Nơi ấy có dòng sông chảy ngược

(QT) - Đồn Biên phòng Cù Bai - một tên gọi, một phiên hiệu, một địa danh đã gắn suốt hành trình chặng đường 60 năm của lực lượng Công an nhân dân vũ trang (nay là Bộ đội Biên phòng) cũng như lịch sử một thời giới tuyến khói lửa binh đao nơi mảnh đất Quảng Trị nhiều thương đau song cũng rất đỗi anh hùng.

Cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Cù Bai tặng áo ấm cho các cháu học sinh​

Bất kì ai lên Cù Bai cũng đều được nghe người dân bản xứ kể như thế này: Trên đỉnh động Mang có một mạch nước ngầm phun lên từ lòng núi nhưng lại chảy về hai hướng khác nhau. Một xuôi theo phía Đông dãy Trường Sơn hợp lưu tạo nên ngọn nguồn con sông Bến Hải mà đằng đẵng suốt cuộc chiến tranh chống Mỹ đã hằn sâu nỗi đau chia cắt giang sơn. Một quặn ngược dòng về phía Tây dãy Trường Sơn mang tên gọi Sê Băng Hiêng bao bọc xứ sở đất nước Triệu Voi trắng cánh hoa Chăm Pa sâu nặng nghĩa tình, mà theo cách nói của người dân tộc Vân Kiều nơi vùng cao Hướng Lập thì Sê Băng Hiêng có nghĩa là dòng sông chảy ngược. Cũng có di khảo kể theo truyền thuyết thì ngày xưa cả sông Sê Băng Hiêng và sông Bến Hải là hai người con trai sinh đôi của thần núi Động Mang, khi họ lớn lên, thần núi đã chia họ đi về hai hướng khác nhau để khai khẩn đất đai, bờ cõi, sợ sau này họ mải mê với thành quả mà quên đi cội nguồn nên ông niệm thần chú biến họ thành hai dòng nước xuôi theo hai hướng Đông - Tây. Không biết có phải từ câu chuyện truyền thuyết này mà hai dân tộc Việt - Lào luôn đoàn kết bên nhau, cùng chung sức gìn giữ chủ quyền đất nước trong nghĩa tình thủy chung bền vững. Và Cù Bai - mảnh đất của truyền thuyết, của thực tại, của cộng đồng người dân tộc thiểu số Vân Kiều, của cả những người chiến sĩ biên phòng trấn giữ nơi “phên dậu” tiền đồn Tổ quốc đang từng ngày khởi sắc, vươn mình phát triển hòa nhập cùng với mọi miền quê Quảng Trị trong nụ cười đón mừng xuân mới.

Trung tá Nguyễn Quang Tuấn, Đồn trưởng Đồn Biên phòng Cù Bai nói với tôi: “Anh lên đây mà không gặp bà Hồ Thị Oi, một nhân vật đặc biệt của quê hương Cù Bai - Hướng Lập thì sẽ tiếc đấy”. Từ lời giới thiệu của anh, tôi và Đại úy Hoàng Minh Thiết, Phó đồn trưởng nghiệp vụ cùng tìm đến bản Ka Tiêng xã Hướng Lập, nơi gia đình bà hiện đang sinh sống. Bà Oi có tên khai sinh là Hồ Thị Mon Cô nhưng theo phong tục của người Vân Kiều khi có chồng, có con thì gọi tên bố, mẹ theo tên của người con đầu nên bà được mọi người gọi là Giả Oi, lâu dần đã trở thành tên gọi quen thuộc. Bà là người phụ nữ đầu tiên của dân tộc Vân Kiều giữ chức Chủ tịch UBND xã Hướng Lập từ năm 1965 cho đến năm 1978. Bà Oi năm nay đã bước sang tuổi 84 nhưng vẫn còn khá nhanh nhẹn và minh mẫn, cứ mỗi khi có dịp là bà lại nhờ cháu nội chở sang thăm cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Cù Bai, thăm hang núi Ba Rai, thăm cây cầu bắc qua dòng Sê Băng Hiêng của những tháng ngày chiến tranh khốc liệt. Khi biết tôi đến gặp bà để tìm hiểu về vùng đất Cù Bai, nơi có dòng sông chảy ngược mang tên Sê Băng Hiêng thì bà bồi hồi nhớ lại: Ngày Hiệp định Giơ-ne-vơ được kí kết, vĩ tuyến 17 được chọn làm giới tuyến quân sự tạm thời, bản Cù Bai, xã Hướng Lập ngày ấy được ví như “ngã ba biên giới” giữa miền Bắc XHCN với miền Nam là chính quyền Ngô Đình Diệm và đối diện với đất nước Lào. Với âm mưu “Bội ước Hiệp định”, chính quyền Sài Gòn ngay lập tức cho quân lên vùng đất này cấu kết với bọn Phu My Bun Ùm (phản động Lào) bố trí đồn, trạm dọc biên giới và phía Nam sông Sê Băng Hiêng để xuyên tạc Hiệp định Giơ-ne-vơ. Chúng tuyên truyền vùng đất Cù Bai là của chính quyền Sài Gòn nên Việt Minh không có quyền gì trên vùng đất này. Chúng chia xã Hướng Lập thành 2 vùng (một do chính quyền Sài Gòn quản lí, một là đất của Lào) gây nên sự hoang mang trong quần chúng nhân dân. Không để cho kẻ địch lộng hành, các chiến sĩ bảo vệ giới tuyến đã phối hợp với bộ đội Pa Thét Lào tổ chức lực lượng tấn công buộc chúng phải tháo chạy khỏi các đồn, trạm lập trái phép, đồng thời tìm đến tận rừng sâu, hang đá vận động nhân dân về lập bản, dựng làng, xây dựng, củng cố cơ sở chính trị, định canh, định cư, thành lập lực lượng du kích để sẵn sàng đánh trả kẻ địch nếu chúng lấn chiếm biên giới của ta. Khi Đồn Công an nhân dân vũ trang Cù Bai (nay là Đồn Biên phòng Cù Bai) được thành lập (tháng 3 năm 1959) các cán bộ, chiến sĩ của đồn đã luôn “ba cùng” với dân bản để vận động, hướng dẫn bà con trồng cây lúa nước, làm chuồng nhốt con lợn, con bò giữ vệ sinh sạch sẽ để khỏi ốm đau bệnh tật, các anh còn dạy chữ cho lũ trẻ con nữa… Bản Cù Bai của xã Hướng Lập là bản đầu tiên trên vùng cao biết trồng cây lúa nước.

Trong những năm chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, địa bàn Cù Bai - Hướng Lập là “tọa độ lửa” trên tuyến đường mòn Hồ Chí Minh nhánh phía Tây và ngầm vượt dòng Sê Băng Hiêng được bộ đội lái xe Trường Sơn thời bấy giờ gọi là “cửa tử”. Chỉ với khoảng đất rộng chưa đầy 2 km2 mà kẻ địch đã huy động tới 3.193 lần chiếc máy bay (trong đó có 1.600 lượt máy bay B52) để trút xuống nơi đây 42.700 quả bom các loại. Tính bình quân mỗi người dân Hướng Lập từ cụ già đến con trẻ và cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Cù Bai phải hứng chịu 250 quả bom, đó là chưa tính đến một số loại vũ khí có tầm sát thương hẹp như bom bi, mìn lá, mìn đĩa… Cây rừng chưa kịp nảy mầm dịu xoa vết thương thì đã bị héo lá, cháy cành bởi 4 lần kẻ địch thả chất độc hóa học. Song từ trong sự hủy diệt của kẻ thù, sức sống con người vẫn sinh tồn trỗi dậy mãnh liệt. Người dân Cù Bai đã cùng với bộ đội và cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Cù Bai thiết lập phòng tuyến trận địa, kiên quyết đánh trả lũ giặc trời, bắn rơi 8 máy bay Mỹ, tiêu diệt, bắt sống 31 tên biệt kích cả Mỹ và ngụy để nơi “yết hầu”, “cửa tử” này không một ngày vắng bóng những đoàn xe chở hàng ra mặt trận.

Đường lên Đồn Biên phòng Cù Bai bây giờ không còn cảnh phải băng rừng, vượt suối, gian khổ như trước đây. Dấu tích chiến tranh lùi dần vào trang sách lịch sử, thế chỗ cho từng hố bom hủy diệt là những cánh ruộng lúa chín vàng, là những vườn cây công nghiệp, cây ăn quả của mỗi hộ dân bội thu mùa quả chín. Hiện diện trong muôn sự đổi thay của bản làng, trong cuộc sống ấm no của người dân là hình ảnh những người chiến sĩ mang sắc phục quân hàm xanh của Đồn Biên phòng Cù Bai. Họ đã, đang và sẽ làm tất cả những gì có thể để đem lại niềm vui cho cộng đồng người dân tộc Vân Kiều trên đỉnh Trường Sơn này.

Sáng nay, bà Căn Chất ở bản A Xóc, xã Hướng Lập thức dậy sớm hơn mọi ngày. Đêm qua cả nhà bà gần như không ngủ, ngồi quây quần bên bếp lửa trong ngôi nhà cũ nhìn sang căn nhà mới xây, ai cũng mong trời mau sáng để được về ở trong nhà mới do Quỹ tấm lòng vàng của Báo Lao Động, Công ty Thủy điện Quảng Trị, Tập đoàn VINGROUP, cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Cù Bai và các nhà hảo tâm xây tặng. Vậy là năm nay gia đình bà cùng với 5 nhà khác nữa chấm dứt cảnh phải đón tết trong nếp nhà dột nát nên trong cái bụng ai cũng vui mà quên luôn giấc ngủ. Không chỉ có nhà mới, bà còn được huyện tặng quà để ăn tết, con gái bà học ở trường mẫu giáo xã, chiều hôm qua về khoe được các chú bộ đội biên phòng cho áo ấm mới. Song vui nhất, mừng nhất vẫn là giáo viên và học sinh điểm trường Tiểu học và Trung học cơ sở ở bản Tà Păng bởi khai giảng năm học này thầy và trò nơi đây đã có ngôi trường mới khang trang với 2 phòng học, 1 phòng giáo viên, nhà vệ sinh, nhà bếp, sân bê tông có tổng mức đầu tư gần 380 triệu đồng, từ nguồn hỗ trợ nhân công, vật liệu của Đồn Biên phòng Cù Bai và nguồn vốn từ chi hội Ford Fan Club - TP. Hồ Chí Minh. Trung tá Nguyễn Quang Tuấn chia sẻ với tôi: “Nói cơ sở vật chất, đời sống của bà con các dân tộc vùng cao đã có nhiều thay đổi, phát triển là điều hoàn toàn đúng nhưng trên khắp bản làng vùng sâu, vùng xa biên giới vẫn còn nhiều gia cảnh rất khó khăn đang cần cộng đồng chung tay giúp đỡ. Thấu hiểu được điều này nên trong năm 2018, cán bộ, chiến sĩ đơn vị đã tự nguyện đóng góp và kêu gọi vận động các nhà hảo tâm xây tặng 5 ngôi nhà “Nghĩa tình biên giới”, 1 điểm trường tại bản Tà Păng, tặng 400 cái áo ấm cho các cháu mẫu giáo trong chương trình “Áo ấm mùa đông biên giới” cùng hàng trăm suất quà cho bà con dân bản, nhưng như vậy vẫn là chưa đủ. Mong rằng các doanh nghiệp, các nhà hảo tâm hãy chung tay hướng về biên giới để bà con vùng cao vơi bớt đi những khó khăn thường nhật”.

Cù Bai trong sắc nắng xuân, những cánh rừng ngát xanh, những bông hoa cúc quỳ nở vàng, dòng Sê Băng Hiêng thanh thản về với đất nước Triệu Voi. Ở phía đầu nguồn, dù cho dòng sông có thể chảy ngược nhưng với cộng đồng người dân tộc Vân Kiều và cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Cù Bai thì họ vẫn luôn đoàn kết, thuận lòng tin theo ý Đảng, sát cánh bên nhau giữ vững sự bình yên nơi miền biên cương Tổ quốc và dựng xây bản làng phát triển.

Nguyễn Phú