Khu Kinh tế- thương mại đặc biệt Lao Bảo cần được tiếp tục ưu đãi đặc biệt (Bài 1)

(QT) - Khu Kinh tế- thương mại đặc biệt (KTTMĐB) Lao Bảo hình thành từ chủ trương của Bộ Chính trị hai nước Việt Nam và Lào, được thể chế hóa bằng cam kết Điều ước quốc tế tại Hiệp định về hợp tác kinh tế, văn hóa, khoa học và kỹ thuật giữa Chính phủ hai nước. Ngày 12/11/1998 Chính phủ Việt Nam đã ra Quyết định 219/1998/QĐ-TTg ban hành Quy chế Khu thương mại Lao Bảo; đến ngày 12/1/2005 Chính phủ ban hành Quyết định số 11/2005-QĐ-TTg về Quy chế Khu KTTMĐB Lao Bảo với những ưu đãi trong chính sách đầu tư, cơ chế miễn thuế... thay cho Quyết định 219. Lao Bảo trong “cơ hội vàng” Để thực thi Quyết định của Chính phủ, UBND tỉnh Quảng Trị đã chỉ đạo các ngành, các cấp liên quan triển khai công tác quy hoạch, đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng, hoàn thiện các cơ chế chính sách và quảng bá thu hút đầu tư vào khu vực. Sau hơn 15 năm hình thành và phát triển, Khu KTTMĐB Lao Bảo đã thu hút trên 45.000 người dân đến làm ăn, sinh sống (so với 29.000 người trước đó), 425 doanh nghiệp đến đầu tư kinh doanh và hơn 3.000 hộ kinh doanh cá thể. Điều quan trọng là từ một địa bàn “trắng” về dự án đầu tư, đến nay Khu KTTMĐB Lao Bảo đã thu hút 63 dự án đầu tư trong và ngoài nước với tổng số vốn đăng ký đầu tư 4.000 tỷ đồng trên quy mô diện tích đất sử dụng là 270 ha. Ngoài ra còn có 30 phương án kinh doanh thương mại, dịch vụ được cấp giấy chứng nhận đầu tư với tổng số vốn đăng ký là 1.200 tỷ đồng. Các dự án đầu tư và phương án kinh doanh dịch vụ đã giải quyết việc làm cho gần 4.500 lao động trực tiếp chủ yếu là cư dân địa phương và gần 500 lao động gián tiếp khác ở các văn phòng đại diện trong và ngoài nước.

Các quầy hàng ở Trung tâm thương mại Lao Bảo đang lâm vào tình trạng vắng khách, ế ẩm

Sau hai lần sửa đổi với những chính sách ưu đãi đặc biệt của Chính phủ, hoạt động thu hút đầu tư, phát triển sản xuất, kinh doanh ở Khu KTTMĐB Lao Bảo diễn ra khá sôi động. Với hệ thống trung tâm thương mại, siêu thị, cửa hàng miễn thuế, khách sạn, nhà hàng, ngân hàng, bảo hiểm, bưu chính viễn thông, vận tải đưa vào hoạt động đã chiếm tỷ trọng 65% tổng giá trị sản xuất các ngành; thể hiện được đầu mối giao thương, trung chuyển hàng hóa, dịch vụ trong tỉnh, cả nước và một số nước trong khu vực. Hoạt động xuất nhập cảnh (XNC) và dịch vụ du lịch có nhiều chuyển biến tích cực. Đặc biệt từ khi khánh thành cầu Hữu Nghị 2 bắc qua sông Mê Kông nối liền cửa khẩu tỉnh Savannakhet (Lào), Mukdahan (Thái Lan) thông tuyến Hành lang kinh tế Đông Tây (EWEC) đã tăng lưu lượng khách du lịch bình quân 145%/ năm. Bên cạnh các phương tiện XNC qua cửa khẩu Lao Bảo, số lượt phương tiện vào ra Khu KTTMĐB Lao Bảo qua cổng B cũng tăng, thúc đẩy tăng trưởng về kim ngạch, số lượt người và phương tiện qua cửa khẩu Lao Bảo chiếm khoảng 1/2 kim ngạch XNK của Việt Nam với Lào. Theo đó đã kích cầu số thu qua cửa khẩu và cổng B với giá trị tổng hợp từ 2004-2012 là 2.596 tỷ đồng. Tổng giá trị sản xuất công nghiệp của các doanh nghiệp ở Khu KTTMĐB Lao Bảo trong năm 2013 đạt trên 1.500 tỷ đồng, chiếm gần 40% giá trị sản xuất công nghiệp trên toàn tỉnh. Dân cư trên địa bàn phát triển, quá trình đô thị hóa được đẩy nhanh đã đem lại hiệu quả thiết thực, góp phần làm thay đổi diện mạo của vùng miền núi Hướng Hóa với điều kiện kinh tế, xã hội khó khăn từng bước trở thành một khu kinh tế năng động và phát triển của tỉnh Quảng Trị và khu vực. Đồng thời có sự tác động lan tỏa về đầu tư, kinh doanh thương mại dịch vụ đến các tỉnh khu vực miền Trung Việt Nam và các tỉnh trên EWEC. Quá trình xây dựng, phát triển trong 15 năm qua dựa trên cơ chế, chính sách theo các Quyết định của Thủ tướng Chính phủ đã ban hành là phù hợp, thể hiện được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với một tỉnh nghèo như Quảng Trị, tạo điều kiện để Quảng Trị khai thác, phát triển các tiềm năng lợi thế trên EWEC trong tiến trình hội nhập. Những quy định không phù hợp Ngày 17/1/2013, Văn phòng Chính phủ đã có công văn số 564/VPCP-KTTH về việc ưu đãi thuế đối với khu kinh tế, khu công nghiệp trong đó giao Bộ Tài chính phối hợp với các cơ quan liên quan trình Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định mới thay thế các Quyết định số 33/2009/QĐ-TTg ngày 2/3/2009 và Quyết định số 93/2009/QĐ-TTg ngày 10/7/2009 của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế, chính sách tài chính đối với Khu kinh tế cửa khẩu (KKTCK) trong đó có Khu KTTMĐB Lao Bảo. Sau đó, UBND tỉnh Quảng Trị đã có 2 văn bản (công văn số 810/UBND-TM ngày 1/4/2013 và 2404/UBND-TM ngày 30/7/2013) tham gia ý kiến vào dự thảo quyết định mới của Thủ tướng Chính phủ. Trong đó nêu rõ tính đặc thù của Khu KTTMĐB Lao Bảo, kiến nghị nên duy trì cơ chế, chính sách đã ban hành theo Quyết định số 11. Đồng thời cũng đưa ra những khó khăn, vướng mắc khi đưa Khu KTTMĐB Lao Bảo vào mô hình khu phi thuế quan (KPTQ) để quản lý theo quy định chung trên toàn quốc. Vậy nhưng, khi những đề xuất của UBND tỉnh Quảng Trị chưa được xem xét thì ngày 26/11/2013, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 72/2013-QĐ-TTg quy định cơ chế, chính sách đối với khu kinh tế cửa khẩu. Đến ngày 15/9/2014, Bộ Tài chính có Thông tư 109/2014/TT-BTC hướng dẫn thực hiện một số điều của Quyết định số 72 và có hiệu từ ngày 1/10/2014 bao gồm các quy định gây ra những khó khăn, vướng mắc cho nhà đầu tư như sau: - Về thuế nhập khẩu đối với hàng hóa sản xuất tại Khu KTTMĐB Lao Bảo có sử dụng nguyên liệu, linh kiện nhập khẩu từ nước ngoài vào khi nhập khẩu về tiêu thụ tại nội địa (đối với dự án đầu tư sản xuất được cấp giấy chứng nhận đầu tư (CNĐT) sau ngày 15/2014). Hẳn nhiên Khu KTTMĐB Lao Bảo hoạt động theo quy chế ban hành theo Quyết định 11 nên thuế nhập khẩu phải nộp căn cứ vào số lượng, mức thuế suất và giá tính thuế của phần nguyên liệu, vật tư, linh kiện, bán thành phẩm nhập khẩu từ nước ngoài cấu thành trong hàng hóa đó. Tuy nhiên, tại Điểm a, Khoản 6, Điều 12 của Quyết định 72 quy định: Thuế nhập khẩu phải nộp căn cứ vào số lượng, mức thuế suất của mặt hàng nhập khẩu vào nội địa Việt Nam và trị giá tính thuế trên toàn phần nguyên liệu, linh kiện nhập khẩu từ nước ngoài cấu thành trong hàng hóa nhập khẩu vào nội địa Việt Nam. Theo đó, số lượng hàng hóa nhập khẩu và giá tính thuế hàng hóa nhập khẩu (là giá trị nguyên liệu, linh kiện cấu thành trong sản phẩm hàng hóa) vẫn giữ nguyên nhưng đã có sự thay đổi về mức thuế suất thuế nhập khẩu. Trước đây là thuế suất của nguyên liệu, linh kiện nay được thay đổi là mức thuế suất của mặt hàng nhập khẩu vào nội địa. Tại Khoản 7, Điều 13 Thông tư 109 đã có quy định tháo gỡ được vướng mắc đối với các dự án đầu tư được cấp phép đầu tư trước ngày 15/1/2014. Tuy nhiên, đối với các dự án đầu tư được cấp sau ngày 15/1/2014 vẫn tính theo thuế suất nhập khẩu các mặt hàng nhập khẩu. Do đó, doanh nghiệp sản xuất tại Khu KTTMĐB Lao Bảo phải chịu bất lợi so với doanh nghiệp sản xuất hàng hóa cùng loại tại nội địa khi nhập khẩu nguyên liệu, linh kiện từ nước ngoài để sản xuất hàng hóa đưa về tiêu thụ tại nội địa do phải nộp mức thuế cao hơn nhiều lần. -Về danh mục hàng hóa không bán miễn thuế cho khách du lịch khi đi tham quan tại khu phi thuế quan (KPTQ) thuộc KKTCK. Tại Tiết 1, Mục c, Khoản 5, Điều 20 Quyết định 72 quy định: “Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với các bộ có liên quan, UBND các tỉnh có KKTCK quy định danh mục mặt hàng không bán miễn thuế cho khách du lịch khu phi thuế quan bao gồm hàng hóa chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, hàng hóa quản lý theo hạn ngạch thuế quan”. Theo đó, các mặt hàng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt được quy định tại Điều 1, Khoản 2 Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt năm 2008 bao gồm 10 nhóm mặt hàng trong đó có một số mặt hàng thiết yếu như rượu, bia, thuốc lá, trứng, đường, muối, xe ô tô, xăng các loại…sẽ nằm trong danh mục 1, Phụ lục II ban hành theo Thông tư số 109 quy định danh mục mặt hàng không bán miễn thuế cho khách tham quan, khách du lịch gồm 13 nhóm mặt hàng. Qua thực tế cho thấy tại Khu KTTMĐB Lao Bảo, rượu, bia đang là mặt hàng hấp dẫn tiêu dùng, thu hút du khách đến tham quan, mua sắm. Nếu không miễn thuế đối với một số mặt hàng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt như rượu, bia... bán cho khách du lịch thì chắc chắn hoạt động thương mại tại đây sẽ bị ngưng trệ. Thông tư 109 có quy định khác nhau về chính sách ưu đãi về thuế đối với KPTQ thuộc KKTCK được ngăn cách với lãnh thổ bên ngoài bằng hàng rào cứng và KPTQ không được ngăn cách với lãnh thổ bên ngoài bằng hàng rào cứng. Điểm khác nhau giữa KPTQ được ngăn cách với lãnh thổ bên ngoài bằng hàng rào cứng và không có hàng rào cứng được quy định tại Điều 10, Quyết định 72 là: -Quy định về thuế giá trị gia tăng: Có quy định danh mục hàng hóa không thực hiện thủ tục hải quan khi xuất khẩu từ các khu chức năng khác trong KKTCK và từ nội địa Việt Nam vào khu vực này (Quy định làm giảm cơ chế, chính sách ưu đãi so với KPTQ có hàng rào cứng) trong khi đó Khu KTTMĐB Lao Bảo là KKTCK không có hàng rào cứng lại chịu chung với KKTCK có hàng rào cứng. Quy định về thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu (có quy định tăng thêm cơ chế, chính sách ưu đãi so với khu phi thuế quan có hàng rào cứng) tại Khoản 4, Điều 10 là “được miễn thuế xuất khẩu” và Khoản 6, Điều 10 là “được miễn thuế nhập khẩu 5 năm kể từ khi bắt đầu sản xuất”. Tuy nhiên, theo hướng dẫn tại Thông tư 109 của Bộ Tài chính đã có nhiều quy định khác nhau về cơ chế, chính sách ưu đãi về tất cả các loại thuế đối với KPTQ thuộc KKTCK không được ngăn cách với lãnh thổ bên ngoài bằng hàng rào cứng. Với quy định này đã tạo sự phân biệt đối xử đối với 2 loại KPTQ, làm giảm bớt ưu đãi đối với khu phi thuế quan không được ngăn cách với lãnh thổ bên ngoài bằng hàng rào cứng có tính đặc thù cao như Khu KTTMĐB Lao Bảo và chưa phù hợp với các quy định tại Quyết định 72 (Điều 5 về thuế tiêu thụ đặc biệt, Danh mục II, Phụ lục I quy định danh mục hàng hóa kiểm tra trước khi hoàn thuế giá trị gia tăng đối với hàng hóa xuất khẩu từ các khu chức năng khác trong KKTCK và từ nội địa Việt Nam vào KPTQ). -Quy định chính sách thuế: Tại khoản 1, Khoản II: Danh mục mặt hàng chịu thuế ngay khi nhập khẩu từ nước ngoài vào KPTQ thuộc KKTCK, ở Mục I, danh mục II, Phụ lục II Thông tư 109 quy định: “Hàng hoá chịu thuế ngay khi nhập khẩu từ nước ngoài vào khu phi thuế quan thuộc khu kinh tế cửa khẩu là các loại hàng hoá nhập khẩu từ nước ngoài vào khu phi thuế quan” là chưa phù hợp. Nếu theo quy định trên từ ngày 1/10/2014 thì tất cả các loại hàng hoá nhập khẩu từ nước ngoài vào Khu KTTMĐB Lao Bảo phải nộp thuế ngay. Và nếu hiểu theo khái niệm và quy định như trên thì ngay trong một văn bản (Thông tư 109) đã nảy sinh mâu thuẫn. Bởi các điều, khoản về miễn, giảm thuế đối với hàng hóa từ nước ngoài nhập khẩu vào KPTQ tại Thông tư 109 gần như bị vô hiệu hóa. Vì một khi đã “chịu thuế ngay” thì Danh mục I và II thuộc Phụ lục I không còn giá trị vì lúc bấy giờ người nhập khẩu hàng hóa vào KPTQ thuộc KKTCK không cần phải kê khai thủ tục hải quan cũng như làm thủ tục hoàn thuế giá trị gia tăng. Nếu quy định như trên thì ngoại trừ các loại hàng hóa quy định tại Tiết a và b đã nêu, tất cả các loại hàng hóa khác khi nhập khẩu vào KPTQ đều phải chịu thuế ngay. Theo đó, khi đã “chịu thuế ngay” thì việc quy định danh mục I (không bán miễn thuế cho khách du lịch) thuộc Phụ lục II của Thông tư 109 cũng không còn ý nghĩa. Bởi khi đã hoàn thành nghĩa vụ thuế rồi thì đối với loại hàng hóa đó, người bán và người mua có thể tự do trao đổi theo khả năng và nhu cầu, không nhất thiết phải quy định là loại hàng hóa “không bán cho khách du lịch”. Thêm nữa, quy định tại Danh mục II, Phụ lục II nêu trên là không phù hợp với quy định tại các luật thuế hiện hành; Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt năm 2008 (Khoản 5, Điều 3); Luật Thuế giá trị gia tăng năm 2008 được sửa đổi, bổ sung năm 2013 (Khoản 20, Điều 5); Luật Thuế nhập khẩu 2005 (Khoản 3, Điều 3) vì các luật thuế trên đã quy định: “Hàng hóa nhập khẩu từ nước ngoài vào khu phi thuế quan thuộc đối tượng không chịu các loại thuế: thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt và thuế giá trị gia tăng, trừ xe ô tô chở người dưới 24 chỗ ngồi phải chịu thế tiêu thụ đặc biệt”. (Còn nữa) Bài, ảnh: HỒ NGUYÊN KHA