương Đức Minh Tứ có những ngày rong ruổi trên những nẻo đường xuôi ngược mà từ đó, dòng sông ký ức của con người cầm bút giàu nhiệt huyết này chảy qua niềm xúc động mãnh liệt ở nơi mười cô tiên Ngã ba Đồng Lộc hóa thành bất tử ( Ngã ba huyền thoại, ngày về ); có hương đất, vị nước, tình rừng và giọng người ở đất mũi Cà Mau ( Phương Nam ký sự ); có sự kỳ ảo của vịnh Hạ Long, sự bất ngờ ở đảo ngọc Tuần Châu, vẻ xinh đẹp và tấp nập của thị xã Móng Cái nơi vùng biên ải cùng vẻ đẹp nguyên sơ của Trà Cổ ( Qua miền Đông Bắc ). Theo bước đi của nhà báo là cảm xúc mạnh mẽ khi đến Trường Sa để biết về tình quân-dân nơi đầu sóng ngọn gió, nhìn ngắm sức sống mới đang tươi xanh ở đảo xa, nghe tiếng ca lời hát vang vang niềm cảm khái về chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc bỗng chốc hóa thành nỗi nhớ máu thịt ( Đất Việt giữa trùng dương ). Cảm thức ấy dường như vẫn vẹn nguyên khi cùng tác giả tìm hiểu “Cát Bà-đảo xanh phố cảng” hay “Lên xứ Lạng”, thăm viếng “Nơi hội tụ hồn núi sông”. Rồi sức hấp dẫn của đại ngàn qua trang viết của tác giả lôi cuốn người đọc “Trở lại Tây Nguyên” thấm đượm hơi thở nhân văn của huyền thoại và ân tình con người. Từ đó, chỉ cần thêm vài quãng nhớ là có thể “Về bên Tây Trường Sơn” gặp những người bạn Lào chung thủy cùng bản sắc Việt bên dòng Mê Kông hùng vĩ đời đời... Cùng người viết “ Dòng sông ký ức ”, sự cảm nhận có thêm nhiều chi tiết thú vị, bổ ích và đồng điệu trong câu chuyện về thời gian được nhà báo Trương Đức Minh Tứ đúc kết thành thành tựu của nghề báo và dành tặng những cuộc đời riêng, chung. Trong khuôn khổ một tập bút ký, phóng sự, “Dòng sông ký ức” và nhà báo Trương Đức Minh Tứ đã gửi lại thời gian những thực tế và kỷ niệm, những ghi nhận và hy vọng, những tình cảm và ước mong... NGUYỄN BỘI NHIÊN ___________ (*) “Dòng sông ký ức”, tập phóng sự, bút ký của nhà báo Trương Đức Minh Tứ, Nhà xuất bản Văn học, tái bản lần 3 năm 2013.