Nghệ sĩ Bích Nồng: Ghi sâu lời Bác dặn

Vinh hạnh thay cho cuộc đời một người nghệ sĩ, vào dịp sinh nhật lần thứ 79 của Bác Hồ, một cô gái của đất thép Vĩnh Linh đã được gặp Bác Hồ hai lần, hát cho Bác nghe làn điệu dân ca ngọt ngào của quê hương, xứ sở, ngân những điệu hò từ thuở nằm nôi, và được Bác ân cần dặn dò, chỉ bảo. Cô gái ấy là Bích Nồng, bây giờ đã lên lão 70, lúc ấy là diễn viên của đội Tuyên truyền văn hóa Trung đoàn 270- bảo vệ giới tuyến. Tháng 4/1969, Bích Nồng được cử tham gia đoàn nghệ thuật tổng hợp Quân khu 4 ra Hà Nội biểu diễn phục vụ đồng bào và bộ đội thủ đô. Mới diễn được hơn 10 đêm thì có lệnh chọn 5 diễn viên gồm Minh Huệ (Văn công Quân khu 4), Mai Tư (Đội Tuyên truyền văn hóa Nghệ An), Tuấn Mỹ (Đội Tuyên truyền văn hóa Hà Tĩnh), Minh Lý (Đội TTVH Quảng Bình) và Bích Nồng (Đội Tuyên truyền văn hóa Vĩnh Linh) luyện tập một số tiết mục dân ca để phục vụ khách Trung ương. Năm chị em rối rít chuẩn bị. Vừa mừng vừa lo. Không biết sẽ được hát phục vụ cho vị khách nào. Chiều 7/5/1969, khi thủ đô vừa lên đèn, một chiếc xe con đến đón 5 chị em và đưa tới Phủ Chủ tịch. Đồng chí Vũ Kỳ ra đón và bảo rằng: "Tối nay Bác cho phép năm cháu thay mặt cho lực lượng văn nghệ Quân khu 4 tuyến lửa vào thăm và hát cho Bác nghe một số làn điệu dân ca quê hương". Ôi! Cả 5 chị em tưởng như trong mơ, điều ao ước đến quá bất ngờ. Nhưng khi gặp Bác cả 5 cô gái đều bật khóc, vì thấy Bác sức khỏe đã yếu trong khi đất nước đang ở vào những ngày cam go nhất. Bác cười hiền từ, ân cần hỏi han từng người. Nghe Bích Nồng kể chuyện Vĩnh Linh, gương chiến đấu và hy sinh của quân dân đôi bờ Bắc Nam sông Bến Hải, Bác xúc động rơi nước mắt. Thấy thế sợ Bác mệt, Bích Nồng không dám kể nữa, và hò cho Bác nghe một làn điệu ru con: "À ơi... ru em, em ngủ cho ngoan Để mẹ đi chợ bán rau bán chè" Vừa dứt câu hò, Bác nói ngay: "Cháu Nồng hò chưa đúng. Hồi nhỏ ở Huế, Bác đã nghe các mẹ, các chị ngân những chỗ ư ứ ư dài chứ không ngắn như cháu đã hò. Và lời câu hò ấy là: " Ru tam, tam théc cho muồi / Để mạ đi chợ mua vôi ăn trầu / Mua vôi chợ Quán chợ Cầu / Mua cau Nam Phổ mua trầu chợ Dinh" . Rồi Người âu yếm nhìn khắp lượt 5 chị em và dặn: Hát dân ca khi gặp những bài bản cổ không nên pha trộn từ cũ và từ mới, phải hát đúng tiếng địa phương mới thấy được cái hay, cái vốn cổ dân ca của dân tộc. Bích Nồng xuất thân là diễn viên của đội văn nghệ xã Vĩnh Giang, một miền dân ca cuối dòng sông Bến Hải, quê hương của Châu Loan, Lệ Thi và bao nghệ sĩ tài danh khác. Muốn vào đội văn nghệ, người ấy phải là chiến sĩ dân quân, du kích. Bích Nồng hồi đó học vấn chưa qua lớp 7, nhưng ý thức phục vụ chiến đấu rất cao, được đồng đội tin yêu, mến phục. Chính những diễn viên của đội văn nghệ xã Vĩnh Giang này đã trở thành những hạt nhân nòng cốt của Đội tuyên truyền văn hóa Trung đoàn 270 bảo vệ giới tuyến (Đoàn văn công Khu Đội Vĩnh Linh). Họ sống như người lính, chia sẻ khó khăn với đồng bào, chiến sĩ, lấy "tiếng hát át tiếng bom", lấy "tiếng loa hòa tiếng súng". Chính những làn điệu dân ca ngọt ngào, những bài hát thắm đượm tình yêu quê hương đất nước, những bài ca mong nhớ Bác Hồ đã cổ vũ, động viên cho hàng ngàn đồng bào dưới lòng sâu địa đạo, cho các chiến sĩ trên bến đò B hay ở đảo Cồn Cỏ xa xôi. Những tưởng niềm hạnh phúc chỉ đến một lần trong đời, thì chiều ngày 17/5/1969, cả 5 cô gái của Quân khu 4 lại được Bác cho phép vào thăm và chúc thọ nhân ngày sinh lần thứ 79 của Người. Hôm ấy Bác rất vui. Bác hỏi Bích Nồng chuyện bà con Vĩnh Linh bom đạn ác liệt rứa có sản xuất được không, có còn ăn cơm "bữa diếp" nữa không, rồi chuyện tiếp tế cho bộ đội đảo Cồn Cỏ... Nghe Bích Nồng thưa chuyện, bà con Vĩnh Linh đã thoát cảnh cơm "bữa diếp", đã có cơm, khoai, sắn ăn no và bộ đội Cồn Cỏ vâng lời Bác đã bắn hạ nhiều máy bay giặc Mỹ. Nghe thế, Bác vui lắm. Bác chúc quân dân Vĩnh Linh sản xuất, chiến đấu tốt để "năm châu khen ngợi Vĩnh Linh anh hùng". Cũng như lần trước, đêm hôm đó nhân kỷ niệm sinh nhật lần thứ 79 của Bác, Bích Nồng và các chị em khác lần lượt hát chúc thọ Người một số làn điệu dân ca quê hương. Nhớ lời Bác dạy nên lần này cả năm chị em không ai mắc lỗi như lần hát trước. Bác khen và dặn thêm rằng: "Hôm nay các cháu hát dân ca rất hay và đúng, cứ như thế mà phát huy. Ngoài việc về đơn vị phục vụ tốt đồng bào và chiến sĩ, các cháu phải luôn trau dổi, giữ gìn vốn cổ dân ca để truyền dạy cho con cháu sau này". Khắc sâu vào tâm trí lời dặn dò của Bác, gần 40 năm qua, nghệ sĩ Bích Nồng vẫn miệt mài tập luyện cùng đồng đội và bà con trong thôn xóm những khúc hát của cha ông. Tưởng như dòng chảy của sự đam mê đó không bao giờ ngơi nghỉ. Đam mê của tuổi trẻ thì sục sôi, cống hiến, còn giờ đây nó chứa đựng những ý tưởng sâu xa trong việc lưu giữ cho đời sau kho tàng văn hóa của quê hương. Miền quê nằm cuối dòng Bến Hải, những năm chiến tranh mỗi người dân nơi đây phải đội trên đầu 7 tấn bom các loại, nhưng tiếng hát bên bờ vĩ tuyến 17 này chưa bao giờ nguội tắt. Mảnh đất anh hùng cũng là một miền dân ca ngọt ngào đang là những làng văn hóa điển hình xuất sắc nhất trong hơn 1000 làng văn hóa của tỉnh Quảng Trị. Ở đó, có một người nghệ sĩ làm theo lời Bác dặn, hàng ngày vẫn cùng con cháu bổng trầm, luyến láy gìn giữ những khúc hát dân ca. Võ Thế Hùng