Trẻ em dễ bị mù do thiếu vitamin A

(SK&ĐS) - Vitamin A có vai trò rất quan trọng đối với mắt. Thiếu vitamin A gây triệu chứng quáng gà, dẫn tới khô mắt, nhuyễn biểu mô kết giác mạc gây mù. Vì vậy, các bậc cha mẹ và mọi người cần biết cách phòng, phát hiện sớm bệnh và xử trí đúng để tránh mù lòa cho trẻ em.

Dấu hiệu giúp phát hiện sớm bệnh là gì?

Biểu hiện sớm nhất của thiếu vitamin A là bệnh quáng gà: vào lúc chập choạng tối, trẻ còn bé có thể hay theo nhầm người khác tưởng là mẹ, trẻ nhỏ đi lại khó khăn, hay va vấp phải các đồ vật trong nhà, hoặc phải lần theo tường để đi. Đối với trẻ lớn hơn thì không dám chạy theo bạn đùa nghịch, thường ngồi yên ở góc nhà hoặc bậc cửa. Trong khi ăn cơm, trẻ thường xúc trượt đĩa thức ăn. Giai đoạn khô kết mạc (hay khô lòng trắng mắt): nếu khỏe mạnh, lòng trắng mắt của trẻ phải ướt đều, bóng láng, trong suốt. Khi bị khô mắt, lòng trắng mắt bị khô, trở nên sần sùi, không còn ướt bóng nữa. Dần dần, lòng trắng mắt của trẻ bị mờ đục, đổi thành màu vàng nhạt hoặc xám nhạt, nhăn nheo. Ở lòng trắng mắt của trẻ xuất hiện những đám bọt xốp màu trắng như bọt xà phòng. Khi đó trẻ hay chớp mắt, hay cụp mắt nhìn xuống khi ra chỗ sáng.

Giai đoạn khô nhuyễn giác mạc (khô lòng đen), ở trẻ khỏe mạnh, lòng đen mắt phải nhẵn bóng, ướt đều, trong suốt, trông đen nhánh. Khi bị khô mắt, lòng đen mắt trở nên mờ đục, sần sùi, trông lờ mờ như tấm kính bị bám hơi nước. Nếu không được phát hiện bệnh và điều trị kịp thời, chỉ trong vài ngày, lòng đen mắt bị nhuyễn nát, loét ra, tạo thành ổ loét có màu vàng bẩn, rồi mắt bị thủng và nhiễm khuẩn. Để đến giai đoạn này mới đưa trẻ đi bệnh viện khám chữa bệnh thì đã muộn, nhất định sẽ để lại sẹo giác mạc gây mù loà, nghiêm trọng hơn có thể phải khoét bỏ con mắt. Ở trẻ bị khô mắt thường kèm theo các bệnh nặng khác như suy dinh dưỡng, tiêu chảy, rối loạn tiêu hoá kéo dài, viêm phổi, viêm phế quản, sởi... có thể dẫn đến tử vong nhanh chóng.

Tổn thương loét khô giác mạc do thiếu vitamin A.

Xử trí và chăm sóc khi trẻ bị bệnh ra sao?

Cha mẹ hay người nuôi dưỡng khi thấy trẻ có các triệu chứng kể trên phải nhanh chóng đưa trẻ đi khám bệnh ở cơ sở y tế gần nhất. Khi đã xác định trẻ bị bệnh khô mắt cần cho cho uống ngay vitamin A liều cao 200.000 UI. Trường hợp không có sẵn vitamin A 200.000 UI, có thể cho trẻ uống 4 viên vitamin A 50.000 UI. Đối với vùng sâu vùng xa không thể mua ngay được vitamin A, có thể cho trẻ ăn ngay mỗi ngày từ 1 - 2 lạng gan lợn hoặc gan bò nấu chín. Tốt nhất là cho trẻ vào điều trị ở khoa nhi các bệnh viện để kết hợp điều trị suy dinh dưỡng và các bệnh nhiễm khuẩn khác.

Phòng bệnh thiếu vitamin A cho trẻ em

Phụ nữ khi có thai và trong thời kỳ cho con bú cần được ăn đủ lượng và chất hàng ngày, uống nước nhiều và nghỉ ngơi đầy đủ để đảm bảo con sinh ra được khoẻ mạnh. Chú ý trong thời gian 3 tháng đầu có thai, phụ nữ không được uống vitamin A liều cao vì có thể xảy ra dị dạng bẩm sinh cho thai nhi. Cần nuôi con bằng sữa mẹ ngay từ khi mới đẻ cho đến khi trẻ được 24 tháng tuổi hoặc hơn. Từ tháng thứ 4 trở đi cần cho trẻ ăn dặm để đảm bảo thức ăn cung cấp đủ vitamin A, chất đạm và chất béo cũng như muối khoáng hàng ngày. Vitamin A có nhiều trong các thức ăn có nguồn gốc động vật như gan, lòng đỏ trứng, cá, sữa nhưng có rất ít trong thịt nạc. Chất tiền vitamin A có nhiều trong các loại quả, củ có màu đỏ hoặc màu vàng sẫm như gấc, bí ngô, xoài, hồng, khoai lang nghệ, quả trứng gà…; các loại rau có màu xanh sẫm như rau ngót, rau cải, rau mồng tơi, rau dền, rau đay, rau lang, thì là, súplơ... Khi trẻ từ 6 tháng tuổi trở đi, cần cho trẻ đi uống vitamin A liều cao bổ sung định kỳ 6 tháng/lần theo lịch của cơ quan y tế. Khi phát hiện trẻ có các dấu hiệu thiếu vitamin A đầu tiên như quáng gà, khô lòng trắng mắt, cần đưa trẻ đến ngay các cơ sở y tế để khám và uống vitamin A kịp thời sẽ phòng tránh mù loà cho trẻ.

Tổ chức Y tế Thế giới ước tính, hàng năm có khoảng hơn 3,1 triệu trẻ em dưới 5 tuổi bị mắc bệnh khô mắt do thiếu vitamin A, trong đó một nửa triệu trẻ em bị tử vong, hơn nửa triệu trẻ em khác bị mù, đây là một trong 5 nguyên nhân gây mù chủ yếu cho nhân loại. Ở nước ta trước đây, bệnh khô mắt do thiếu vitamin A đã tồn tại dai dẳng và khá trầm trọng. Từ năm 1989, chương trình phòng chống bệnh khô mắt và thiếu vitamin A ở Việt Nam đã được Bộ Y tế triển khai rộng khắp cả nước với sự giúp đỡ của quốc tế bằng biện pháp chủ yếu là cho trẻ uống vitamin A liều cao định kỳ 6 tháng/lần. Sau nhiều năm thực hiện, đến nay, bệnh khô mắt và thiếu vitamin A ở trẻ em Việt Nam đã được đẩy lùi, chỉ còn rải rác ở các vùng núi cao, vùng sâu, vùng xa.

BS. Đặng Thị Ngọc Ba