Hương vị quê nhà: Cháo lệc

(QT) - Người nông dân làng Lập Thạch dậy thật sớm. Ăn sáng vài bát ngô bung (bắp hầm) hay khoai xéo (khoai lang xắt phơi khô, trộn với đậu đỏ, đậu đen nấu nhừ và xéo nát), uống một bát chè tươi đặc quẹo rồi đi làm đồng vừa lúc trời rạng sáng. Khoảng mười giờ nắng gắt, gió nam quật mạnh họ nghỉ việc về nhà, lại ăn lại bát bắp, bát khoai rồi vác cào ra sông Thạch Hãn vừa tắm, vừa cào lệc chừng vài tiếng. Nước thủy triều xuống, họ đội quần áo lên đầu, lội qua con lệch sâu chừng vài sải nước đến cồn cát giữa sông sâu, ngập chừng một thước nước và bắt đầu cào. Cái cào lệc gồm cán tre dài chừng thước rưỡi. Đầu cán có lưỡi cào làm bằng một lá sắt dài khoảng 4 phân, rộng độ 4 phân, dày khoảng vài phân. Khi cào hai tay cầm lấy mút cán và giữa thân cán, đưa lưỡi dí xuống cát cho ngập hết vào cát, đẩy về phía trước rồi đưa lên khỏi mặt nước. Con lệc dài chừng từ hai mươi đến ba mươi phân (bằng con giun đất) bị lưỡi cào xiết ngang lưng đưa vào khe lưỡi và mắc ở đó. Mỗi lát cào bắt được một vài con (tất nhiên không phải lát cào nào cũng có). Họ cho lệc vào thúng được kéo tòng teng theo sau nổi bồng bềnh trên mặt nước nhờ hai ống phao. Sau vài tiếng được chừng năm chục đến trăm con là nước thủy triều lên, họ trở vào bờ. Lệc có họ lươn, thân hình giống con lươn nhưng bé bằng chiếc đũa, sống trong cát, ăn thức ăn tinh khiết trong cát nên rất trắng và sạch. Khác với lươn sống trong bùn nên có màu nâu đen. Khoảng mười hai giờ trưa, lệc được cào về. Các bà nội trợ pha tí nước muối thật nhạt (lười thì không cần vì lệc đã sống trong nước lợ) bắc nước sôi luộc lệc. Nước sôi, vớt lệc ra tuốt lấy thịt, ướp tiêu hành nước mắm, tao mỡ. Cũng vừa lúc gạo chín tới (lụp bụp) đổ lệc vào nồi cháo, quấy đều, cho thêm gia vị: nước mắm, tiêu tươi, ớt tươi, rau răm, múc và ăn nóng ngay để mồ hôi vã ra như xông vậy. Cháo lệc có tác dụng như cháo thương hàn, chữa cảm mạo thật tốt. Ăn cháo xong khoảng một giờ, anh nông dân đánh một giấc chừng hai giờ dậy ăn lần chiều. Xong mang một bầu chè đặc, vài củ khoai cho trẻ chăn trâu đang chờ ở ngoài đồng. XUÂN ĐÀM