Làm phát thanh trong môi trường truyền thông mới

(QT) - Chỉ ít ngày sau khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, vào ngày 7/9/1945 Đài Tiếng nói Việt Nam được thành lập. Trải qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ cho đến thời kỳ đổi mới, hội nhập và phát triển, Đài Tiếng nói Việt Nam nói riêng và hệ thống các đài phát thanh trong cả nước nói chung đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của mình. Ngót nửa thế kỷ, phát thanh gần như là loại hình báo chí chi phối mọi thông tin rất lớn trong đời sống xã hội Việt Nam.

Bộ đội Hải quân nghe thông tin qua đài bán dẫn

Tuy nhiên, khi truyền hình “lên ngôi” rồi báo điện tử, mạng xã hội ra đời, cũng như nhiều loại hình báo chí truyền thống khác, báo nói gặp không ít khó khăn, thách thức. Phát thanh đang chia sẻ thính giả cho các loại hình báo chí khác. Đây cũng là chuyện bình thường, bởi bất kỳ loại hình báo chí nào hiện nay cũng phải chia sẻ công chúng của mình. Trước tình hình đó, đội ngũ làm báo phát thanh phải không ngừng đổi mới, ứng dụng thành tựu của cuộc cách mạng 4.0, tạo nên lợi thế để tiếp tục nâng cao vị thế của phát thanh trong môi trường báo chí truyền thông sôi động như hiện nay.

Trước hết, phát thanh phải xem mình luôn là người bạn gần gũi với mọi nhà, mọi người. Theo đó, phải xây dựng đội ngũ biên tập viên, phóng viên có trình độ, năng động, hiểu biết và nhanh nhạy để nắm bắt nhu cầu của thính giả. Khi mà lớp thính giả “ trung thành” theo cách nghe radio truyền thống đang phần nào chững lại, cần chú ý nhiều hơn đến lượng thính giả tiềm năng đó là giới trẻ. Đây là lực lượng hầu như gắn việc lao động, học tập, sinh hoạt, giải trí với smartphone, máy tính… Nếu không nhanh chóng tiếp cận với lực lượng này và có cách làm mới thì khán giả sẽ ngày càng ít đi.

Nhận thức sâu sắc vấn đề này, VOH rất thành công với hình thức “radio hiện đại” dành cho giới trẻ. Qua khảo sát, VOH đã nắm bắt được nhu cầu của các đối tượng này, đồng thời xây dựng chương trình và mời chính khán giả trẻ thực hiện như: “Sinh viên 4.0”, “Lá thư xanh”, “ Sức trẻ thanh niên thành phố anh hùng”,“ Câu lạc bộ tuổi trẻ”, “Radio công nhân”, “Sing my song”… Để làm sinh động, hấp dẫn nội dung các chương trình được chuyển tải theo hướng tăng tính tương tác, đồng thời làm “mềm hóa” các thông tin tuyên truyền và tăng hàm lượng giải trí.

Một trong những kinh nghiệm hay của VOH là để làm hấp dẫn các chương trình phải luôn thay đổi format trong thời gian nhất định: 3 tháng, 6 tháng, nhiều nhất là một năm. Với điều này buộc các biên tập viên, phóng viên phải luôn đổi mới, năng động, sáng tạo, làm cho các chương trình tăng yếu tố cạnh tranh với các loại hình báo chí khác. Phải chọn những đề tài hay, hấp dẫn phản ánh trung thực mang hơi thở của cuộc sống, đồng thời phải sử dụng hiệu quả âm thanh, âm nhạc (lợi thế quan trọng của báo nói) nhằm tăng sự hấp dẫn để cuốn hút công chúng.

So với các đài trong nước, Đài PT-TH Quảng Ninh đã có nhiều thay đổi trong các chương trình phát thanh, nhất là thời sự. Hiện nay đài đã sản xuất những chương trình thời sự 5 phút vào đầu giờ các buổi, bản tin 15 phút thay cho bản tin có thời lượng 30 phút như trước đây nhằm đáp ứng yêu cầu thông tin nhanh, kịp thời. Xây dựng thêm các chương trình phù hợp với các nhóm nghe đài, nhất là ở địa bàn các thành phố lớn, trong đó thính giả có ô tô chiếm tỷ lệ rất lớn. Theo đó, chương trình “Radio Quảng Ninh - Giờ cao điểm” ra đời. Thính giả có thể tương tác với người trực tiếp làm chương trình, cung cấp thông tin cho chương trình qua hệ thống tổng đài. Bên cạnh phát sóng trên tần số FM, Đài PT-TH Quảng Ninh còn phát trực tuyến các chương trình trên trang web của đài, đồng thời tích hợp chương trình trên nhiều phương tiện khác nhau như điện thoại, ipad ... đáp ứng nhu cầu của mọi đối tượng công chúng, giúp người nghe có thể nghe trực tiếp hoặc nghe lại chương trình mình yêu thích mọi lúc, mọi nơi.

Tại Liên hoan phát thanh toàn quốc lần thứ XIII tổ chức tại Nghệ An (diễn ra từ ngày 3-5 /5/2018) có các hội thảo chuyên đề nghiệp vụ về phát thanh được tổ chức. Hội thảo đã dự báo xu thế để xác định hướng đi, tận dụng cơ hội, đề cao đổi mới tiếp cận thính giả, xây dựng uy tín báo chí. Tăng truyền dẫn trên các nền tảng khác nhau, tận dụng cơ hội mà kỹ thuật đưa lại… Với nhiều góc nhìn đa chiều và kinh nghiệm của các nhà quản lý, các học giả, các phóng viên, biên tập viên trong nước và quốc tế đã đem lại nhiều điều bổ ích cho hoạt động báo chí phát thanh. Ông Nguyễn Thế Kỷ, Tổng Giám đốc VOV nhấn mạnh: “Thế mạnh của phát thanh không chỉ ở tin tức nhanh, trực tiếp, đa dạng và phong phú mà bằng lời nói, âm nhạc và tiếng động, phát thanh đưa người nghe tới gần sự kiện, nhân vật hơn, như được hòa mình, được cảm nhận đầy đủ sự kiện, nhân vật đó...”. Vì vậy, đội ngũ làm phát thanh phải luôn đổi mới, phát huy thế mạnh của mình để thu hút công chúng.

Trong thời đại công nghệ thông tin bùng nổ như hiện nay, việc ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào làm báo là xu thế tất yếu. Nếu chúng ta nói rằng nội dung là trái tim, là khối óc thì kỹ thuật công nghệ như là mạch máu đưa thông tin đi muôn nơi với tốc độ nhanh chóng, chính xác vô cùng tiện ích nhưng không kém phần hấp dẫn. Hiện nay, khoa học và công nghệ hoàn toàn cho phép phát thanh làm được điều đó. Phấn đấu phủ sóng trên tần số FM với chất lượng stereo không can nhiễu để nâng cao chất lượng âm thanh thay cho sóng trung AM. Các chương trình được phát sóng cũng đồng thời live stream trực tiếp để thính giả theo dõi và đặt câu hỏi trực tiếp với MC, khách mời trên trang fanpage. Tận dụng nền tảng đa phương tiện, internet, mạng xã hội để nghe trực tuyến, nghe lại các chương trình đã phát, giải trí (nghe ca nhạc, đọc sách…) phát triển các tiện ích để thu hút thính giả. Bạn nghe đài có thể tự chọn chương trình yêu thích vào lúc nhàn rỗi, có thể trong lúc đi ôtô. Tận dụng mặt tích cực để đưa thông tin đến với thính giả cũng là lợi thế mà mạng xã hội đưa lại cho đội ngũ làm báo nói chung và phát thanh nói riêng.

Tuy nhiên, dù công nghệ phát triển đến đâu nhưng con người vẫn là yếu tố quyết định. Vì vậy, đội ngũ làm báo phát thanh phải vượt qua thách thức, vượt qua chính mình để bắt kịp xu thế làm báo hiện đại. Luôn gắn tư duy khoa học biện chứng với tính nhân văn và trách nhiệm với xã hội. Luôn tạo áp lực cho bản thân để đổi mới và nâng cao chuyên môn.

Mặc dù chú trọng thu hút các đối tượng mới, đối tượng tiềm năng nhưng cũng cần phải duy trì thường xuyên bạn nghe đài trên sóng phát thanh truyền thống. Những người cao tuổi, những người nông dân lao động trên đồng ruộng hoặc những ngư dân ngày đêm bám biển khơi thì thông tin đến với họ vẫn là chiếc radio quen thuộc. Không gì có thể phủ nhận được sức mạnh của phát thanh trong đời sống xã hội dù khoa học công nghệ có phát triển đến đâu, dù thông tin có thay đổi ra sao. Công chúng vẫn luôn bên cạnh phát thanh.

Lê Văn Cần