Những thành công và thách thức trong phòng, chống bệnh lao

Trên địa bàn Quảng Trị, hàng năm có khoảng 600 người nhiễm lao mới được phát hiện và chương trình phòng, chống lao (PCL) là một trong những chương trình mục tiêu y tế quốc gia trọng điểm được Trung tâm Phòng, chống bệnh xã hội (PCBXH) của tỉnh triển khai từ năm 1989.

Từ đó đến nay, về cơ bản, chương trình đã đạt được các mục tiêu đề ra. Nhưng trước tình hình chung là bệnh lao có xu hướng tăng số lượng người nhiễm trong những năm gần đây, chương trình PCL của tỉnh cũng gặp phải một số trở ngại và thách thức mới. Có thể nói, thành công đầu tiên mà tỉnh Quảng Trị đạt được với chương trình PCL là đã xây dựng được mạng lưới PCL từ tỉnh đến huyện, thị xã, xã, phường và thôn, bản. Đội ngũ cán bộ y tế được đào tạo các kiến thức, kỹ thuật cơ bản về PCL và hoạt động thường xuyên với hiệu quả ngày càng cao.

Mỗi năm, chương trình tổ chức gần 30 lớp tập huấn về dự phòng, chẩn đoán, quản lý, giám sát dịch tễ, điều trị bệnh lao cho các cán bộ làm công tác PCL. Bên cạnh đó, để tiếp cận các phương pháp, kỹ thuật PCL của thế giới, các y, bác sĩ thực hiện nhiệm vụ PCL của tỉnh tham gia một số khóa tập huấn phòng và điều trị lao cấp quốc tế được tổ chức trong và ngoài nước.

Vận dụng kiến thức và kỹ năng đã được đào tạo, bồi dưỡng, các y, bác sĩ tổ chức truyền thông PCL bằng những hình thức ngày một phong phú, sinh động và thiết thực như thăm hộ gia đình, thảo luận nhóm, họp dân, treo băng cờ, dựng panô, thực hiện phóng sự truyền hình, mít tin nhân ngày Thế giới phòng, chống bệnh lao, đồng thời tiến hành 400 lượt giám sát bệnh lao và phát hiện từ 550-600 bệnh nhân lao mỗi năm. Đặc biệt, 20 năm qua, hơn 90% bệnh nhân lao trong toàn tỉnh đã được chương trình điều trị khỏi. Thực tiễn cho thấy, nhận thức, hiểu biết của người dân trong tỉnh về bệnh lao đã được nâng lên rất đáng kể sau 20 năm tiếp cận chương trình PCL. Quan trọng hơn, người nhiễm lao đã bớt giấu bệnh, ít ngại hơn khi đến cơ sở y tế để được khám và chữa bệnh cũng như số người lo sợ bị lây nhiễm bệnh lao khi tiếp xúc, chăm sóc người bệnh lao đã giảm và xấp xỉ 100% trẻ sơ sinh được tiêm vaccine phòng bệnh lao.

Theo hướng dẫn của cán bộ y tế, người bệnh lao được chương trình quản lý và điều trị bỏ dần thói quen khạc nhổ bừa bãi. Thực hiện mục tiêu điều trị khỏi bệnh lao, cắt đứt sự lây truyền của bệnh lao trong cộng đồng, hạn chế đến mức thấp nhất tỷ lệ chết do bệnh lao và đề phòng tái phát bệnh lao, chương trình PCL của tỉnh áp dụng công thức điều trị ngắn ngày có kiểm soát (DOST) đối với người bệnh lao.

Trong những năm gần đây, DOST là nền tảng kỹ thuật giúp rút ngắn thời gian điều trị bệnh lao từ 12-18 tháng như trước xuống còn 6 tháng với chi phí phù hợp với nhiều người nghèo mắc bệnh lao. Trao đổi về kế hoạch hành động và mục tiêu của chương trình PCL trong thời gian tới, bác sĩ Trương Huyền Trường, Trưởng khoa Lao của Trung tâm PCBXH của tỉnh cho biết: Tuy đã đạt những thành công nhất định sau 20 năm triển khai, nhưng hiện nay, trong thực tế đã xuất hiện nhiều vấn đề đang được xem là thách thức không nhỏ đối với chương trình PCL. Đó là, dịch tễ lao trong cộng đồng tăng cao hơn khoảng 1,5 lần so với ước đoán của Tổ chức Y tế thế giới, sự xuất hiện ngày càng nhiều chủng vi khuẩn lao kháng thuốc và siêu kháng thuốc, số người nhiễm HIV và người bệnh AIDS đồng nhiễm lao tăng trong lúc nhận thức của người dân về bệnh lao tuy đã được nâng lên một bước nhưng chưa đồng đều và chưa mang tính bền vững.

Nhân lực PCL thiếu trầm trọng ở cả tuyến tỉnh lẫn tuyến huyện, thị xã, kinh phí của chương trình chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra cho các hoạt động chuyên môn, sự phối hợp giữa các đơn vị y tế trong PCL chưa tốt, việc tiếp cận của người dân với chương trình PCL còn nhiều khó khăn mà đặc liệt là người dân ở vùng sâu vùng xa.

Trong thực tế, đã hơn 15 năm nay, không có thêm một bác sĩ nào nhận công tác tại khoa Lao của Trung tâm PCBXH tỉnh mà nguyên nhân hết sức đơn giản của tình trạng này là chỉ số thu hút bác sĩ làm nhiệm vụ PCL rất thấp. Thêm vào đó, cán bộ PCL ở tuyến huyện, thị xã thường kiêm nhiệm nhiều chương trình và luôn thay đổi nên thời gian và kinh nghiệm PCL ít.

Mới đây, việc chia tách để thành lập mới một số đơn vị y tế đã khiến cơ sở vật chất, trang thiết bị kỹ thuật phục vụ hoạt động PCL bị xé nhỏ ra nên không đáp ứng được yêu cầu khám và điều trị bệnh lao. Riêng trong điều trị, người bệnh lao được khám, chẩn đoán, phát hiện tình trạng bệnh lý tại bệnh viện đa khoa huyện, thị xã nhưng được quản lý và điều trị tại trạm y tế xã, phường nên hiệu quả giảm sút. Để chương trình PCL đạt mục tiêu đề ra trong thời gian tới, theo bác sĩ Trương Huyền Trường, cần triển khai các giải pháp mang tính đồng bộ có ý nghĩa nâng cao hiệu quả PCL như: Củng cố mạng lưới PCL, nhất là ở các vùng khó khăn, tăng cường bác sĩ cho chương trình PCL, duy trì diện bảo vệ 100% dân số trước nguy cơ nhiễm lao, đẩy mạnh truyền thông PCL, huy động xã hội tham gia PCL, bổ sung và nâng cấp trang thiết bị kỹ thuật PCL, triển khai chăm sóc sức khỏe phổi, tăng tỷ lệ phát hiện số ca bệnh lao phổi dương tính trong cộng đồng, chẩn đoán có chất lượng lao phổi âm tính, lao ngoài phổi và lao trẻ em. Hạn chế tỷ lệ lao đa kháng thuốc, phối hợp điều trị lao/HIV, tăng cường giám sát quá trình điều trị bệnh lao ở vùng sâu vùng xa, điều trị khỏi với tỷ lệ cao nhất các trường hợp đã được phát hiện và chẩn đoán lao... NGUYỄN BỘI NHIÊN