Tấm lòng của một người tàn tật với địa đạo Vịnh Mốc

(QT) - Một lần ra thực tế ở địa đạo Vịnh Mốc, tôi được một chị trong Ban Quản lý di tích hướng dẫn: “Em đợi tí xem có đoàn khách nào đến rồi ghép vào đó đi thăm quan địa đạo luôn nhé”. Lang thang cả tiếng đồng hồ nhưng chẳng thấy đoàn khách tham quan nào, có lẽ thời tiết gió rét thế này chẳng còn khách nữa rồi. Nấn ná trước cửa miệng hầm số 3, tôi phân vân chẳng biết làm thế nào vì đây là lần đầu tiên ra thăm địa đạo Vịnh Mốc, không xuống thám hiểm được thế giới dưới lòng đất kia thì tiếc quá. Chợt một người đàn ông nhỏ thó xuất hiện với cây đèn pin trên tay, ông không nói được nhưng tay liên tục ra hiệu chỉ về phía nhà trưng bày. Trong không gian của những kỷ vật chiến tranh, ông kéo tôi đến chiếc bản đồ hướng dẫn đường vào địa đạo. Với cây bút chỉ trên tay, ông hướng dẫn tôi cách đi tham quan địa đạo Vịnh Mốc qua 13 cửa hầm trên sơ đồ (ảnh). Ông gõ mạnh cây bút chỉ khi đi qua cửa hầm số 3 đến số 6 như muốn nói đây là lộ trình tham quan hiện nay.

Dù bị câm nhưng ông nghe và hiểu rất rõ những gì người khác nói. Tên thật của ông là Trần Nghỉ, 56 tuổi, ở thôn Vịnh Mốc, xã Vĩnh Thạch (Vĩnh Linh, Quảng Trị). Năm lên 5 tuổi, ông Nghỉ đã từng sống trong địa đạo cùng với gia đình. Tại đây, một lần bom đánh sập hầm, ông Nghỉ bị thương và từ đó đến nay ông không nói được. Chiến tranh ác liệt, các em ông dần lớn lên và tham gia kháng chiến, chỉ có mình ông tàn tật nên ở lại quê nhà cùng cha mẹ. Đây là khoảng thời gian ông gắn bó máu thịt với thế giới trong lòng đất này. Sau ngày giải phóng, ông Nghỉ càng được tiếp thêm nhiều tình cảm gắn bó với địa đạo từ cha ông là cụ Trần Nghi (một trong những người tiên phong góp phần phục dựng lại địa đạo Vịnh Mốc sau chiến tranh) trong những lần theo cha bưng đèn dầu hướng dẫn khách tham quan địa đạo. Sau này, khi địa đạo chính thức trở thành di tích lịch sử và chuyển giao qua nhà nước quản lý, ông vẫn có mặt hàng ngày ở đây và tự nguyện giúp các nhân viên trong Ban quản lý di tích quét dọn và bảo vệ. Di tích rộng, nhà trưng bày lại nằm tách biệt phía sau nên sự có mặt của ông Nghỉ ở đây đã giúp đỡ các nhân viên di tích rất nhiều trong việc quản lý, bảo vệ. Chị Lê Thị Tố Hoài, Trưởng Ban quản lý địa đạo Vịnh Mốc cho biết: “Mới đầu thấy chú Nghỉ thường xuyên có mặt ở địa đạo thì chúng tôi cũng ái ngại vì chú là người tàn tật. Tuy nhiên, qua một thời gian theo dõi thấy chú Nghỉ không làm gì ảnh hưởng đến mỹ quan của di tích mà trái lại còn giúp đỡ chúng tôi rất nhiều. Tình cảm và tấm lòng của chú dành cho địa đạo Vịnh Mốc không phải ai cũng có được.” Theo lời những cán bộ trong Ban quản lý địa đạo Vịnh Mốc, đều đặn hàng ngày từ 7 giờ đến 17 giờ, ông Nghỉ có mặt ở đây và tự nguyện làm các công việc như quét dọn, mở, đóng cửa và bật, tắt đèn nhà trưng bày, khi cần ông có thể dẫn khách tham quan địa đạo. Tấm lòng chân thật, thái độ nhiệt tình và con người chất phác, thật thà của ông đã khiến không gian địa đạo Vịnh Mốc trở nên sinh động, tôi cảm nhận được điều này khi được ông hướng dẫn tham quan địa đạo. Không chỉ vì từng sống trong lòng địa đạo, đối với ông Nghỉ, hơn 50 năm qua, địa đạo Vịnh Mốc như một người bạn tri âm, tri kỷ, và chưa bao giờ ông xa địa đạo dù chỉ một ngày. Nâng niu từng tấc đất, từng cành cây ngọn cỏ trong khuôn viên di tích lịch sử địa đạo Vịnh Mốc, tấm lòng của người đàn ông tàn tật này thật đáng quý biết bao. Bài, ảnh: LÂM THANH