Cần tạo lập thương hiệu cho cây ném Đông Dương

(QT) - Nhiều năm nay, vùng cát ở thôn Đông Dương (xã Hải Dương, huyện Hải Lăng, Quảng Trị) được người dân khai thác một cách có hiệu quả. Nhiều cây trồng thích hợp và mang lại hiệu quả đã biến vùng cát khô khốc một thời gian khó trở nên trù phú, xanh tươi. “Biến điều kiện bất lợi thành lợi thế” là những gì mà người dân thôn Đông Dương làm được trên vùng cát và thành quả bước đầu đã đến với người nông dân cần cù nơi đây. Chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với ông PHAN VĂN QUANG, Chủ nhiệm HTX Đông Dương xung quanh vấn đề này. - Trong những năm qua, HTX Đông Dương được biết đến là đơn vị điển hình trong việc phát triển thành công nhiều loại cây trồng trên vùng cát, ông có thể cho biết về những thành công đó?

- HTX Đông Dương chúng tôi trước đây chỉ sản xuất độc canh cây lúa, tuy năng suất và sản lượng ngày càng tăng nhưng thu nhập bình quân đầu người hàng năm không cao. Ngoài ra, do ngành nghề phụ không có nên người dân chưa tận dụng được thời gian nhàn rỗi, trong khi đó quỹ đất vùng cát còn rất nhiều, điều này làm chúng tôi vô cùng trăn trở. Thôn Đông Dương nằm cách tỉnh lộ 68 khoảng 1,5 km, là vùng cát có nhiều tiềm năng. Đây là vùng cát pha, vào khoảng đầu thập niên 80, nhân dân đã khai phá để trồng các loại cây lương thực như khoai, sắn, đậu đỗ và các loại hoa màu khác như ném, kiệu... Nhìn chung các loại cây trồng đều phát triển khá tốt nhưng thu nhập không ổn định do nhiều nguyên nhân, trong đó khâu tưới tiêu và kỹ thuật chăm sóc là nguyên nhân chính làm giảm năng suất cây trồng. Tại đại hội xã viên HTX Đông Dương cách đây không lâu, đa số xã viên đều thống nhất cao về việc chọn cây ném là cây trồng chủ lực trên vùng cát. Bởi giống cây này cho năng suất cao, đạt 40 tạ/ha, giá trị thấp nhất khoảng trên 40 triệu đồng/ha. Vụ thu hoạch năm 2010, cây ném cho năng suất 50 tạ/ha, đạt 65 triệu đồng/ ha (với giá 13.000 đồng/kg), lãi 45 triệu đồng/ ha. Ngoài thu nhập từ cây ném, người dân trong thôn còn tích cực canh tác các loại hoa màu khác như lạc, đậu đỏ, cải, ngò, mướp đắng, dưa leo, cà tím địa phương... Những loại cây trồng này cũng đã mang lại thu nhập khá cho người dân. Những kết quả bước đầu này là nguồn động viên lớn cho các hộ di giãn dân lên vùng cát nói riêng và của người dân thôn Đông Dương nói chung. Cũng nhờ thu nhập ổn định từ những loại cây trồng trên cát mà nhiều gia đình đã xây dựng được nhà cửa khang trang, mua sắm đầy đủ các tài sản phục vụ đời sống, con cái được học hành tử tế... Hiện tại vùng cát thôn Đông Dương đã có 23 hộ dân sinh sống và canh tác nhiều loại hoa màu. Toàn thôn hiện có 12 ha diện tích đất trồng ném với 17 hộ dân tham gia canh tác. - Với vai trò là “bà đỡ” cho nông dân, những năm qua HTX Đông Dương đã thể hiện vai trò của mình như thế nào trong việc hỗ trợ cho người dân phát triển các mô hình làm ăn trên vùng cát, thưa ông? -Trong những năm qua, HTX vận động xã viên góp công lao động, cùng với HTX thi công hoàn chỉnh hệ thống tiêu nước, tuy chưa được kiên cố hoá nhưng đảm bảo tiêu hết nước cho cây trồng phát triển. HTX đã đầu tư quy hoạch và xây dựng các trục đường giao thông để vận chuyển phân bón và nông sản cho người dân. Năm 2010, Chi cục PTNT tỉnh đã hỗ trợ lắp đặt hoàn chỉnh hệ thống tưới phun cho 17 hộ dân với diện tích 2,3 ha sản xuất (tổng giá trị khoảng 60 triệu đồng, gồm 17 giếng bơm, mô tơ điện, hệ thống tưới phun...). HTX đã liên hệ đấu nối hệ thống điện để bơm tưới.

Người dân thôn Đông Dương đang chăm sóc vườn ném - Ảnh: ĐV

Qua nghiên cứu thị trường cho sản phẩm cây ném, nhận thấy việc sản xuất đại trà theo thời vụ sẽ hạn chế nguồn tiêu thụ do nhiều nguồn hàng đồng loạt đưa ra thị trường, tư thương ép giá. Tại đại hội xã viên vào cuối năm 2010, HTX Đông Dương quyết định kêu gọi đầu tư cho 17 hộ dân đã có đủ điều kiện tưới tiêu trong mô hình trồng thử nghiệm cây ném trái vụ. Trong năm 2011, nhà nước tiếp tục hỗ trợ cho 10 hộ dân có giếng bơm, mô tơ điện và hệ thống tưới, 1 mô hình có nhà vườn để trồng thử nghiệm các loại rau màu khác trước tình hình biến đổi khí hậu ngày càng lớn. HTX cũng đã cho đấu nối điện để vận hành, từ đó khâu thủy lợi đã thông suốt, phục vụ tốt cho vụ hè thu vốn luôn thiếu nước tưới. Cũng trong năm qua, HTX liên hệ với các đơn vị tổ chức đào tạo nghề trồng ném cho 65 hộ (17 hộ đã được cấp chứng chỉ). HTX cũng đã tích cực tìm kiếm nguồn giống cây trồng chất lượng, đảm bảo uy tín và năng suất cao để cung ứng cho người dân. Vụ trồng ném năm 2011, HTX chỉ đạo sớm so với kế hoạch một tháng để tận dụng tối đa nguồn nhân lực, tránh trùng với vụ thu hoạch lúa và thiệt hại do thời tiết khắc nghiệt gây ra. Nhờ hệ thống tưới phun hoạt động hiệu quả nên đến thời điểm hiện nay, toàn bộ diện tích ném của bà con phát triển tốt, hứa hẹn cho năng suất cao. Việc sản xuất sớm vụ ném còn góp phần tăng thêm giá trị thu nhập trên cùng một đơn vị diện tích, vì sau khi thu hoạch ném thương phẩm thì người dân lại tận dụng đất và nguồn phân bón còn lại trong đất sau vụ ném để trồng lạc chính vụ. Tháng 9/2011, HTX kết hợp với ban khuyến nông xã Hải Dương tổ chức kiểm tra mô hình và bước đầu xác định năng suất ném đạt từ 250- 260 kg/sào, tương đương 50-52 tạ/ha. Nếu thị trường tiêu thụ tốt, ổn định và sớm vụ như dự kiến với giá ném khoảng 16.000 đồng/kg thì sẽ cho giá trị thu nhập đạt khoảng 80 triệu đồng/ha. Mô hình trồng rau trong nhà vườn được thử nghiệm tại hộ gia đình anh Phan Văn Tân cũng đã phát huy hiệu quả. Đây là mô hình cần được nhân rộng trên vùng cát trong thời gian tới. Chúng tôi dự định sẽ tiếp tục tìm kiếm thêm những loại cây trồng có giá trị khác, phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, thời tiết...của địa phương để canh tác trên vùng cát như hoa Đà Lạt, cà rốt, cây ba-rô... nhằm tăng thêm thu nhập cho người dân. - Để phát triển các mô hình sản xuất trên vùng cát một cách bền vững, theo ông cần có những yếu tố và giải pháp như thế nào? -Để thúc đẩy hơn nữa việc phát triển kinh tế vùng cát, những năm qua chúng tôi đã khẩn trương quy hoạch đất đai nhằm tạo tiền đề cho việc tạo lập vùng chuyên canh cây ném và hoa màu các loại. Cùng với sự nỗ lực của chính quyền địa phương và sự chịu khó của người dân, vùng cát của thôn Đông Dương đã có nhiều đổi thay. Trong đó việc xây dựng được hệ thống tưới tiêu khá hoàn chỉnh, kéo điện về vùng cát là một thành công của chúng tôi. Tuy nhiên, mạng lưới giao thông lên vùng cát chỉ mới được đầu tư con đường chính, còn các đường nhánh vào các vườn của người dân vẫn còn khó đi. Chúng tôi rất muốn đầu tư để tạo điều kiện thuận lợi cho bà con đi lại nhưng vì kinh phí địa phương hạn hẹp nên vẫn chưa thực hiện được, rất mong được sự hỗ trợ từ cấp trên. Ngoài ra, để phát triển bền vững các mô hình sản xuất trên vùng cát, chúng tôi đang trăn trở vấn đề đầu ra cho sản phẩm. Bởi đầu ra của nông sản vùng cát thôn Đông Dương vẫn còn hạn chế và bó hẹp, lại phụ thuộc vào tư thương, người dân không nắm bắt giá cả của sản phẩm mình làm ra dẫn đến tình trạng “được mùa nhưng mất giá” do bị tư thương ép giá khi thu mua. Thị trường hiện tại của nông sản vùng cát Đông Dương chủ yếu là chợ Diên Sanh, thị xã Quảng Trị, thành phố Đông Hà, một số huyện của tỉnh Thừa Thiên Huế..., cây ném thì tiêu thụ xa hơn như thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, tuy nhiên số lượng không nhiều. Chúng tôi mong muốn nhận được sự hỗ trợ để tạo lập thương hiệu nông sản vùng cát thôn Đông Dương, trước mắt là cây ném, bởi cây ném thôn Đông Dương bước đầu được nhiều khách hàng ưa chuộng, có chỗ đứng trên thị trường trong tỉnh nhưng để đứng vững và vươn xa hơn thì vẫn gặp nhiều khó khăn. - Xin cảm ơn ông và chúc HTX Đông Dương gặt hái được nhiều thành công hơn nữa trong thời gian tới. L.Đ.V (thực hiện)