Cồn Cỏ, đảo tiền tiêu

(QT Xuân) - Về Quảng Trị lần này, tôi quyết tâm “săn” một chuyến ra đảo Cồn Cỏ. Đã hơn 10 năm thành lập huyện đảo Cồn Cỏ (2004- 2015), hòn đảo tiền đồn xưa trong cuộc kháng chiến chống Mỹ đến nay đã thành một đảo dân sự. Bên cạnh nhiệm vụ quốc phòng, giữ vững chủ quyền đất nước trên Biển Đông, Cồn Cỏ đang từng bước phát triển kinh tế, du lịch, xứng đáng với vị trí tiền tiêu. Cồn Cỏ là một đảo nhỏ, rộng chỉ 2,3 km2, nằm ngoài khơi tỉnh Quảng Trị, hơi chếch về phía bắc vĩ tuyến 17 (17 độ 10’ vĩ bắc và 107 độ 21’ kinh đông). Với vị trí địa lý này, Cồn Cỏ đã trở thành tiền đồn của miền Bắc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ với hai lần được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Chiến tranh đã đi qua 40 năm. Mùa xuân này, chúng tôi trở về thăm Cồn Cỏ. Ngày chủ nhật nên các phòng, ban của huyện đảo lặng ngắt như tờ. Tôi đến nhà khách của UBND huyện đảo, tìm anh Lê Quang Lanh, Bí thư, Chủ tịch UBND huyện đảo Cồn Cỏ. Hóa ra, anh Lanh đang ở quán cà phê và gọi người dẫn tôi đến gặp. Anh từ tốn, chưa nói gì về công việc. Xong chầu cà phê, đột nhiên anh bảo Nguyễn Thanh Nghĩa ở Huyện đoàn Cồn Cỏ lấy xe máy chở tôi đi một vòng thăm đảo. Sau này, tôi nghiệm ra, có lẽ anh Lanh muốn tôi được trực tiếp cảm nhận, hiểu biết về đảo trước khi anh nói đến công việc.

Một góc đảo Cồn Cỏ hôm nay - Ảnh: P.V

Cồn Cỏ là một đảo tốt tươi, trù phú với thảm thực vật rừng chiếm đến 70%, có nhiều loại gỗ quý như gụ, lim, chò, dạ hương... Xung quanh đảo có một con đường nhựa dài 5 km. Đảo có nhiều cảnh đẹp như ghềnh cát dài ở phía đông đảo, gọi là bãi Hi- rôn. Phía tây đảo có hòn Con Rùa, như một con rùa khổng lồ in bóng đen kịt trong quầng bụi mờ sương. Đứng trên đồi Hải Phòng, tức cao điểm 63, nhìn ra xung quanh thấy rõ tuyến kè biển đang được xây dựng, âu thuyền, cảng cá, trụ sở các ban, ngành huyện, đài phát thanh, nhà văn hóa- phòng truyền thống... Một đô thị trẻ đã được hình thành và trụ vững giữa biển khơi. Anh Lê Quang Lanh cho biết, ở Cồn Cỏ trước năm 1959 chưa có người, trước năm 2000 chưa có dân, chỉ có bộ đội đồn trú làm nhiệm vụ quân sự. Tháng 3/2002 có 43 đoàn viên thanh niên xung phong (TNXP) ra xây dựng đảo. Đến năm 2004 thì huyện đảo Cồn Cỏ chính thức được thành lập với định hướng xây dựng Cồn Cỏ trở thành một đảo du lịch, cơ cấu: du lịch- dịch vụ- thủy sản- lâm nông nghiệp. Đây là cột mốc chuyển từ đảo quân sự sang đảo dân sự. Trong 10 năm phát triển (2004- 2014), Cồn Cỏ đã xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế xã hội, bảo vệ quốc phòng, đã hình thành và khẳng định một thực thể kinh tế lãnh thổ cấp huyện trên một đảo tiền tiêu, chứng minh tính đúng đắn của dân sự hóa. Đảo có dân số gần 400 người. Hệ thống chính trị của huyện đảo với mô hình tinh gọn, nhất thể hóa, hoạt động tương đối hiệu quả. Suốt 10 năm trên đảo không có tội phạm hình sự, không tệ nạn xã hội, không có tai nạn giao thông. Lứa TNXP đầu tiên ra xây dựng đảo Cồn Cỏ, gồm 43 đoàn viên, chủ yếu ở hai xã Vĩnh Quang (nay là thị trấn Cửa Tùng), Vĩnh Thạch, thuộc huyện Vĩnh Linh. Các bạn trẻ đó, nay có 11 người đã thành đôi, trụ lại ở khu nhà 15 hộ. Đó là những cặp vợ chồng như Diệu- Nhân, Hiền- Ái, Phong- Nhung, Nga- Vĩnh... Tôi đến thăm nhà của vợ chồng Nguyễn Đức Hiền- Nguyễn Thị Thúy Ái, hai người đều là TNXP ra đảo chuyến đầu tiên. Hiền đi biển, bủa lưới gần bờ, còn Ái là công nhân vệ sinh môi trường của huyện. Họ có hai con gái ngoan, xinh là Ngọc Ánh và Khánh Ly. Đặc biệt, bé Ngọc Ánh sinh ngày 10/8/2003 là công dân đầu tiên sinh ra trên đảo Cồn Cỏ. Vì ở đảo chỉ có trường mẫu giáo nên đến tuổi đi học lớp 1 phải gửi vào đất liền theo học. Ngọc Ánh hiện ở với ông bà ngoại, học lớp 6 Trường THCS Cửa Tùng. Chị Trần Thị Quyệt quê ở xã Vĩnh Giang, huyện Vĩnh Linh cũng là TNXP tình nguyện ra xây dựng đảo đợt đầu năm 2002 và trở thành cư dân của đảo. Chị làm việc ở Cảng cá huyện Cồn Cỏ. Hiện chị là công nhân môi trường đô thị với mức lương 3 triệu đồng/tháng.

Chuyến tàu trở về từ đảo Cồn Cỏ - Ảnh: P.V

Chúng tôi đến thăm Trường mầm non Hoa Phong Ba trên đảo Cồn Cỏ. Trường có 10 cháu, có 2 cô giáo. Cô giáo Hoàng Thị Hiếu nói rằng, đây là ngôi trường tạm, vì trường cũ đã bị cơn bão năm 2013 làm đổ sập, hiện đang được xây dựng lại khang trang hơn. Nhìn các cháu nhỏ vui đùa tung tăng trong lớp học, tôi nghĩ rằng đây là những nụ mầm quý giá của Cồn Cỏ- những hoa phong ba giữa biển khơi sẽ là chủ nhân xây dựng Cồn Cỏ mai này. Là một hòn đảo đẹp và trù phú, bao quanh Cồn Cỏ là một ngư trường rộng lớn, tập trung nhiều loại hải sản như cá, mực, tôm hùm, con khởi (một loại như cua, nhưng nhỏ hơn, rất ngon, chỉ có ở Cồn Cỏ), đặc biệt là cua đá. Con cua đá ở đảo Cồn Cỏ đã lừng danh qua bài hát của Ngọc Cừ: “Cồn Cỏ có con cá đua là con cua đá...”. Khu bảo tồn biển Cồn Cỏ đã được thành lập từ tháng 2/2010, có diện tích 4.532 ha, nơi đây có nhiều rạn san hô đẹp, còn khá nguyên vẹn, nước trong và ấm, rất thích hợp với du lịch. Cồn Cỏ có tiềm năng du lịch nghỉ dưỡng, thể thao trên biển, lặn biển, đi dạo đường mòn trong rừng... Cồn Cỏ lại không cách quá xa cũng không quá gần bờ (cách Cửa Tùng 15 hải lý, cách Cửa Việt 17 hải lý). Kết nối tam giác Cửa Việt- Cửa Tùng- Cồn Cỏ cho du khách trên tuyến Hành lang kinh tế Đông- Tây, qua cửa khẩu Lao Bảo, vốn là con đường ra biển ngắn nhất dành cho các du khách ở sâu trong nội địa Thái Lan, Lào, Myanmar là một ý tưởng quá thú vị. Cồn Cỏ còn có sự hấp dẫn là một chiến trường xưa, là “một pháo hạm không bao giờ chìm” của Việt Nam hiên ngang giữa Biển Đông trong thời kỳ giữ nước. Vậy, vì sao Cồn Cỏ chưa phát triển xứng với tiềm năng của mình? Anh Lê Quang Lanh trăn trở, Huyện đảo Cồn Cỏ được thành lập đã hơn 10 năm, tuy nhiên việc xác định tính chất của đảo còn có ý kiến khác nhau giữa “Đảo du lịch- Đảo quân sự”, còn lúng túng trong việc xác định sự kết hợp phát triển kinh tế- xã hội và quốc phòng, an ninh trên địa bàn. Gỡ được cái vướng này thì huyện đảo mới bật dậy được. Hiện nay, vấn đề cốt tử ở đảo Cồn Cỏ là nước ngọt đã được giải quyết. Giữa trung tâm huyện đảo là một hồ chứa nước, vừa tạo cảnh quan môi trường vừa dự trữ nước ngọt cho cả đảo đủ dùng quanh năm; hệ thống giếng bơm có khắp khu vực đảo. Khó khăn bây giờ là điện, phải chạy bằng máy diezen; trước tháng 2/2014 thì mỗi ngày chỉ có điện 12 giờ, hiện nay mỗi ngày có điện 15 giờ nhưng vẫn chưa đáp ứng đủ cho nhu cầu sinh hoạt và hoạt động sản xuất, kinh doanh. Mong muốn của huyện đảo là Nhà nước đầu tư xây dựng công trình cấp điện từ hệ thống lưới điện quốc gia cho huyện đảo Cồn Cỏ bằng cáp ngầm. Bên cạnh đó là phương tiện đi lại. Hiện nay, cán bộ, nhân dân, các nhà đầu tư và du khách ra đảo, vào đất liền đều đi nhờ tàu công vụ của huyện hoặc tàu quân sự, tàu chở hàng, tàu đánh cá. Đã hơn 10 năm thành lập nhưng huyện đảo Cồn Cỏ vẫn chưa có một chiếc tàu vận chuyển hành khách giữa đảo và đất liền. Một chiếc tàu như vậy, theo anh Lê Quang Lanh, đầu tư khoảng 40 tỷ đồng. Mức kinh phí này vượt quá khả năng của huyện đảo Cồn Cỏ và tỉnh Quảng Trị. Đêm trên đảo Cồn Cỏ rất yên tĩnh và thơ mộng. Các con đường chính của đảo đã được tráng nhựa và có đèn đường. Chúng tôi đi dạo trong cái rét ngọt đầu xuân. Ngoài kia, tiếng sóng biển vỗ rì rào. Hơn 10 năm, Cồn Cỏ đã lột xác thay da. Sự đổi thay này thật kỳ vĩ, bởi vì như anh Lê Quang Lanh cho biết, đưa được một cân thép, một bao xi măng ra xây dựng đảo đều là chuyện không dễ. Nhà xây dựng ở đảo đắt gấp đôi nhà ở đất liền. Bờ kè chống xói lở bảo vệ đảo dài 2,2 km có chi phí lên đến 250 tỷ đồng. Cồn Cỏ như một cô gái đẹp chỉ mới trở mình, thức giấc. Bao giờ, “người đẹp” Cồn Cỏ mới tỏa hương sắc? Tôi tin, ngày đó không xa, khi hòn đảo tiền tiêu này đủ sức hấp dẫn các nhà đầu tư gần xa. NGUYỄN LINH GIANG