Vào “nhà” bò tót

Miêu tả dấu chân bò tót vừa đi qua

Treo thưởng 1 triệu/bức ảnh bò tót

Cách nay gần 10 năm, ông Khổng Trung- PGĐ Sở NN-PTNT kiêm Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm Quảng Trị đã từng “treo thưởng” 1 triệu đồng cho những ai chụp được ảnh bò tót xuất hiện ở rừng Quảng Trị. Ngày đó 1 triệu có trị giá bằng một chỉ vàng 999,9. Nhiều người xách máy ảnh lên đường không phải vì tiền thưởng, mà muốn “ẵm” danh hiệu người tiên phong phát hiện ra bò tót ở Quảng Trị, nơi duy nhất trên dãy Trung Trường Sơn (từ Quảng Bình, Quảng Trị, TT-Huế và Quảng Nam) có bò tót sinh sống.

Sở dĩ có sự treo thưởng “hậu hĩnh” vì thông tin từ người dân báo về tận mắt họ chứng kiến những con bò to tướng đi ăn trên núi cao, tiếng người dân tộc miền núi gọi bò tót là Xà-ngô-rờ. Qua mô tả của bà con, kiểm lâm Quảng Trị biết chắc những chàng Xà-ngô-rờ to tướng đó là bò tót, song chứng cứ và hình ảnh ở đâu thì chưa ai có được. Lần lượt năm này đến năm khác thông tin về bò tót xuất hiện ở các huyện Gio Linh, Vĩnh Linh rồi Đakrông...được gửi về liên tục, nhưng để thấy con bò tót ngoài thiên nhiên đúng là không dễ chút nào.

Giới chụp hình ở Quảng Trị chấp nhận bó tay trước cuộc “thách cược” quá độc của kiểm lâm Quảng Trị. Nhiều lần Chi cục trưởng Kiêm lâm Khổng Trung tâm sự rằng, ông không thể ngồi yên trước những thông tin về bò tót xuất hiện trên địa bàn mình. Một loạt giả thuyết được đặt ra lúc đó, có thể những đàn bò tót chỉ đi qua rừng Quảng Trị, còn “ngôi nhà” của chúng ở đâu vẫn chưa ai tìm được. Hay trên một vùng rừng nào đó của Quảng Trị , từ lâu đã được những chú Xà-ngô-rờ chọn làm “ngôi nhà” để trú ẩn.

Cán bộ bảo tồn của Kiểm lâm Quảng Trị chuẩn bị máy tự động ghi hình bò tót ở Pa Thiên

Những chuyến leo núi nhớ đời

Một ngày đầu năm 2008 , cán bộ Chi cục Kiểm lâm Quảng Trị lại nhận được thông tin từ bà con xã Hướng Sơn, huyện Hướng Hoá báo về, bò tót thường xuyên xuất hiện ở núi Voi Mẹp. Sau một thời gian chuẩn bị, anh Nguyễn Ngọc Tuấn và Ngô Kim Thái gùi ba lô lên đường leo núi, quyết tìm cho ra nơi sinh sống của những con bò tót. Từ chân núi Voi Mẹp thuộc địa bàn xã Hướng Sơn để leo lên đến đỉnh cao hơn 1.700m phải mất hơn ngày đường. Hôm đó sau khi lên gần đến đỉnh núi thì mặt trời đã tắt, hai anh phải dựng lán trại ngũ giữa rừng sâu, hoang vắng.

Đêm giá buốt dù lạnh cóng, song không dám đót lửa, vì bò tót là loại động vật cực kỳ thính hơi và nhạy cảm với ánh lửa. Chỉ cần một tiếng động nhỏ là có thể chúng đương đầu kháng cự lại hoặc chạy thẳng vào rừng sâu. Sáng hôm sau khi lên đến đỉnh Pa Thiên, bỗng dưng nghe tiếng ào ào như có gió lớn , hai anh chưa kịp định hình thì những con bò tót đã phóng qua trước mặt trong sự nuối tiếc vì không thể bấm kịp tấm hình. Mọi mệt nhọc đã nhanh chóng tan biến, trước mặt hai anh là vô số dấu chân của bò tót đang in hằn xuống đất.

Thực hiện công đoạn đo dấu chân lập tức cho kết quả bất ngờ. Ít nhất có sự tồn tại và sinh trưởng của 3 con bò tót với kích cỡ dấu chân khác nhau: 7- 9cm; 11-13cm và 13-15cm. Những ngày sống giữa rừng, mở rộng phạm vi tìm kiếm, hai anh phát hiện ra nhiều đống phân bò tót vừa được chúng “sản xuất” đang còn dấu co thắt và nếp nhăn của ruột.

Hình ảnh từ máy ghi hình tự động ghi lại hai con bò tót đã trưởng thành (ở 2 vòng tròn trong ảnh) đang đi ăn ở đỉnh núi Pa Thiên

Anh Tuấn kể sự di chuyển qua lại trong lúc đi tìm thức ăn của bò tót đã tạo ra nhiều con đường mòn rất đặc trưng giữa rừng, nhìn kỹ trên thân cây bên đường mòn vẫn còn vương lại những sợi lông của bò tót. Sinh cảnh xung quanh khu vực Pa Thiên rất đặc trưng cho bò tót sinh sống, có đồng cỏ tươi xanh, nguồn nước, sình lầy và xung quanh là rừng già để bò tót ẩn nấp. Cảm giác được nhìn bò tót thoáng qua và tìm ra nơi trú ngụ của chúng đã làm cho hai anh tự hào. Sự kỳ công vượt qua nguy hiểm để tìm ra “ngôi nhà” của bò tót đã cho kết quả. Anh Nguyễn Ngọc Tuấn thốt lên: “Chọn Pa Thiên làm “ngôi nhà” trú ẩn cuối cùng, chính những con bò tót đã biết cách tự bảo vệ nó”. Trước đó nhiều bà con dân tộc ở xã Hướng Sơn cho biết đỉnh Pa Thiên trên núi Voi Mẹp là khu vực an toàn, xưa nay chưa có bóng dáng con người xuất hiện.

Chộp được...bò tót

Trở về, hai anh mang theo 4 mẫu phân bò tót mới được chúng “sản xuất” trong vòng 48 tiếng, có niêm mạc ruột đang còn dính vào phân, gửi sang Trung tâm Linh trưởng ở CHLB Đức nhờ phân tích ADN và giới tính. Chỉ một thời gian ngắn sau , Kiểm lâm Quảng Trị nhận được kết quả từ Đức gửi về: 4 mẫu phân trên là của hai cá thể bò tót đã trưởng thành, giới tính là bò cái.

Điều canh cánh trong lòng các cán bộ kiểm lâm, là vẫn chưa ghi được hình bò tót ở Pa Thiên. Nên vài tháng sau, hai anh quyết định trở lại Pa Thiên với sứ mệnh ghi cho bằng được hình bò tót ngoài thiên nhiên. Lần này anh Tuấn và anh Thái mang theo tám chiếc máy ghi hình tự động, cài đặt tại nhiều điểm khác nhau trên đỉnh Pa Thiên.

Một thời gian sau, độ ấy khoảng giữa tháng tám của năm 2008 các anh quay lại kiểm tra kết quả, nhìn vào máy, hai anh hết sức bất ngờ khi hình ảnh bò tót đang đi ăn đã được máy ghi lại. Anh Tuấn thừa nhận bò tót rất nhạy nên để bẫy được ảnh của chúng là một kỳ công. Với những bằng chứng sinh động ấy không ai có thể chối cãi về sự hiện diện và sinh trưởng của bò tót ở Pa Thiên. Thông tin ghi được hình ảnh bò tót ở đỉnh núi Pa Thiên nhanh chóng được các trung tâm khoa học trong và ngoài nước lưu ý. Bản đồ bò tót của thế giới và Việt Nam đã có thêm địa danh Pa Thiên của Quảng Trị.

Dù đã có kết quả nhưng niềm đam mê nghiên cứu bò tót đã thôi thúc hai anh trở lại Pa Thiên không biết bao nhiêu lần nữa. Anh Tuấn cho biết trong lần trở lại Pa Thiên cuối tháng ba vừa rồi thấy nhiều bãi cỏ bị bò tót dẫm tan hoang, số lượng dấu chân bò cũng nhiều lên, xuất hiện thêm nhiều lối mòn do đàn bò tót tạo ra khi đi ăn, chứng tỏ rừng ở Pa Thiên là một nơi an toàn cho bò tót sinh sống. Có mặt tại Pa Thiên trong chuyến thực địa này, chuyên gia Nguyễn Mạnh Hà -Trung tâm Tài nguyên- Môi trường của ĐH Quốc gia Hà Nội nhận định: “Ở núi Pa Thiên thuộc hệ thống đỉnh Voi Mẹp có ít nhất hơn hai đàn bò tót đang sinh sống, mỗi đàn đông từ 2 đến 3 con”. LÂM QUANG HUY