Cam Lộ nỗ lực đưa cây cao su lên hàng cây công nghiệp mũi nhọn

Dù đã nỗ lực rất lớn nhưng xem ra Cam Lộ vẫn là địa phương chậm chân trong quá trình phát triển diện tích cây cao su, khi người trồng cao su ở các huyện Vĩnh Linh, Gio Linh “trúng đậm” do giá mủ cao su lên ào ạt từng ngày thì người dân Cùa, Cam Thành, Cam Thuỷ mới cảm thấy tiếc hùi hụi và họ đã chuyển sang một thái cực khác, đó là tất cả lại đổ xô đi trồng cao su, bất chấp vùng đất đó có hợp với cây cao su hay không, có phù hợp với quy hoạch hay không, thậm chí có địa phương còn "bật đèn xanh" cho người dân phá rừng để trồng cao su, đến nỗi lãnh đạo địa phương phải vào cuộc để điều chỉnh lại tham vọng phát triển cây cao su bằng mọi giá của người dân.

Cao su tiểu điền ở xã Cam Thành, Cam Lộ

Có thể nói, dự án phát triển cây cao su đến với người dân vùng Cùa khá sớm, ngay từ những năm 80 của thế kỷ trước, khi mà cây hồ tiêu vẫn đang chiếm vị trí thượng phong, với giá mỗi kg hạt tiêu khô bằng 40 kg gạo. Với tầm nhìn chiến lược, ông Lê Mậu Lộ, nguyên giám đốc Công ty cao su Bình Trị Thiên lúc ấy đã đưa cây cao su vào vùng Cùa thay thế những cánh rừng bạch đàn đặt không đúng chỗ trên vùng đât đỏ quý hiếm. Tuy nhiên ý tưởng đi trước thời đại đó đã bị chặn lại bởi những suy nghĩ hạn hẹp và tầm nhìn thiển cận, trên 100 ha cao su vừa mới trồng đang lên xanh tốt đã bị đào bỏ để thay thế lại bằng chính cây... bạch đàn, mà như lời ông Đồng Sĩ Nguyên, nguyên Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) là loại cây “SIDA của đất” bởi chính sự phá hoại đất đai khủng khiếp của nó. Và dù đã cố gắng vận động tối đa, dự án 327, dự án cao su tiểu điền cũng chỉ để lại trên vùng đất Cam Lộ trên 840 ha cao su, nhưng trong đó chủ yếu là diện tích cao su của Xí nghiệp LHHT Tân Lâm trồng bằng nguồn vốn bao cấp, số diện tích cao su của người dân trồng từ vốn vay của dự án 327, hay vốn từ dự án cao su tiểu điền chỉ đếm trên đầu ngón tay. Cơn sốt mở rộng diện tích cao su ở Cam Lộ chỉ thật sự lên đến đỉnh điểm khi dự án Đa dạng hoá nông nghiệp triển khai với sự tài trợ vốn từ Ngân hàng Thế giới (WB). Chỉ trong ba năm thực hiện dự án, diện tích cao su trồng mới của Cam Lộ đã lên tới 1166 ha, đưa tổng diện tích cao su toàn huyện lên 1984 ha. Có lẽ khát vọng mở rộng diện tích cao su của người dân Cam Lộ chỉ thật sự bùng nổ khi thị trường mủ cao su lên cơn sốt giá. Từ chỗ mỗi kg mủ tươi có giá từ 3- 4 ngàn đồng đã đột ngột tăng lên 17- 18 ngàn đồng và như thời điểm hiện nay trên 20 ngàn đồng/kg mủ tươi thì sự hấp dẫn của cây cao su là khó có gì cưỡng nổi. Bây giờ không cần phải tuyên truyền vận động người dân vùng Cùa cũng như các địa phương vùng bán sơn địa khác trong huyện đã nô nức mở rộng diện tích cao su, vùng đất bằng phẳng, kín gió, phù hợp thổ nhưỡng phát triển đã đành, vùng đất đồi bạc màu, có độ cao trên 30% vẫn có người đặt cây cao su vào bất chấp khuyến cáo của những nhà chuyên môn. Rồi giống cây cao su cũng không thể nào kiểm soát nổi. Sự bất tín của Ban quản lý dự án đa dạng hoá nông nghiệp trong việc cung cấp cây giống đã làm nhiều người dân tham gia dự án lỡ vụ dẫn đến không ít người đã phải mua cây giống trôi nổi trên thị trường là cú sốc lớn nhất trong những năm qua. Chủ tịch UBND một xã tham gia dự án (xin không nêu tên) đã cay đắng thừa nhận, dù diện tích cao su trồng được từ dự án đa dạng hoá nông nghiệp là rất đáng kể nhưng chất lượng vườn cây thì phải nhiều năm sau mới khẳng định được và khi ấy nếu cây kém chất lượng thì người trồng cao su lãnh đủ còn cán bộ dự án, những người cung cấp cây giống đều đã về hưu. Thực tiễn thu nhận được từ kết quả khai thác hơn 800 ha cao su trồng hơn 10 năm trước cùng những bài học rút ra từ việc phát triển cây cao su theo hướng tự phát những năm gần đây đã buộc lãnh đạo huyện Cam Lộ bình tĩnh hơn khi lựa chọn bước đi thích hợp cho cây cao su trên vùng đất này. Với năng suất bình quân đạt trên 3 tấn mủ khô/ha/năm có thể khẳng định rằng cây cao su đã thực sự là cây làm giàu cho nhiều hộ gia đình. Anh Nguyễn Võ Thắng, ở thôn Cam Lộ phường, người tiên phong trong việc phát triển cây cao su ở Cam Nghĩa nói rằng, chỉ đến bây giờ khi giá mủ cao su lên cao, anh mới thực sự “hoàn hồn”. Những năm trước khi thị trường mủ cao su sát đáy, nhiều người đã lo cho 5 ha cao su đang độ lớn của anh không biết số phận sẽ ra sao, bán củi cũng không được vì đốt ra nhiều khói. Nào ngờ, giá mủ tăng đột biến đã nhanh chóng đưa anh từ vị trí đói nghèo lên hàng triệu phú. Anh cho biết thu nhập bình quân hiện nay từ vườn cao su của anh trừ chi phí đã đạt trên 3 triệu đồng/ngày, thời gian khai thác mủ bình quân đạt 7 - 9 tháng/năm đã cho người trồng cao su một nguồn lợi không nhỏ. Theo anh Lê Văn Vĩnh, Chủ tịch UBND xã Cam Nghĩa, hiện nay đã có trên 50 hộ ở đây đã có thu nhập mỗi ngày từ vài trăm đến trên 1 triệu đồng từ khai thác mủ cao su, đây chính là cứu cánh để nhiều hộ vượt qua đói nghèo và có tiền trả nợ ngân hàng do vay vốn trồng hồ tiêu bị lỗ. Cam Nghĩa là một trong hai xã vùng Cùa có tốc độ phát triển cây cao su nhanh nhất, từ 441 ha năm 2003 (trong đó có 30 ha trồng mới) đã tăng lên 706 ha cuối năm 2007 và dự kiến sẽ trồng mới thêm 30 ha trong năm nay. Không chỉ ở vùng đất đỏ bazan mà những xã vùng gò đồi bán sơn địa như Cam Thành, Cam Tuyền, Cam Thuỷ người dân cũng đã quan tâm đầu tư phát triển cây cao su và bước đầu cho kết quả khả quan. Ở Cam Thuỷ hàng trăm héc ta rừng đã được người dân chuyển đổi sang trồng cây cao su, với việc chú trọng đầu tư thâm canh cây cao su đang mở ra cho người dân nơi đây nhiều triển vọng tốt đẹp. Qua thực tiễn chứng minh về tính hiệu quả to lớn của cây cao su và đứng trước nhu cầu bức xúc của người dân về việc mở rộng diện tích loại cây công nghiệp này, huyện Cam Lộ đã xây dựng đề án phát triển cây cao su từ nay đến năm 2010 và định hướng đến năm 2015. Theo đó, huyện đã hoàn thành quy hoạch vùng chuyên canh cây cao su với diện tích dự kiến đạt 3800 ha vào năm 2015, trong đó phấn đấu đến năm 2010 toàn huyện có 2500 ha như Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện lần thứ XIII đã xác định. Để đạt được mục tiêu này, trên cơ sở quy hoạch đã được phê duyệt, cùng với việc rà soát lại quỹ đất, UBND huyện đã triển khai việc giao đất và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lâu dài cho người dân, đồng thời xem xét lại những diện tích cây trồng kém hiệu quả để chuyển đổi mục đích sử dụng sang trồng cây cao su. Bằng nguồn vốn ngân sách cùng với nguồn vốn hỗ trợ từ các dự án, vốn vay, vốn huy động trong dân, dự kiến từ nay đến năm 2015 toàn huyện sẽ đầu tư trên 67,7 tỷ đồng để phát triển cây cao su. Cụ thể, ngân sách huyện sẽ đầu tư bình quân mỗi năm trên 500 triệu đồng để hỗ trợ xây dựng hạ tầng cơ sở vùng chuyên canh cây cao su, hỗ trợ kinh phí giao đất, bù lãi suất vay vốn đầu tư trong thời gian xây dựng cơ bản, trong đó đặc biệt quan tâm đối với các hộ nghèo. Về cây giống, để đảm bảo đủ nguồn giống đạt chất lượng, đúng thời vụ, huyện sẽ trực tiếp quan hệ với các trung tâm sản xuất giống có uy tín để chủ động cung cấp đầy đủ cho người trồng cao su. Theo đồng chí Nguyễn Công Phán, Chủ tịch UBND huyện Cam Lộ, dự án phát triển cây cao su từ nay đến năm 2015 là thể hiện quyết tâm của huyện trong vấn đề chuyển dịch cơ cấu cây trồng. Tuy nhiên đây là một dự án mang tính cộng đồng, đa lợi ích do đó cần có sự phối hợp đồng bộ giữa huyện, người dân tham gia dự án và các địa phương. Để cây cao su đứng vững và phát triển nhất thiết phải tuân thủ quy hoạch, phải đặt cây cao su trong sự phát triển theo hướng đa dạng hoá cây trồng nhằm khai thác tiềm năng đất đai nhưng phải tính đến các yếu tố rủi ro. Vì vậy mọi sự phát triển nóng vội, tự phát đều phải được loại trừ. Mục tiêu đặt ra từ dự án này là mỗi năm toàn huyện phát triển thêm 200 ha cao su, đưa diên tích lên trên 3500 ha vào năm 2015, sau 5- 10 năm tới, với trên 1500 ha đi vào kinh doanh ổn định, huyện sẽ tổ chức sơ chế tại chỗ để nâng cao giá trị sản phẩm, chủ động được thị trường tiêu thụ và giải quyết việc làm cho người lao động. Bài và ảnh: Hoàng Đức.