Phong trào khuyến học, khuyến tài của dòng họ Lê Bá

(QT) - Dòng họ Lê Bá ở làng Bích La Đông, xã Triệu Đông (huyện Triệu Phong, Quảng Trị) là một trong những dòng họ có truyền thống hiếu học tiêu biểu và có bề dày lịch sử gần 500 năm nay. Trải qua 18 đời, dẫu đời sống còn gặp nhiều khó khăn chưa bao giờ công tác khuyến học, khuyến tài bị sao nhãng... Dòng họ Lê Bá hiện có 120 hộ với 450 nhân khẩu sinh sống chủ yếu trên địa bàn xã Triệu Đông và hơn 100 hộ hiện đang sinh sống ở khắp nơi trong và ngoài nước. Dẫu sinh sống xa cách nhau về mặt địa lý nhưng con cháu dòng họ Lê Bá vẫn luôn giữ tình cảm sâu nặng với quê hương, thành kính với ông bà, tổ tiên và đồng lòng chăm lo cho công tác khuyến học, khuyến tài của dòng họ.

Dòng họ Lê Bá luôn chăm lo tốt cho sự nghiệp khuyến học, khuyến tài

Ông Lê Bá Đăng, Trưởng Ban Khuyến học dòng họ Lê Bá cho biết: “Xuất phát từ truyền thống hiếu học của dòng họ, sau khi Hội Khuyến học tỉnh thành lập, chúng tôi cũng thành lập Ban Khuyến học dòng họ để chăm lo cho việc học của con em. Từ năm 2001 đến nay, dòng họ Lê Bá có 46 cháu thi đỗ đại học; 29 cháu thi đỗ cao đẳng, 54 cháu đạt kết quả cao trong các kỳ thi học sinh giỏi cấp huyện, tỉnh, quốc gia; 306 cháu học sinh giỏi bậc tiểu học; 45 cháu học sinh khá và giỏi ở bậc trung học cơ sở và trung học phổ thông. Toàn dòng họ có 95% gia đình đạt tiêu chuẩn gia đình hiếu học, trong đó có nhiều gia đình cử nhân được nhận giấy khen của UBND huyện Triệu Phong”. Từ đời thứ 3 đến đời thứ 7, dòng họ Lê Bá liên tục có nhiều vị học hành đỗ đạt ra làm quan, trong đó tiêu biểu như: ông Lê Bá Nghi đời thứ 7, đỗ cử nhân và làm quan dưới thời vua Tự Đức; ông Lê Bá Thoại, đỗ Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ khoa Ất Hợi, đời Tự Đức thứ 28 làm quan Tham tri Bộ Lễ.... Từ đời thứ 13 trở về sau này, có rất nhiều người có học thức và tài ba, điển hình như cụ Lê Bá Vận (Trung đoàn trưởng E95); Danh họa Lê Bá Đảng; Tiến sĩ Lê Bá Lẫm (tiến sĩ ngành Điện không gian); nhà bác học Lê Bá Đỉnh; Phó Giáo sư-Tiến sĩ Toán học Lê Bá Long; Tiến sĩ Vật lý Lê Bá Tôn; Tiến sĩ Vật lý Lê Bá Hải; ông Lê Bá Nguyên, nguyên đại biểu Quốc hội, UVTVTU, Phó Chủ tịch HĐND tỉnh. Ngoài ra còn có rất nhiều thạc sĩ, cử nhân, sĩ quan quân đội, bác sĩ, đang công tác hoặc đã nghỉ hưu trên mọi miền đất nước. “Mỗi lần giỗ chạp dòng họ, chúng tôi đều lấy gương sáng của các bậc tiên tổ, những người đỗ đạt, tài đức thuộc các thế hệ trước để răn dạy con cháu thế hệ sau. Nhờ vậy mà truyền thống hiếu học của dòng họ luôn được củng cố, phát triển ngày càng mạnh mẽ”, ông Lê Bá Dũng, Phó Ban Khuyến học dòng họ Lê Bá chia sẻ. Noi gương hiếu học của tiên tổ và các bậc hiền nhân, tất cả các gia đình trong dòng họ Lê Bá luôn chú trọng đến việc học hành của con em để góp phần làm rạng danh dòng họ. Dẫu điều kiện kinh tế khó khăn nhưng nhiều gia đình vẫn quyết tâm cho con ăn học đến nơi đến chốn và hầu như nhà nào cũng có con học đại học, cao đẳng. Trong dòng họ Lê Bá có rất nhiều hộ gia đình hiếu học tiêu biểu và được xem là gia đình cử nhân như: Lê Bá Ấn, Lê Bá Phòng (đều trú tại làng Bích La, xã Triệu Đông). Gia đình ông Lê Bá Ấn là một trong những hộ nghèo nhất dòng họ Lê Bá, ông Ấn là thợ xây, vợ làm ruộng nhưng vẫn nuôi 4 người con học đại học. Gia đình ông Lê Bá Phòng cũng có 3 người con học đại học. Để chăm lo cho công tác khuyến học, khuyến tài, bên cạnh xây dựng quy chế hoạt động của Ban Khuyến học, dòng họ Lê Bá còn đẩy mạnh xây dựng quỹ khuyến học bằng cách góp 20.000 đồng/hộ/năm và vận động con em thành đạt trong họ hỗ trợ gây quỹ. Hoạt động của Quỹ khuyến học dòng họ luôn được thực hiện dân chủ, công khai nên thu hút được nhiều sự đóng góp của con em trong dòng tộc. “Đến nay, nguồn quỹ khuyến học của dòng họ Lê Bá vẫn còn dư trên 50 triệu đồng, số tiền này chúng tôi đem gửi lấy lãi và chỉ dành để chăm lo cho công tác khuyến học, khuyến tài của dòng họ trong thời gian tới”, ông Lê Bá Đăng cho biết thêm. Về tiêu chí phát thưởng, ban đầu dòng họ Lê Bá chỉ phát thưởng cho các em học sinh giỏi, học sinh nghèo vượt khó, học sinh thi đỗ đại học, cao đẳng nhưng từ năm 2004 tiêu chuẩn phát thưởng được mở rộng đến các cháu trúng tuyển các trường trung cấp, trường dạy nghề. Đến năm 2007, Ban Khuyến học dòng họ lại tiếp tục mở rộng khen thưởng, động viên cho các cháu sinh viên học giỏi trong các trường đại học, cao đẳng. Trên cơ sở đó, hàng năm trước ngày khai giảng năm học mới hoặc trong dịp Tết Nguyên đán, Ban Khuyến học dòng họ sẽ tổ chức lễ phát thưởng tại nhà thờ họ. Việc trao thưởng được tổ chức bài bản, trang nghiêm, thành kính nhằm giáo dục đạo đức, lối sống và truyền thống tôn sư, trọng đạo, tôn kính ông bà tổ tiên. Năm nào tại lễ phát thưởng khuyến học, khuyến tài, dòng họ Lê Bá cũng nêu khẩu hiệu: “Con em dòng họ Lê Bá-Bích La quyết tâm học giỏi, rèn luyện đạo đức tốt để tỏ lòng hiếu đạo với ông bà tổ tiên”. Từ năm 2002 đến nay, dòng họ Lê Bá đã tổ chức phát thưởng 12 lần, bình quân mỗi lần phát thưởng từ 70-80 cháu. Đối với các cháu trong dòng tộc ở xa nhưng học giỏi, đỗ đạt cũng được dòng họ tặng giấy khen, quà và gửi đến tận nơi để động viên. Qua 15 năm thành lập Ban Khuyến học dòng họ Lê Bá đã xây dựng được một phong trào xã hội học tập có hiệu quả. Con cháu trong dòng tộc ngày càng chăm ngoan, hiếu học và thành đạt, không có con em bỏ học giữa chừng. Ngoài ra, phong trào học tập suốt đời cũng được dòng họ triển khai có hiệu quả, giúp các thành viên trong dòng họ có điều kiện học tập, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào phát triển kinh tế. Hiện nay, toàn dòng họ Lê Bá có 95% gia đình đạt tiêu chuẩn gia đình hiếu học, ngày càng có nhiều “gia đình cử nhân” tiêu biểu. Những thành tích ấy sẽ là nguồn động viên tinh thần để con cháu dòng họ Lê Bá tiếp tục nỗ lực học tập, rèn luyện góp phần làm rạng danh truyền thống hiếu học của dòng họ mình. Bài, ảnh: VÂN TRANG