Thầy thuốc của bản làng

(QT) - Nhiều năm nay, người dân thôn Bản Bù đã quen với hình ảnh một người tay cầm dao quắm, vai mang ba lô vượt núi, băng rừng đi tìm cây thuốc chữa bệnh cho bà con. Ông là Hồ Tà Cam (47 tuổi) người dân tộc Vân kiều, trú tại thôn Bản Bù, xã Tân Lập, huyện Hướng Hóa (Quảng Trị). Thôn Bản Bù nằm dưới chân đồi Không Tên, một thời ghi dấu biết bao chiến công hiển hách của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Cả thôn hiện có hơn 86 hộ dân, đời sống gắn liền với sản xuất nông nghiệp nên cuộc sống của đa phần người dân gặp khó khăn. Chính vì vậy, việc tiếp xúc với các dịch vụ chăm sóc y tế của người dân nơi đây cũng gặp không ít trở ngại. Nhiều gia đình phải chịu cảnh người thân ra đi trong bệnh tật, hay bị rắn độc cắn mà không được kịp thời cứu chữa. Trước cảnh khổ cực của dân bản, chàng trai trẻ Tà Cam quyết định đi học nghề thuốc để chữa trị cho bà con.

Ông Hồ Tà Cam đang chữa bệnh cho một em bé

Tà Cam sinh ra trong một gia đình có truyền thống làm thuốc cứu người. Cha ông là Hồ Côi, từng là một thầy thuốc nổi tiếng chuyên trị bệnh bằng lá dấu (thuốc thường gọi của người dân tộc thiểu số) nhưng vì thường xuyên tiếp xúc với chất độc để thử thuốc nên mất sớm. Phần muốn tiếp tục nghề của người cha, phần thương dân bản đau ốm nhưng không có tiền đi bệnh viện nên Tà Cam quyết tâm sang Lào tìm thầy, trước hết học cách chữa trị rắn độc cắn. Những người trong bản kể lại rằng, hồi đó Tà Cam còn trẻ lắm, sau năm năm học nghề chữa bệnh rắn cắn ở đất Lào về thì trông như người rừng, tóc dài ngang vai, da đen như cột nhà cháy, lại còn đóng khố nên nhiều người nhìn không ra. Thời gian đó, ông tìm được một người thầy ở bản Hồ Nhưng, Tà Khống, Savannakhet nhưng không dễ gì người ta mang hết bí quyết, kinh nghiệm để chỉ bảo cho một người không quen biết. Thế là ông đành cặm cụi làm công cho gia đình thầy, từ bổ củi, gánh nước đến săn bắt thú, mọi việc đều được ông làm chu đáo. Thấy cậu thanh niên chăm chỉ, thầy cho đi theo hái cây thuốc mỗi lúc lên rừng, rồi tận tâm truyền nghề. Sau khi học được khá nhiều bài thuốc về chữa trị rắn độc cắn, Tà Cam xin phép thầy về nơi mình đã sinh ra để chữa bệnh cứu người. Trường hợp đầu tiên được ông chữa trị là anh Hồ Thung (27 tuổi) người cùng thôn. Vào lúc chạng vạng tối, anh Hồ Thung sau khi ăn cơm xong ghé nhà người quen trong bản, không may trên đường đi dẫm phải rắn hổ mai, đây là một loại rắn cực độc, người nào bị rắn cắn mà không được chữa trị kịp thời thì cầm chắc 90% cái chết. Nhận được tin, Tà Cam đến ngay nhà anh Hồ Thung, mọi phương thuốc học được ông đều cố gắng áp dụng. Một tuần sau Hồ Thung khỏe lại và không còn nguy hiểm đến tính mạng.

Lá rừng chính là bài thuốc hữu hiệu để chữa một số bệnh

Nhưng nếu chỉ chữa rắn độc cắn thì không thể giúp nhiều trường hợp đau ốm khác của bà con, vì thế Tà Cam bán đôi bò đang tuổi lớn của mình để lấy kinh phí vào xã Thanh, huyện Hướng Hóa, học nghề chữa các bệnh đường ruột. Nhưng không may khi vào đến nơi thì người thầy nổi tiếng về bài thuốc chữa các bệnh đường ruột này đã mất cách đó hơn một năm. Không nản chí, ông tìm đến một thầy thuốc giỏi ở xã A Lưới, Thừa Thiên Huế, được ông nhận làm con nuôi và tận tâm truyền nghề. Tà Cam kể rằng, có những người thầy rất giỏi về cây thuốc nhưng sống ở những vùng rất xa xôi, muốn vào được đó chỉ còn cách mang theo mì ăn liền rồi băng rừng, lội suối nhiều ngày mới đến được. Đó là trường hợp ông thầy chuyên trị bệnh về xương khớp sống trong một vùng rừng rậm giữa vùng biên giới Việt-Lào, gần như cô lập với thế giới xung quanh. Tuy tay nghề của thầy rất giỏi nhưng lại nhất quyết không chịu nhận học trò. Tà Cam đành phải dựng trại ngay sát bờ suối để ngày ngày tiếp xúc và học lỏm những bài thuốc của thầy. Để học được nghề bốc thuốc, trị bệnh như hiện nay, Tà Cam phải đánh đổi rất nhiều thứ nhưng ông chỉ có một tâm nguyện là chữa bệnh chỉ để cứu người chứ không cần được trả ơn. Nhiều trường hợp được ông cứu sống tìm mọi cách đền đáp lại tấm lòng của ông nhưng thường thì Tà Cam chỉ nhận con gà, thúng xôi để cúng Giàng (trời). Nhiều trường hợp người bệnh vì gia cảnh quá cơ hàn, gia đình ông lo luôn cơm nước và nơi ở cho họ. Trước tài bốc thuốc chữa bệnh của Tà Cam, Hội Đông y huyện Hướng Hóa đã mời ông vào hội nhưng ông đã từ chối, bởi thời gian của ông phần lớn luồn lách trong rừng để tìm cây thuốc. Có nhiều bận vì mải mê tìm cây thuốc mà ông lạc sang tận đất Lào, còn những lần lạc trong rừng sâu, phải ăn lá cây rừng và uống nước suối để tìm đường về thì nhiều vô kể. Già làng Hồ Rắt, thôn Bản Bù, tâm sự: “Tìm được thằng Cam khó hơn tìm chim, quanh năm suốt tháng nó luồn lách trong rừng để tìm cây thuốc cho dân bản, muốn biết nó ở đâu, làm gì, chỉ còn nước ngồi chờ nó về thôi”. Chúng tôi may mắn gặp được ông tại nhà khi ông đang chữa trị cho hai trường hợp, một người bị rắn cắn và một cậu bé chừng 8 tuổi bị gãy tay. Sau một tuần chữa trị bằng thuốc do ông cắt, tình trạng của người bệnh cải thiện hẳn lên. Theo ông Lâm Chí Đức, Giám đốc Trung tâm y tế huyện Hướng Hóa, có nhiều trường hợp bệnh viện phải mời một số người có khả năng chữa trị các bệnh về xương và các vết thương do rắn độc cắn để điều trị cho bệnh nhân. Đó là những người dân tộc thiểu số rất giỏi về việc dùng các thứ lá để trị bệnh. Tà Cam là một trong những trường hợp như vậy. Tà Cam năm nay ở tuổi 47, nhưng trông ông vẫn khỏe mạnh như thanh niên. Thoắt cái ông đã vào rừng sâu, hai ba ngày sau có gùi thuốc đầy đưa về. Trưởng thôn Bản Bù, ông Hồ Văn Đình chia sẻ: “Dân bản mang ơn Tà Cam nhiều lắm, không có Tà Cam nhiều người chỉ biết chờ chết chứ tiền đâu mà đi viện, nhất là những người bị rắn độc cắn, nếu không có Tà Cam thì rất nguy hiểm đến tính mạng”. Bài, ảnh: BÙI TÚ