Phát triển nguồn nhân lực CNTT phục vụ công nghiệp phần mềm

(QT) - Phát triển công nghệ thông tin (CNTT), đặc biệt công nghiệp phần mềm (CNPM) là chủ trương được Đảng và Nhà nước ưu tiên quan tâm, trong đó yếu tố nhân lực luôn được xem là “chìa khóa”, là trụ cột để thực hiện CNH, HĐH đất nước, góp phần quan trọng bảo đảm an ninh quốc gia. Tuy nhiên, để có được nguồn nhân lực “đủ sức” phục vụ ngành CNPM của cả nước nói chung và tỉnh Quảng Trị nói riêng vẫn đang là câu hỏi để ngỏ. Theo báo cáo chỉ số sẵn sàng ứng dụng CNTT Việt Nam (Vietnam ICT Index), năm 2014 xếp hạng chung Quảng Trị đứng vị trí thứ 34/63 tỉnh, thành, xếp hạng mức trung bình so với cả nước (năm 2013 đứng vị trí 36/63). Về hạ tầng nhân lực, Quảng Trị đứng vị trí thứ 28/63 tỉnh, thành và đứng vị trí 4/6 tỉnh khu vực Bắc Trung Bộ. Các chỉ số đó cho thấy một thực tế là nguồn nhân lực phục vụ cho ngành CNPM của tỉnh chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển của ngành. Để đánh giá được thực chất chất lượng nguồn nhân lực, cần xem xét ở các khía cạnh: nguồn nhân lực CNTT ở các cơ quan Đảng và Nhà nước; nguồn nhân lực CNTT ở các trường học và nguồn nhân lực ở các doanh nghiệp (DN) kinh doanh.

Tập huấn khai thác phần mềm CNTT cho cơ sở - Ảnh: HVA

Một cuộc điều tra khảo sát về CNTT năm 2014 của Sở Thông tin và Truyền thông cho thấy, đa số CBCNV trong các cơ quan Đảng và Nhà nước các cấp đều biết ứng dụng CNTT phục vụ trong công việc, nhưng vẫn còn thiếu nhiều cán bộ lãnh đạo, cán bộ chuyên trách CNTT (chủ yếu là kiêm nhiệm), nên gặp nhiều khó khăn trong việc quản trị, vận hành hệ thống mạng nhằm ứng dụng và phát triển CNTT tại đơn vị. Quảng Trị hiện có 3 trường đào tạo chuyên ngành CNTT là Trường Cao đẳng Sư phạm Quảng Trị, Trung cấp nghề Quảng Trị và Trung cấp Mai Lĩnh Quảng Trị. Hàng năm, số lượng học sinh, sinh viên được đào tạo CNTT tại các trường đều tăng lên đáng kể, với tốc độ tăng trưởng 1,2%/năm. Ngoài ra, còn có 100% trường trung học phổ thông (trung bình cả nước là 99,7%), 85% trung học cơ sở (trung bình cả nước là 78,9%) và 59% trường tiểu học (trung bình cả nước là 47%) có đào tạo và giảng dạy về tin học. Cụ thể, tại các trường trung học phổ thông, có 156/1.500 giáo viên dạy tin học (trung bình mỗi trường có 2,5 giáo viên dạy tin học). Tại các trường trung học cơ sở, có 83/3.100 giáo viên dạy tin học (trung bình mỗi trường có 1,4 giáo viên dạy tin học). Tại các trường tiểu học có 103/3.000 giáo viên giảng dạy môn tin học (trung bình mỗi trường có 1,1 giáo viên dạy môn tin học). Như vậy, nguồn nhân lực CNTT các trường chuyên nghiệp và trung học phổ thông cơ bản đáp ứng được nhu cầu ứng dụng CNTT, đào tạo chuyên ngành CNTT và giảng dạy môn tin học. Tuy nhiên, tại các trường trung học cơ sở và tiểu học, tỷ lệ giáo viên giảng dạy môn tin học vẫn còn thiếu nhiều. Còn trong các đơn vị giáo dục, theo báo cáo của Sở Giáo dục và Đào tạo hầu hết các đơn vị đã có cán bộ chuyên trách về CNTT, trung bình mỗi đơn vị có 1 người. Đối với các DN trên địa bàn tỉnh đã từng bước chú trọng tới vai trò của ứng dụng CNTT trong sản xuất kinh doanh; sắp xếp, bố trí nguồn nhân lực CNTT phụ trách triển khai và ứng dụng các hệ thống thông tin trong DN. Tuy nhiên, bộ phận phụ trách CNTT của các DN vẫn còn thiếu, trung bình mỗi đơn vị có 1,6 cán bộ. Đa số nhân viên phải làm việc kiêm nhiệm hoặc thuê ngoài trong lĩnh vực ứng dụng, bảo trì hệ thống ứng dụng CNTT. Nguồn nhân lực CNTT của tỉnh đã có tiềm năng và tiền đề cơ bản để góp phần phục vụ công nghiệp phần mềm tỉnh Quảng Trị đến năm 2020 nhưng chất lượng chưa đi kèm với số lượng. Bởi lẽ, có rất ít sinh viên, kỹ sư CNTT sau khi ra trường đáp ứng được yêu cầu của ngành CNPM; số lượng kỹ sư CNTT viết được phần mềm còn ít; lao động chất lượng cao phục vụ gia công phần mềm đã qua đào tạo bài bản tại tỉnh hầu như chưa có. Bên cạnh đó, các DN, công ty thuộc lĩnh vực phần mềm trong tỉnh hoạt động nhỏ lẻ; doanh thu về sản xuất, gia công phần mềm trên địa bàn rất thấp; số lượng DN gia công phần mềm trên địa bàn còn ít, quy mô hoạt động nhỏ, hiệu quả không cao; sự thu hút đối với các dự án, công ty nước ngoài kinh doanh trong lĩnh vực CNTT nói chung và CNPM nói riêng tại địa bàn tỉnh còn yếu. Trong khi đó, nhu cầu tuyển dụng của ngành CNPM, rơi vào nhóm các kỹ sư chất lượng cao có từ 3 năm kinh nghiệm trở lên, trình độ ngoại ngữ tiếng Anh và tiếng Nhật tốt mà phần lớn lao động Việt Nam nói chung và tỉnh Quảng Trị nói riêng vẫn chưa thực sự đáp ứng được nhu cầu của nhà tuyển dụng. Những điều này trở thành sự thách thức về hạ tầng, nguồn nhân lực cũng như cơ chế, chính sách để phát triển CNPM tỉnh Quảng Trị. Trước thực tế đó cần phải có một hệ thống các giải pháp cụ thể, đồng bộ nhằm phát triển nguồn nhân lực CNTT phục vụ CNPM của tỉnh đến năm 2020. Trước mắt cần hoàn thiện công tác dự báo, thống kê của các cấp quản lý; đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức của việc ứng dụng CNTT. Đây được xem là cơ sở cho những chiến lược, hoạch định về đào tạo nguồn nhân lực của tỉnh. Công tác dự báo phải dựa trên các số liệu tin cậy, có phương pháp phân tích, đánh giá số liệu tốt để từ đó đưa ra những dự báo chính xác nhằm định hướng phát triển cho hoạt động đào tạo nguồn nhân lực của tỉnh. Tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức đến người dân về vai trò của việc ứng dụng CNTT; nâng cao nhận thức, thay đổi tư duy đối với các cấp quản lý, đặc biệt là người đứng đầu tại các đơn vị trong việc ứng dụng các công nghệ tiên tiến để nâng cao hiệu quả công việc. Bên cạnh đó, cần xác định cụ thể vai trò trách nhiệm của cơ quan quản lý về đào tạo nguồn nhân lực CNTT cho tỉnh. Đồng thời xây dựng cơ cấu hợp lý 3 bộ phận về nguồn nhân lực CNTT: Chuyên gia, chuyên viên khai thác, ứng dụng (chuyên trách) và người sử dụng. Cơ cấu ba bộ phận này cần phát triển theo hình tháp, ước tính tỷ lệ đạt được là 1/9/90 (theo thông lệ của nhóm các nước đang phát triển hiện nay) mới đáp ứng được yêu cầu của xã hội. Đối với các cơ sở đào tạo nguồn nhân lực CNTT, cần cải tiến nội dung đào tạo và phương thức giảng dạy, học tập, gắn liền nghiên cứu khoa học, áp dụng thành tựu KHCN mới trong giảng dạy. Có cơ chế phối hợp giữa cơ sở giáo dục có đào tạo CNTT và Sở KH&CN trong các chương trình nghiên cứu khoa học, các hội thi sáng tạo KHKT. Đẩy mạnh chương trình hợp tác nghiên cứu và giảng dạy giữa các đại học vùng, đại học quốc gia với các trường trong địa bàn tỉnh Quảng Trị. Đồng thời, đào tạo chuẩn nghề nghiệp trong ngành CNTT. Đối với DN cần cung cấp các thông tin cần thiết về nhu cầu của mình trong lĩnh vực CNTT; phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng cũng như với các cơ sở giáo dục trong việc đưa cán bộ làm công tác CNTT tham gia các khóa đào tạo ngắn hạn theo nhu cầu có tính đến chiến lược phát triển lâu dài của DN… Chính phủ đặt ra mục tiêu đưa Việt Nam trở thành nước mạnh về CNTT và mạnh nhờ CNTT vào năm 2020. Mục tiêu này hoàn toàn có cơ sở vì Việt Nam được xem là một trong những quốc gia có tốc độ tăng trưởng CNTT thuộc loại cao trong khu vực và thế giới. Để thực hiện mục tiêu này, từng địa phương phải thực sự là đơn vị mạnh về CNTT. Trong đó, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao làm nền tảng cho sự phát triển của CNPM tỉnh Quảng Trị đến năm 2020 là một định hướng chiến lược để phát triển ngành công nghiệp CNTT của tỉnh, đưa Quảng Trị trở thành tỉnh mạnh về CNTT, góp phần phát triển KT- XH tỉnh Quảng Trị. THÁI THỊ NGA (Giám đốc Trung tâm Thông tin- Thống kê KHCN tỉnh)