Nhìn lại 10 năm thực hiện Pháp lệnh Dân số ở Quảng Trị

(QT) - Sau 10 năm (2003-2013) triển khai thực hiện Pháp lệnh Dân số ở tỉnh Quảng Trị, có thể nói mức độ nhận biết và thực hành hành vi về dân số của các nhóm đối tượng đã có sự chuyển biến tích cực. Quan niệm về hôn nhân và sinh đẻ của nhân dân đã chuyển biến tích cực theo hướng ngày càng có nhiều người chấp nhận kết hôn muộn, đẻ muộn, đẻ thưa, đẻ ít để nuôi con khỏe và dạy con ngoan. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, quá trình thực hiện Pháp lệnh Dân số tại địa phương vẫn còn không ít khó khăn, đòi hỏi sự nỗ lực của các ngành, các cấp và cả cộng đồng. Để triển khai có hiệu quả, cùng với việc phổ biến, tuyên truyền Pháp lệnh Dân số, tỉnh Quảng Trị đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo nhằm tăng cường vai trò chỉ đạo của các cấp ủy, chính quyền đối với việc vận động nhân dân thực hiện Pháp lệnh Dân số và cụ thể hoá các chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước bằng các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp phù hợp với thực tế của địa phương. Trong quá trình thực hiện, các ngành, đoàn thể và các địa phương đã lồng ghép các nội dung dân số vào các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội của địa phương như xoá đói giảm nghèo, xây dựng đời sống văn hoá ở cơ sở; xây dựng nông thôn mới...

Vì một thế hệ tương lai phát triển toàn diện cả thể chất lẫn trí tuệ

Qua công tác triển khai Pháp lệnh Dân số cho thấy, các sở, ngành, MTTQ và các tổ chức, đoàn thể trong tỉnh đều tích cực thực hiện và chỉ đạo các đơn vị trực thuộc gương mẫu thực hiện Pháp lệnh Dân số; có sự phối hợp liên ngành trong tuyên truyền vận động quần chúng nhân dân thực hiện chính sách dân số, kế hoạch hóa gia đình theo chức năng nhiệm vụ được giao. Đặc biệt, các đơn vị đều đưa các tiêu chí thực hiện chính sách DS-KHHGĐ vào trong việc bình xét thi đua, khen thưởng hàng năm; 100% các huyện, thị xã, thành phố đều có các chỉ thị, nghị quyết chuyên đề, chương trình hành động về công tác DS-KHHGĐ với mục tiêu nhằm giảm mức sinh, không sinh con thứ 3 trở lên, chống tảo hôn và kết hôn cận huyết thống. Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục Pháp lệnh Dân số được thực hiện dưới nhiều hình thức phong phú và đa dạng là cách làm hiệu quả giúp cho phần lớn cán bộ, nhân dân trong tỉnh nhận thức đúng về vấn đề dân số, kế hoạch hóa gia đình, góp phần nâng cao chất lượng dân số. Trong quá trình tổ chức thực hiện, các cấp, các ngành đã có nhiều sáng tạo trong việc xây dựng và phát triển các mô hình truyền thông trên cơ sở thế mạnh của mỗi ngành, đoàn thể và đảm bảo tiếp cận phù hợp với từng nhóm đối tượng như mô hình Câu lạc bộ Dân số và phát triển; Câu lạc bộ Tiền hôn nhân; mô hình lồng ghép dân số với phát triển gia đình bền vững thông qua hoạt động tín dụng và tiết kiệm; mô hình lồng ghép nội dung dân số vào công tác vận động quần chúng của Bộ đội Biên phòng tại các địa bàn vùng sâu, vùng xa và vùng biên giới… Ở các huyện, thị xã, thành phố, mô hình làng, khu phố không sinh con thứ 3 trở lên đã phát triển rộng khắp mang lại hiệu quả tích cực trong việc xây dựng quy mô gia đình ít con. Việc thi hành các nội dung cơ bản của Pháp lệnh Dân số như điều chỉnh quy mô dân số, các biện pháp kế hoạch hóa gia đình, điều chỉnh cơ cấu dân số, phân bố dân cư, nâng cao chất lượng dân số, quản lý nhà nước về dân số... được tỉnh thực hiện tương đối tốt. Qua đó, góp phần tạo chuyển biến căn bản về nhận thức, hành động của cán bộ, đảng viên và nhân dân trong việc thực hiện Pháp lệnh Dân số. Điều này có thể thấy rõ ở một số chỉ tiêu cơ bản về dân số, kế hoạch hóa gia đình trong 10 năm qua: Năm 2002, tỷ suất sinh thô của tỉnh là 19,3‰, tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên 28,5% , tỷ lệ sử dụng biện pháp tránh thai 61%; năm 2012, tỷ suất sinh thô của tỉnh là 13,6‰, tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên 19,5%, tỷ lệ sử dụng biện pháp tránh thai lâm sàng 73%. Những năm trở lại đây, nhiều hoạt động nâng cao chất lượng dân số được triển khai và bước đầu đã phát huy hiệu quả, góp phần nâng cao nhận thức của nhân dân về các vấn đề liên quan đến chất lượng giống nòi. Đề án Sàng lọc trước sinh, sơ sinh được triển khai tại 141 xã, phường, thị trấn; đề án Tư vấn, kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân được triển khai tại 30 xã thuộc địa bàn các huyện Hải Lăng, Triệu Phong, Cam Lộ, Gio Linh, Vĩnh Linh, thị xã Quảng Trị và thành phố Đông Hà; đề án Kiểm soát dân số các vùng biển, đảo, ven biển được triển khai tại 30 xã thuộc địa bàn các huyện Hải Lăng, Triệu Phong, Gio Linh và Vĩnh Linh; đề án Giảm tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống cho đồng bào dân tộc thiểu số được triển khai tại 24 xã thuộc huyện Hướng Hóa và Đakrông; đề án Tư vấn, chăm sóc người cao tuổi dựa vào cộng đồng được triển khai tại 6 xã thuộc thành phố Đông Hà, thị xã Quảng Trị và huyện Triệu Phong. Ngoài ra, thông qua nguồn tài trợ của Ngân hàng Châu Á (ADB), Quảng Trị được triển khai dự án phòng chống HIV/AIDS cho thanh niên; dự án chăm sóc và phát triển trẻ thơ. Các hoạt động của dự án đã góp phần đáng kể trong nhận thức của vị thành niên, thanh niên về phòng chống HIV/AIDS; nâng cao nhận thức cho đồng bào dân tộc thiểu số huyện Hướng Hóa và Đakrông về chăm sóc và phát triển trẻ thơ. Thông qua hoạt động của đề án đã góp phần đáng kể trong việc nâng cao nhận thức và cải thiện chất lượng dân số. Hàng năm có hàng trăm bà mẹ mang thai và hàng nghìn trẻ sơ sinh được thực hiện các kỹ thuật sàng lọc và phát hiện những dị dạng, bệnh tật bẩm sinh để có những can thiệp sớm, góp phần hạn chế những bệnh tật bẩm sinh đối với trẻ em; nhận thức của thanh niên, vị thành niên về vấn đề sức khoẻ sinh sản được nâng lên rõ rệt, nhờ vậy tỷ lệ thanh niên nạo phá thai giảm, đặc biệt số nam, nữ thanh niên trước khi kết hôn được tư vấn và kiểm tra sức khoẻ như HIV, viêm gan B ngày càng nhiều... Bước đầu nhận thức xã hội về vấn đề chất lượng dân số đã được nâng lên. Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc triển khai và thực hiện Pháp lệnh Dân số tại tỉnh Quảng Trị vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn. Mức giảm sinh chưa thực sự vững chắc và tổng tỷ suất sinh còn cao, cụ thể, tổng tỷ suất sinh đang ở mức 2,58 con, trong khi đó bình quân chung của cả nước là dưới 2,03 con; tỷ lệ sinh con thứ 3 ở khu vực miền núi (29,7%) cao gấp 2 lần so với khu vực thành thị (13,6%). Số người ở độ tuổi từ 0-59 tuổi chiếm khoảng 89,1%, điều này cho thấy cơ cấu dân số dân số của tỉnh là dân số trẻ, cộng với đó là tình trạng mất cân bằng giới tính ngày càng tăng, sự phân bổ dân cư chưa đồng đều, chất lượng dân số còn thấp... Để nâng cao hiệu quả thực hiện Pháp lệnh Dân số trong thời gian tới, rất cần có Luật Dân số thay thế cho Pháp lệnh Dân số, trong đó, quy định rõ ràng hơn trách nhiệm quản lý nhà nước về dân số đối với chính quyền các cấp. Chính phủ cần ban hành các chính sách như chính sách khuyến khích vật chất và tinh thần đối với người chấp hành tốt chính sách dân số, người tích cực tham gia công tác dân số; điều chỉnh bổ sung các chính sách khuyến khích hiện hành bao gồm chính sách khuyến khích cộng đồng, chính sách các nhóm đối tượng tham gia chương trình KHHGĐ phù hợp với điều kiện thực tế của vùng, miền; xây dựng và tổ chức thực hiện một số chính sách mới nhằm khuyến khích lợi ích kinh tế đối với tập thể, gia đình và cá nhân. Đồng thời, ban hành các văn bản quy định xử phạt đối với những cá nhân vi phạm chính sách dân số, trước mắt cần ban hành nghị định xử lý vi phạm chính sách dân số đối với cán bộ, công chức và người lao động. Bên cạnh đó, cần quan tâm củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy làm công tác dân số, kế hoạch hóa gia đình các cấp; đa dạng hóa hình thức và phương thức tuyên truyền, đảm bảo phù hợp với từng đối tượng; nghiên cứu, xây dựng và triển khai các đề án, mô hình can thiệp, nhằm nâng cao chất lượng dân số, đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập của tỉnh. Bài, ảnh: THANH TRÚC