Tìm lại một bài thơ Nguyễn Bính viết về phong trào xuống đường của sinh viên

Như Nguyễn Bính ghi rõ dưới bài thơ: ông viết bài này ngay sau cuộc biểu tình của học sinh Sài Gòn - Chợ Lớn ngày 19-1-1950. Không rõ tác giả có đưa đăng bài thơ này ở báo nào tại Sài Gòn hay vùng kháng chiến ở Nam bộ đương thời hay không, chỉ biết là ngay sau khi tập kết ra Bắc, Nguyễn Bính đã đăng bài thơ Máu chảy trên đường phố này trên báo Trăm Hoa số 7, ra ngày thứ bảy 22-10-1955, tờ báo tư nhân ở Hà Nội mà chủ nhiệm là Trúc Đường Nguyễn Mạnh Phác, anh ruột Nguyễn Bính (phân biệt với tờ Trăm Hoa do Nguyễn Bính tục bản vào tháng 10-1956).

Bài thơ Máu chảy trên đường phố cho thấy một nét mà chúng ta còn hơi ít được thấy ở tài thơ Nguyễn Bính: khả năng viết các thiên bi hùng ca tranh đấu. Có lẽ người ta chỉ mới biết thoáng qua chất anh hùng ca khi nghe lời bài hát Tiểu đoàn 307 . Xin nhớ rằng Nguyễn Bính có cả một tập Ông lão mài gươm viết hồi kháng chiến chín năm (1946 - 1954) ở Nam bộ. Nhà thơ có cốt cách dân gian nhuần nhị đến độ cổ điển này khi đi vào cuộc kháng chiến của toàn dân, đã khá dễ dàng bắt giọng hùng ca. Và với đề tài về cuộc đấu tranh đổ máu của học sinh sinh viên đô thị, nhà thơ còn mô tả và cảm khái bằng âm hưởng bi hùng.

Xin giới thiệu cùng bạn đọc bài thơ có lẽ còn hiếm người biết này.

Lại Nguyên Ân

Máu chảy trên đường phố

(Làm sau cuộc biểu tình của học sinh tại Sài Gòn - Chợ Lớn ngày 19-1-1950)

Những học sinh của Sài Gòn - Chợ Lớn Bước chân tơ ngày hai buổi tới trường Lắng tai nghe sóng gió dậy ngàn phương Ôi! Bực bội! Bốn bức tường nhỏ hẹp! Ngoài kia vang sắt thép? Ngoài kia rực ánh vàng son? Ngoài kia vui? Sao đây sầu vạn kiếp? Nắng ngoài kia? Đây lạnh buốt tâm hồn? Là những mầm non Hoa chờ trái đợi Hồn trong trắng thơm tho trang vở mới, Bàn tay mềm như mái tóc tơ xanh Đàn chim non bay mát rượi kinh thành Trao hứa hẹn giữa nụ cười kết bạn. Mùa thu năm bốn lăm Toàn dân làm cách mạng Sao vàng mọc, núi sông trào ánh sáng Khắp đô thành nhảy múa một màu son Hạnh phúc về quy tụ giữa tim non Hoa độc lập hẹn thơm mùa giải phóng.

***********************

Giặc Pháp thừa cơ Đem binh chiếm đóng Chợ Lớn - Sài Gòn hỗn loạn bóng xâm lăng Dân chúng âm thầm Nuốt hờn ngậm nhục Trong tay giặc, nghiến răng không khuất phục Giữa đêm dày hồn vẫn thắm cờ son. Những học sinh của Sài Gòn Chợ Lớn Lắng tai nghe sóng gió dậy ngàn phương Bước chân tơ ngày hai buổi tới trường Mà cảm thấy như mình đi lạc lối Ôi! Khao khát hoa rừng thơm nước suối Ôi! Thèm nghe chim hót sáng bình minh Cha chúng ta trong những chiến khu xanh Mài gươm bén đêm đêm truy kích giặc Các anh ta vượt Trường Sơn ra Việt Bắc Bác ngoài kia khuya sớm vọng về Nam… Mà ở đây trong vuốt giặc hung tàn Nghẹt thở quá! Họng muốn trào máu đỏ. - “Lũ giặc nước lại ra tay khủng bố Lại giam cầm các bạn của ta sao? Không! Không! Không! Không! Chẳng có khi nào! Hãy trả lại cho ta năm bạn ấy! Ta có bạn và tim ta máu chảy Anh em ơi! Làm một cuộc biểu tình! Máu Việt Nam là dòng máu xuân xanh Kết hợp lại, hiền hòa, trật tự…” Nhưng đế quốc là một bầy thú dữ Bọn bù nhìn là một lũ chó săn Với chúng ư? Đâu còn có công bằng Đâu nhân đạo và đâu là luật pháp? Giương nanh vuốt chúng thản nhiên đàn áp, Máu học sinh tuôn đổ giữa châu thành Máu nhuộm tóc xanh Máu loang áo lụa Máu nhòe má đỏ Máu bết môi non Em mười lăm tuổi mới chớm trăng tròn Đầu vỡ nát, óc văng đầy trộn cát Súng sáu, liên thanh, lưỡi lê, ma trắc Giặc reo cười, đạp, bắn, giết như mưa Cánh tay mềm, đôi mắt sáng, ngực non tơ Bọn Pháp Mỹ xả vào, man rợ! Em ngã xuống rồi Chị xông lên đỡ Tiếng thét tiếng la Căm hờn giãy giụa. Rời vú mẹ miệng vẫn thơm mùi sữa Mới sáng nay còn đầm ấm giữa gia đình Vì đế quốc các em giờ tắt thở Đời các em như tia nắng bình minh Bỗng vụt tắt bởi bàn tay lũ giặc. Các bạn học sinh Chịu cơn tàn sát Máu các bạn đổ nhiều Chúng hả hê ca hát Miệng sài lang vẫn khát máu thanh niên. Các em đôi mắt dịu hiền Chan hòa lửa hận Khăng khít kinh hoàng Tình thương nỗi giận. Ngực các em đầy đốm máu hồng tươi Như những tấm huy chương rực rỡ chói ngời Những huy chương tranh đấu Lịch sử muôn đời Những anh hùng đất nước Chưa tới tuổi hai mươi. Môi mím chặt mà các em không khóc Chân không run mà tay chẳng rời tay Giữa Sài Gòn Chợ Lớn, giữa ban ngày Đem tuổi thơ sinh các em đi phá ngục… Dòng máu xuân xanh Chói màu bất khuất Đường phố chuyển mình Thấm sâu lòng đất Cả non sông rung chuyển khối căm thù.

********************

Người ở chiến khu Lòng đau kính mến Mắt đăm đắm phía kinh thành tạm chiếm Lệ muốn trào mà lửa hận bừng sôi Lửa bốc cao ngang với lửa mặt trời Lệ không chảy mà lòng dâng biển hận Bọn đế quốc, lũ bù nhìn, quân khốn nạn Tới ngày cùng uống cả máu thơ sinh Một ngày kia ta giải phóng kinh thành - Tiến lên! Các bạn! Bọn đế quốc, lũ bù nhìn, quân khốn nạn Phải tan thành cát bụi dưới chân ta! Hỡi quân thù, loài lang chó thối tha! Mi phải chết, phải đền bao tội ác Bọn quỷ cùng đường Dã man hèn nhát Giết học sinh không vũ khí trong tay Giết học sinh trên đường phố giữa ban ngày Cả nhân loại sẽ nghìn đời vạn kiếp Nguyền rủa chúng bay! Các bạn học sinh ơi! Những tương lai đất nước Thù hận dường này Các bạn làm sao quên được! Thù hận dường này Dân tộc làm sao quên được!

Nguồn: Trăm Hoa , Hà Nội, số 7 (thứ bảy 22-10-1955)

(Theo Sài Gòn Tiếp Thị )