Người kể chuyện khúc tráng ca Thành Cổ

(QT) - Trở lại Thành Cổ Quảng Trị hôm nay, nhiều người đã không cầm được nước mắt khi được nghe kể về sự chiến đấu anh dũng của các chiến sĩ quân giải phóng trong 81 ngày đêm bảo vệ Thành Cổ. Để tri ân các anh hùng, liệt sĩ đã vĩnh viễn nằm lại trên mảnh đất thiêng, nhiều người đã quyết định gắn bó với khu di tích này. Họ là những hướng dẫn viên đang ngày đêm miệt mài “giữ hồn” cho những khúc tráng ca Thành Cổ được viết từ... máu xương của các anh hùng, liệt sĩ. “Các anh ra đi khi tuổi đời chỉ 18, đôi mươi. Mỗi tấc đất, mỗi cành cây, ngọn cỏ đều có máu xương của các anh và cây đèn cao 8,1 m này tượng trưng cho 81 ngày đêm rực lửa của Thành Cổ Quảng Trị...”, dưới cơn mưa phùn lất phất, hướng dẫn viên Nguyễn Anh Tuấn xúc động giới thiệu với đoàn khách tham quan Thành Cổ đến từ Ninh Bình. Sinh năm 1981, tốt nghiệp Khoa Sử, Trường Đại học Khoa học Huế năm 2004, Nguyễn Anh Tuấn nhận được nhiều lời mời với nhiều sự hứa hẹn về công việc nhưng với anh, niềm đam mê lịch sử không có gì ngăn cản nổi. Những câu chuyện lịch sử trong 81 ngày đêm bảo vệ Thành Cổ như ăn sâu vào tâm hồn chàng trai 22 tuổi ngày ấy nên anh quyết định gắn bó với Thành Cổ như để tri ân những người đã chiến đấu anh dũng, đã hy sinh cuộc đời mình để bảo vệ Thành Cổ.

Hướng dẫn viên Nguyễn Anh Tuấn giới thiệu về Thành Cổ Quảng Trị với khách tham quan.

Trong nhiều kỷ vật thời chiến được trưng bày tại bảo tàng Thành Cổ Quảng Trị thì có lẽ hai di vật của liệt sĩ Lê Binh Chủng (quê Nghệ An) và liệt sĩ Lê Văn Huỳnh (quê Thái Bình) khiến những ai đã từng một lần vào Thành Cổ sẽ luôn nhớ mãi. Đó là hai bức thư đầy nước mắt giữa hậu phương và tiền tuyến đã làm nên khúc tráng ca bi hùng về Thành Cổ Quảng Trị anh dũng năm 1972. “Anh thương yêu!... Anh có khỏe không, báo tin cho em và con biết với. Đã lâu rồi không thấy anh biên thư, con đã bỏ bú, đã ăn được cơm cá nên khỏe hơn trước nhiều anh ạ. Máy bay oanh tạc thường xuyên nên lúc nào cũng phải ngủ hầm. Gần đây chúng bắn vào làng và giữa đồng làm một chị bị chết...”, bức thư của chị Phan Thị Biển Khơi, dân quân Quảng bình gửi cho chồng là chiến sĩ Lê Binh Chủng, quê ở xã Quỳnh Mỹ, Quỳnh Lưu, Nghệ An vào ngày 15/5/1972 nghe thật da diết qua giọng kể của anh Tuấn khiến người nghe không cầm được nước mắt. Thấy tôi có vẻ thắc mắc về những lá thư, anh Tuấn lý giải thêm: “Năm 1999, lúc thi công đường thoát nước vùng ven Thành Cổ thì một số công nhân đã phát hiện ra căn hầm bí mật, trong đó có 5 bộ hài cốt liệt sĩ, một bức thư cùng tấm hình một người phụ nữ chụp chung với một bé trai kháu khỉnh. Sau này mới tìm ra được tác giả bức thư là chị Phan Thị Biển Khơi. Chính tay chị Khơi đã trao tặng di vật mà chồng chị mang theo bên mình trước lúc hy sinh cho bảo tàng Thành Cổ Quảng Trị để làm kỷ niệm”. Ngoài những hướng dẫn viên trẻ tuổi, năng động và nhiệt tình như anh Nguyễn Anh Tuấn, Cáp Thị Thiên Trang hay chị Lê Thị Tám... thì có lẽ người được các cựu chiến binh, các em học sinh hay du khách nhớ rõ nhất mỗi lần đặt chân đến Thành Cổ vẫn là Trưởng ban quản lý di tích Thành Cổ - hướng dẫn viên Lê Lương Thọ. Dù đã qua tuổi 44 và đã hướng dẫn cho hàng ngàn đoàn du khách trong và ngoài nước nhưng mỗi khi kể về những trận đánh ác liệt của các chiến sĩ giải phóng để bảo vệ Thành Cổ, anh Thọ vẫn không kìm được lòng mình. Anh kể, nhiều lúc kể đến đoạn nói về sự oanh tạc, bắn phá tàn khốc của Mỹ -ngụy để hòng kết thúc nhanh kế hoạch “Đánh nhanh thắng nhanh” nhưng gặp phải sự chiến đấu anh dũng của các chiến sĩ bảo vệ Thành Cổ mà cổ họng cứ nghẹn lại, không sao nói thành lời. “Báo Quân đội Nhân dân ra ngày 9/8/1972 có bài viết: Mỗi mét vuông đất tại Thành Cổ Quảng Trị là một mét máu và sự hy sinh của các anh đã trở thành bất tử. Trong 81 ngày đêm từ 28/6 đến 16/9/1972, Thành Cổ Quảng Trị đã phải hứng chịu 328 ngàn tấn bom đạn. Trung bình mỗi chiến sĩ phải hứng lấy 100 quả bom, 200 quả đạn pháo. Mỗi ngày có 1 đại đội vượt dòng Thạch Hãn để tiếp viện quân số nhưng đêm nay một đại đội tiến vào thì ngày mai chỉ còn lại... vài người sống sót”. Rất nhiều lần anh Thọ đã kể cho du khách nghe những thông tin này và cũng từng ấy lần trên đôi mắt anh và những du khách ứa ra những giọt nước mắt. Và cả những tiếng nấc... Để có được dẫn chứng hùng hồn cho những câu chuyện lịch sử của mình, sau giờ làm việc tại khu di tích, hàng đêm anh Thọ vẫn miệt mài nghiên cứu các trang sách sử liên quan đến cuộc chiến 81 ngày đêm, các bài viết về Thành Cổ… Và cuốn sách “Những lá thư thời chiến” của tác giả Đặng Vương Hưng đã trở thành vật gối giường của anh mỗi đêm. “Là người trực tiếp kể lại những câu chuyện lịch sử do các chiến sĩ bảo vệ Thành Cổ viết nên, mình thêm tự hào khi được sinh ra và lớn lên giữa lòng thị xã Quảng Trị. Như để tri ân các anh hùng, liệt sĩ đã anh dũng ngã xuống trên mảnh đất thiêng này nên anh em luôn phấn đấu học tập để sẵn sàng giải đáp thắc mắc của du khách tham quan”, anh Lê Lương Thọ trải lòng về cái “nghiệp” của mình. Tốt nghiệp chuyên ngành hướng dẫn viên tại Trường Đại học Văn hóa TP.HCM và sau một thời gian gắn bó ở các khu di tích sân bay Tà Cơn, nhà tù Lao Bảo, anh Thọ quyết định xin về làm hướng dẫn viên tại Thành Cổ. Anh nói, được sống và được kể về cuộc chiến đấu anh dũng của quân và dân Quảng Trị cho các thế hệ học sinh sau này nghe để các em cảm nhận cuộc sống hôm nay có giá trị như thế nào, cũng là sự đền đáp công ơn với các anh hùng liệt sĩ đã ngã xuống để bảo vệ quê hương. “Được nghe các hướng dẫn viên kể về sự chiến đấu anh dũng của các chiến sĩ bộ đội chốt giữ Thành Cổ, tôi mới hiểu con người Quảng Trị gan dạ và kiên trung đến nhường nào... Nếu có cơ hội trở lại Quảng Trị lần nữa thì điểm đầu tiên tôi ghé đến vẫn sẽ là di tích Thành Cổ”, cựu chiến binh Nguyễn Trung Tín, quê ở Bắc Ninh tâm sự trong một lần viếng thăm Thành Cổ. Chia tay các anh trong đội hướng dẫn viên trước khi rời Thành Cổ, trong tôi bất chợt vang lên những câu thơ trong bài “Tấc đất Cổ Thành” của tác giả Phạm Đình Lân: “Nhẹ bước chân và nói khẽ thôi/ Thành Cổ rộng sao đồng đội tôi nằm chật/ Mỗi tấc đất là một cuộc đời có thật/ Cho hôm nay tôi đến nghẹn ngào…”. Bài, ảnh: LÊ ANH KHOA