Chiến thắng Cửa Việt - “Quả đấm thép” bảo vệ vững chắc vùng giải phóng năm 1973

QTO - Trong chiến dịch phòng ngự Quảng Trị năm 1972 của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, có nhiều trận đánh xuất sắc và đạt hiệu quả cao, song điểm nhấn - sự kiện điển hình chính là trận phản đột kích Cửa Việt. Chiến thắng Cửa Việt đã giáng một đòn chí tử vào mưu đồ phá hoại Hiệp định Paris của Mỹ - ngụy, bảo vệ vững chắc vùng giải phóng.

Một tiết mục trong chương trình nghệ thuật mừng Đảng, mừng Xuân Quý Mão - 2023 do huyện Triệu Phong tổ chức tại Tượng đài Chiến thắng Cửa Việt - Ảnh: H.A

Sau thảm bại lớn nhất trong lịch sử chiến tranh không quân của Mỹ trên bầu trời Hà Nội (từ ngày 18 đến 30/12/1972), Mỹ đã chấp nhận ký Hiệp định Paris (ngày 27/1/1973), rút quân chiến đấu ra khỏi miền Nam Việt Nam, chấm dứt cuộc chiến tranh xâm lược ở Việt Nam.

Vậy nhưng, với dã tâm thâm độc, ngay từ khi cuộc tập kích này kết thúc thì tại chiến trường Quảng Trị, Mỹ đã chỉ đạo quân đội Sài Gòn mở cuộc hành quân “Tăngô Xity” quyết chiếm Cửa Việt, một đầu mối giao thông đường thủy trọng yếu, một vị trí quan trọng về chính trị, quân sự và kinh tế đối với cả ta và địch, đặc biệt là sau ngày ngừng bắn.

Đây là cuộc thử nghiệm cho kế hoạch “tràn ngập lãnh thổ”, bước chuẩn bị trực tiếp cho cuộc lấn chiếm vùng giải phóng trên phạm vi toàn miền Nam khi Hiệp định Paris được ký kết. Cuộc hành quân “Tăngô Xity” do tướng A.Bram chỉ đạo nhóm cố vấn Mỹ trực tiếp vạch kế hoạch, tướng Ngô Quang Trưởng, Tư lệnh Quân đoàn 1 quân đội Sài Gòn tổ chức thực hiện.

Lực lượng huy động gồm Lữ đoàn đặc nhiệm (mới thành lập), Lữ đoàn 147, Lữ đoàn 258, 2 tiểu đoàn bảo an, 3 thiết đoàn tăng thiết giáp, 4 tiểu đoàn pháo, 4 tàu LCU của quân đội Sài Gòn, được không quân và hải quân Mỹ chi viện hỏa lực.

Trong bài viết: “Về trận phản đột kích Cửa Việt- sự kiện kết thúc thắng lợi chiến dịch phòng ngự Quảng Trị năm 1972”, Đại tá, TS. Nguyễn Huy Thục- Viện Lịch sử Quân sự Việt Nam, phân tích: nắm bắt được mưu đồ của địch, Bộ Tư lệnh chiến dịch chủ trương: “Chuẩn bị sẵn sàng lực lượng, tiến hành một trận phản đột kích quyết định, tiêu diệt gọn quân địch, giữ vững Cửa Việt”. Đến 12 giờ 30 phút ngày 25/1/1973, Bộ Tư lệnh chiến dịch hạ mệnh lệnh chiến đấu cho các đơn vị.

Nhận được mệnh lệnh tác chiến của Bộ Tư lệnh chiến dịch, Bộ Chỉ huy cánh Đông (nòng cốt là Bộ Chỉ huy Sư đoàn 320) xác định dùng lực lượng tại chỗ của các chốt trong khu vực phòng thủ quyết tâm tiêu hao, ngăn chặn địch; kết hợp dùng lực lượng cơ động tại chỗ và của cấp trên tăng cường, với sự chi viện của pháo binh, xe tăng, thiết giáp hiện có hình thành thế bao vây, chia cắt, liên tục phản kích, diệt từng bộ phận địch, khôi phục và giữ vững trận địa, tiến tới tiêu diệt toàn bộ quân địch.

Đồng thời giao nhiệm vụ cho Trung đoàn 101 đảm trách hướng Thành Hội, Trung đoàn 48 giữ hướng Long Quang, Trung đoàn 64 giữ trục đường 68, Trung đoàn 27 giữ hướng chợ Sãi, tổ chức các đội hỏa lực B.40, B.41, B.72 và pháo 85mm ở Nam Cửa Việt để đánh xe tăng, xe cơ giới của địch.

Sau các cuộc nống ra thăm dò bị bộ đội ta chặn đánh quyết liệt, gây thương vong lớn, vào lúc 23 giờ 30 phút ngày 27/1/1973, lợi dụng thời tiết gió to, sóng lớn, lữ đoàn đặc nhiệm địch bí mật tiến theo mép nước ra Cửa Việt và đến 1 giờ 30 phút ngày 28/1/1973 ta mới phát hiện được.

Ngay lập tức, Trung đoàn 101 đưa 5 xe tăng và xe bọc thép tiến công động Hà Tây, Vĩnh Hòa, diệt 8 xe cơ giới, cắt đôi đội hình địch. Một bộ phận của địch vẫn tiến về cảng, đánh các chốt của ta ở Hà Tây, Cửa Việt, điểm cao 12. Đến 7 giờ ngày 28/1, địch hình thành 3 cụm chốt giữ đất và sau giờ ngừng bắn chúng cắm cờ lấn chiếm thêm một cụm nữa.

Nắm bắt được thủ đoạn xảo trá của địch, Bộ Chỉ huy cánh Đông ra lệnh cho bộ đội hướng Long Quang, chợ Sãi kìm giữ Lữ đoàn 147 và Lữ đoàn 258 để tạo điều kiện cho hướng Cửa Việt tiêu diệt lữ đoàn đặc nhiệm địch. Tiểu đoàn 38 đã triển khai đánh cụm 1 và cụm 2 của địch, loại khỏi vòng chiến đấu 50 tên địch và bắn cháy 5 xe tăng.

Do diễn biến phức tạp của chiến trường, với quyết tâm giữ vững Cửa Việt, Bộ Tư lệnh chiến dịch chỉ thị cho Bộ Chỉ huy cánh Đông tiến hành trận phản đột kích Cửa Việt, giành thế chủ động, tiến đến giành thắng lợi dứt điểm.

Để đảm bảo hoàn thành nhiệm vụ, Bộ Tư lệnh chiến dịch điều gấp Trung đoàn 24 Sư đoàn 304 và một đại đội xe tăng sang tăng cường, điều Trung đoàn 66 Sư đoàn 304 làm lực lượng dự bị cho cánh Đông. Các đồng chí Cao Văn Khánh, Phó Tư lệnh; Hoàng Minh Thi, Phó Chính ủy; Doãn Tuế, Phó Tư lệnh kiêm Tư lệnh pháo binh chiến dịch xuống trực tiếp đốc chiến cánh Đông. Sau khi thống nhất lại kế hoạch hợp đồng, 6 giờ 30 phút ngày 31/1, đợt tập kích mãnh liệt của pháo binh, ĐKZ 75, B.72, pháo 85mm… vào các cụm của địch bắt đầu.

Khi hỏa lực chuẩn bị chuyển làn, các đơn vị theo phân công đồng loạt tiến công địch trên toàn tuyến. Đến 8 giờ 30 phút, ta diệt được cả 3 cụm địch ở phía Nam của cảng. Số địch sống sót tháo chạy về Vĩnh Hòa bị Tiểu đoàn 3 Trung đoàn 101 chốt ở đây chặn lại. Cùng lúc này, pháo binh ta tập trung bắn vào đội hình địch ở mép biển, diệt 1 tàu và loại khỏi vòng chiến đấu nhiều sinh lực địch ở phía sau Thanh Hội, Bình An.

Hỏa lực phòng không của ta khống chế toàn bộ vùng trời từ Long Quang đến Cửa Việt, vô hiệu hóa hoạt động của không quân địch. Đến 10 giờ 30 phút, tại khu vực từ cảng Cửa Việt đến Vĩnh Hòa, quân địch đã bị quét sạch. Tuyến phòng ngự của ta từ Thanh Hội, Long Quang đến chợ Sãi được khôi phục.

Trận phản đột kích Cửa Việt của ta kết thúc thắng lợi. Cuộc hành quân “Tăngô Xity” của địch thất bại hoàn toàn. 12 giờ 30 phút ngày 31/1/1973, Bộ Tư lệnh chiến dịch ra lệnh ngừng tấn công, kết thúc chiến dịch phòng ngự, chuyển thế trận để bước vào cuộc chiến đấu chống địch lấn chiếm, giữ vững vùng giải phóng.

Kết thúc đợt 3 chiến dịch phòng ngự Quảng Trị, then chốt là trận phản đột kích Cửa Việt, ta đã loại khỏi vòng chiến đấu 2.330 tên địch, bắn rơi 5 máy bay, phá hủy 10 khẩu pháo, bắn cháy 1 tàu chiến, thu nhiều súng đạn và trang dụng quân sự. Đặc biệt trong trận phản đột kích này xứng đáng được xem là trận “Vòng cung Kursk” của binh chủng tăng thiết giáp ta trong chiến tranh Việt Nam khi đây được coi là trận đấu tăng lớn nhất lịch sử quân sự Việt Nam.

Ta đã phá hủy, phá hỏng 113 xe tăng, thu 12 xe tăng và xe bọc thép. Đây không đơn thuần là trận chiến đấu thắng lợi trên phương diện quân sự, tiêu diệt hoàn toàn các cụm quân địch để giành và giữ địa bàn chiến lược trọng yếu Cửa Việt mà quan trọng hơn là phát hiện sớm âm mưu và kịp thời trừng trị đích đáng hành động lấn chiếm vùng giải phóng của địch vào thời điểm nhạy cảm- Hiệp định Paris được ký kết.

Theo lịch sử Đảng bộ huyện Triệu Phong (1930-1975), sau chiến thắng Cửa Việt, Huyện ủy chủ trương tạo mọi điều kiện cho Nhân dân, các lực lượng vũ trang đón Tết đầm ấm với tinh thần sẵn sàng chiến đấu cao. Đồng thời triển khai lực lượng, cùng Nhân dân các xã vùng tiếp giáp địch tiến công chính trị, binh vận, cắm cờ Mặt trận lên vùng đất đã được giải phóng, xác lập quyền làm chủ vùng lãnh thổ của mình.

Trên 3.000 tay súng lực lượng vũ trang địa phương vẫn ngày đêm bám chốt trên một trận tuyến dài 25 km từ Triệu Vân đến Triệu Thượng, tạo điều kiện để bộ đội địa phương, bộ đội chủ lực của ta củng cố lực lượng, bước vào cuộc chiến đấu mới cho đến ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, kết thúc vẻ vang cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước lâu dài, gian khổ với thắng lợi to lớn, trọn vẹn, huy hoàng…

Đan Tâm