Nâng cao chất lượng dân số

(QT) - Chất lượng dân số là một nhiệm vụ quan trọng trong chính sách dân số được Đảng và Nhà nước đề ra hiện nay. Để cụ thể hóa nhiệm vụ này, HĐND tỉnh Quảng Trị đã ban hành nhiều nghị quyết để từng bước nâng cao chất lượng dân số trên địa bàn tỉnh.

Chất lượng dân số ở khu vực miền biển ngày càng được nâng lên

Năm 2010, HĐND tỉnh ban hành Nghị quyết số 06/2010/NQ-HĐND về chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình (KHHGĐ) đến năm 2015, định hướng đến năm 2020. Sau 6 năm triển khai, công tác dân số - KHHGĐ đạt được những kết quả quan trọng, đã góp phần làm thay đổi nhận thức và hành vi của người dân, đặc biệt quy mô gia đình ít con dần được người dân chấp thuận. Từ đó đã cơ bản đạt được các chỉ tiêu về chính sách dân số như tỷ suất sinh thô giảm bình quân hàng năm 0,4%0; tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên giảm xuống còn 18,2%; tỷ lệ phát triển dân số tự nhiên xuống còn 1,08%; tỷ lệ các cặp vợ chồng chấp nhận các biện pháp tránh thai hiện đại từ 60% năm 2010 lên 64% trong năm 2016; tổng tỷ suất sinh giảm từ 2,86 con năm 2009 xuống còn 2,48 con trong năm 2016.

Để nâng cao chất lượng dân số, nhiều đề án đã được ban hành và đã phát huy hiệu quả bước đầu như Đề án kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh; Đề án sàng lọc trước sinh, sơ sinh được triển khai tại 100% xã, phường, thị trấn; Đề án tư vấn, kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân tiếp tục được duy trì tại 30 xã, phường thị trấn; Đề án kiểm soát dân số các vùng biển, đảo, ven biển được triển khai tại 30 xã, vùng cát; Đề án giảm tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống triển khai tại 24 xã thuộc huyện Hướng Hóa và Đakrông; Mô hình tư vấn, chăm sóc người cao tuổi dựa vào cộng đồng được triển khai tại 12 xã, phường, thị trấn thuộc 6 huyện, thị xã, thành phố.

Đặc biệt các chính sách hỗ trợ kịp thời của địa phương theo Nghị quyết của HĐND tỉnh đã góp phần giải quyết vướng mắc, bất cập trong chính sách dân số như chính sách hỗ trợ thù lao và bảo hiểm y tế tự nguyện cho đội ngũ cộng tác viên dân số, chính sách hỗ trợ nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏeKHHGĐ tại các địa bàn vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Các chính sách khuyến khích mô hình làng không sinh con thứ 3 đã phát huy tác dụng, tính đến nay toàn tỉnh có 657 làng tổ chức phát động, chiếm tỷ lệ 61%; 79 làng duy trì từ 3 năm liền và 34 làng duy trì từ 5 năm trở lên không có người sinh con thứ 3, trong đó có những bản, làng 100% đồng bào dân tộc thiểu số như làng Ty Nê, xã A Bung, huyện Đakrông.

Bên cạnh những kết quả đạt được về quy mô dân số, yếu tố chất lượng dân số đang đặt ra nhiều thách thức trước yêu cầu chuyển trọng tâm chính sách dân số - KHHGĐ sang dân số và phát triển theo Kết luận số 119/KL-TW ngày 4/1/2016 của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa XI) về tiếp tục thực hiện Nghị quyết 47/NQTW của Bộ Chính trị (khóa XI). Hiện tại so với bình quân chung của cả nước, Quảng Trị đang thuộc nhóm có mức sinh cao, tổng tỷ suất sinh đang ở mức 2,48 con, trong khi cả nước là 2,09 con.

Mặt khác, tỷ suất sinh vẫn có sự khác biệt đối với địa bàn miền núi Hướng Hóa và Đakrông và các xã thuộc vùng biển đang ở mức trên 20%0, trong khi đó bình quân chung của cả tỉnh là 16%0 và có chiều hướng tăng tại một số địa phương. Cơ cấu dân số có nhiều thay đổi làm nảy sinh nhiều vấn đề cần giải quyết, cụ thể nhóm dân số từ 15 - 19 tuổi chiếm 63,1% tổng dân số, cơ cấu dân số trẻ cũng có nghĩa là tiềm năng sinh sản lớn, có nguy cơ tăng dân số trong thời gian tới. Trong khi đó, nhóm dân số từ 60 tuổi trở lên chiếm tỷ lệ 12%, trong đó 65 tuổi trở lên chiếm tỷ lệ 9,1% tổng dân số và đang bước vào giai đoạn già hóa dân số.

Chênh lệch giới tính khi sinh là 109 bé trai/100 bé gái vào năm 2010 và đến năm 2016 là 112,5 bé trai/100 bé gái, trong khi cả nước tỷ lệ này 112,2 bé trai/100 bé gái. Tuổi thọ bình quân mới ở mức trên 68 tuổi, thấp hơn nhiều so với cả nước hiện nay là 73 tuổi. Mặt khác, đại bộ phận người cao tuổi sống ở vùng nông thôn nên ít có điều kiện tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe nên tỷ lệ người già mắc bệnh cao. Các tố chất về tầm vóc, thể lực còn hạn chế, tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng đã được cải thiện nhưng vẫn còn cao, nhất là tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng về chiều cao.

Tình trạng quan hệ tình dục sớm, có thai ở tuổi vị thành niên, ly hôn, ly thân trong giới trẻ có xu hướng tăng. Tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống ở đồng bào dân tộc ít người vẫn còn tồn tại làm ảnh hưởng đến chất lượng dân số. Trước yêu cầu cấp bách về nâng cao chất lượng dân số, ngày 29/11/2017, HĐND tỉnh ban hành Nghị quyết số 11 về chính sách dân số - KHHGĐ tỉnh Quảng Trị, giai đoạn 2017 - 2020 và tầm nhìn đến năm 2030. Mục tiêu của nghị quyết, ngoài các chỉ tiêu về dân số, tiếp tục ưu tiên “nâng cao chất lượng dân số cả về thể chất, trí tuệ và tinh thần”.

Để thực hiện mục tiêu đề ra, nghị quyết đưa ra các giải pháp thiết thực như huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị vào cuộc; tăng cường thực hiện có hiệu quả các đề án nâng cao chất lượng dân số; kiện toàn và nâng cao chất lượng hoạt động bộ máy làm công tác dân số; đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi; xã hội hoá, phối hợp liên ngành, chính sách dân số và phát triển; các chính sách khen thưởng cho các tổ chức, đơn vị, địa phương làm tốt công tác dân số - KHHGĐ và nhân rộng điển hình tiên tiến để từng bước hoàn thành nhiệm vụ nâng cao chất lượng dân số.

Lê Minh