Hồi ức về đồng chí Lê Duẩn

(QT) - Cho đến bây giờ, đã 70 năm trôi qua sau thời gian làm việc cùng đồng chí Lê Duẩn tại cơ quan Xứ uỷ Trung Kỳ, qua bao vật đổi sao dời, vậy mà trong ký ức của ông Lê Công Bé (tên thường gọi là Bé Đen) hình ảnh của đồng chí Lê Duẩn vẫn toả sáng với những phẩm chất rất cao quí nhưng cũng rất đời thường, những phẩm chất mà ông cho rằng “sinh ra để làm người vì dân vì nước”. Những ký ức không phai mờ. Vào cuối những năm 30 của thế kỷ trước, trên một con phố nay là đường Phan Đăng Lưu, thành phố Huế có một cửa hàng bán nước mắm do đồng chí Lê Thị Quế và sau đó là đồng chí Lê Thị Nhồng (vợ của đồng chí Phan Đăng Lưu) làm cửa hàng trưởng. Cửa hàng có nhiệm vụ chưng cất, pha chế, nấu nước mắm bán để xây dựng quỹ phục vụ cho Đảng đang trong giai đoạn rút vào hoạt động bí mật.

Ông Lê Công Bé.

Tuy nhiên, cửa hàng bán nước mắm chỉ là vỏ bọc, cơ quan liên lạc của Xứ uỷ mới là nhiệm vụ tối thượng của địa chỉ này. Hàng ngày, ông Bé Đen được giao nhiệm vụ nấu và pha chế nước mắm, đồng chí Nguyễn Chí Thanh lúc đó là Bí thư Huyện uỷ vùng Sịa cũng lên đây mua bán nước mắm cùng ông. Vừa lo công tác tài chính, vừa đảm trách nhiệm vụ liên lạc cho Xứ ủy, nên ông thường xuyên tiếp xúc với đồng chí Lê Duẩn. Mọi nhiệm vụ cấp trên giao ông Bé Đen làm khá trôi tròn, vì vậy ông được đồng chí Lê Duẩn rất quí mến và tin tưởng. Năm nay đã ở tuổi 98 nhưng ông Bé Đen vẫn còn mẫn tiệp lắm. Ông đã kể cho chúng tôi nghe rất nhiều chuyện về quãng đời hoạt động sôi nổi và đầy gian khổ của ông và những chiến sĩ cách mạng. Và ông nhấn mạnh đến vai trò lãnh đạo, sự kiệt xuất trong lý luận, tính quyết đoán trong đề ra các biện pháp đấu tranh và những đức tính đời thường gần gũi, chân tình của đồng chí Lê Duẩn, lúc bấy giờ là Bí thư Xứ ủy Trung Kỳ. Ông Bé Đen kể: “Trong giai đoạn này, kẻ thù biết chắc Lê Duẩn là người cầm đầu phong trào đấu tranh của nhân dân ta tại miền Trung, vì vậy chúng “mời” ông đến để yêu cầu không được tụ tập dân chúng làm các cuộc biểu tình nhằm tạo cớ bắt ông. Kiểu “mời” ấy chúng đã sử dụng rất nhiều lần nhưng lần nào cũng vậy, sự sắc sảo, mưu trí, đanh thép và mềm dẻo trong lý luận của ông đã buộc chúng không làm gì được. Đúng là lúc bấy giờ thực dân Pháp đã không làm gì được các tổ chức cơ sở đảng của ta ở miền Trung trong một thời gian dài. Chúng cấm các đồng chí Lê Duẩn, Hoàng Hữu Chấp (nguyên Bí thư Tỉnh uỷ Quảng Trị) không được tụ họp dân chúng, không được tham gia các hoạt động mà ở nước Pháp gọi là bình đẳng, bình quyền, dân chủ. Chúng bám theo và kiểm soát gắt gao từng hoạt động của các nhà cách mạng. Vậy nhưng những yêu sách đòi dân chủ, đòi cứu đói cho dân, đòi cải thiện dân sinh…đã thu hút được sự đồng tình hưởng ứng của hàng vạn quần chúng nhân dân miền Trung. Nắm chắc và biết lợi dụng triệt để tình hình nên đồng chí Lê Duẩn đã đề ra những chủ trương, biện pháp đấu tranh thích hợp. Và cuộc biểu tình đón Goda - một cuộc tập hợp lực lượng lớn chưa từng thấy tại miền Trung lúc bấy giờ diễn ra tại thị xã Quảng Trị đã biểu dương được một lực lượng quần chúng nhân dân hùng hậu, góp phần phục hồi sức mạnh của cuộc cách mạng đang trong thời kỳ trầm kha nhất. Sau cuộc biểu tình quy mô lớn ấy, thực dân Pháp bắt đầu những đợt khủng bố, bắt bớ kéo dài khắp miền Trung. Rất nhiều cán bộ cốt cán của ta đã không thoát được khỏi sự vây ráp của quân thù. Tình hình vô cùng cam go. Ngoài 3 đồng chí Lê Duẩn, Phan Đăng Lưu, Bùi San hoạt động thường trực tại cơ quan Xứ ủy còn tất cả lực lượng nòng cốt đều nằm vùng ở khắp các địa bàn. Nếu vẫn giữ nguyên phương pháp hoạt động cũ, không tìm cách bảo toàn lực lượng hẳn cách mạng sẽ gặp rất nhiều tổn thất, tình hình cách mạng ở miền Trung sẽ vô cùng nguy nan. Đây là một trong những tình huống mà vai trò quyết đoán, tính nhạy bén sáng suốt của người lãnh đạo cao nhất được thể hiện. Và chủ trương của đồng chí Lê Duẩn về việc thu dấu cán bộ được quyết định dứt khoát. Ngoài nhiệm vụ đảm bảo công tác liên lạc của Xứ ủy, Lê Văn Bé là người được giao trách nhiệm đi “gom” và tìm cách thu dấu an toàn 10 đồng chí lãnh đạo cốt cán của phong trào cách mạng tại địa phương gồm: Trần Hoàn – Trung ương ủy viên, Trần Ngoạn, Trần Miên, Lê Chưởng, Trần Hữu Dực, Hồ Xuân Lưu, Trương An, Hoàng Thị Ái, Hồ Tị, Nguyễn Đức Dương. Còn các đồng chí Bùi San, Phan Đăng Lưu cùng đồng chí Lê Duẩn tìm cách trốn vào Nam. Từ tinh thần trách nhiệm, sự nhạy bén với tình hình thời cuộc và con mắt nhìn người thấu đáo, tin tưởng của đồng chí Lê Duẩn trong việc giao nhiệm vụ cấp bách đã giúp Xứ ủy Trung Kỳ bảo toàn được lực lượng cán bộ cách mạng nòng cốt, đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ của Đảng trong thời gian tiếp theo. Tình cảm của ông Bé Đen “Đồng chí Lê Duẩn còn là một con người chân tình, ít khi quở trách mà thường hướng dẫn, hỏi han cặn kẽ khi cấp dưới làm hỏng việc” – ông Bé Đen hồi tưởng. Có một lần chúng tôi nấu nước mắm hỏng, không thu được tiền lãi đã đành mà còn hụt mất cả vốn của Đảng nhưng đồng chí Lê Duẩn không chỉ trích mà quan tâm hỏi han cặn kẽ, động viên góp ý cho tôi, đồng chí chỉ nói đại khái là Đảng ta đang rất cần tiền, làm như vậy là thiệt hại cho Đảng, chúng ta phải làm lợi cho Đảng trong bất kỳ tình huống nào. Việc ấy làm cho tôi cứ thấy áy náy mãi”. Cuối năm 1939, sau đợt khủng bố của thực dân Pháp, nhờ sự khôn khéo, nhanh nhạy và quyết đoán của đồng chí Lê Duẩn, lực lượng cốt cán của cách mạng tại miền Trung cơ bản được bảo toàn, Trung ương Đảng quyết định cho lập lại Xứ ủy với phương châm hoạt động mới cho phù hợp với sự thay đổi của tình hình cách mạng thế giới. Ông Bé Đen vừa tiếp tục làm liên lạc vừa lo tài chính cho Đảng đến năm 1941 thì ông cũng bị địch bắt đi đày ở nhà lao Buôn Ma Thuột. Đầu năm 1945, ông kịp thoát ra rồi quay trở về quê hương tham gia kế hoạch chuẩn bị Tổng khởi nghĩa và tham gia khởi nghĩa giành chính quyền tại Quảng Trị. Trải qua nhiều cương vị công tác, sống và làm việc nhiều nơi, gắn bó với nhiều người, ông Bé Đen luôn là một cán bộ trung thành, mẫu mực và cống hiến sức mình cho công việc với lòng nhiệt tình cao. Ông bảo đó là những đức tính một phần ông học được từ đồng chí Lê Duẩn. Ông đặc biệt tôn thờ khả năng thu phục lòng người của đồng chí Lê Duẩn. Trong giai đoạn 1936 – 1939, cách mạng đang ở giai đoạn vô cùng khó khăn nhưng đồng chí Lê Duẩn đã có hàng loạt cách đối phó với kẻ thù để tiếp tục gieo mầm cho Đảng, xốc phong trào cách mạng phát triển trở lại, củng cố lòng dân, và vì vậy nhân dân đã giúp đỡ ông và cách mạng ở địa phương. “Là người lãnh đạo, có học thức, hiểu biết lại có khả năng thu phục lòng người, và được rất nhiều người yêu quí, từ cán bộ cấp cao cho đến người liên lạc đồng chí Lê Duẩn đều đối xử rất chân tình” - Ông Bé Đen xúc động nói - “Sống và làm việc với nhau không lâu. Trải qua nhiều thời kỳ đấu tranh cách mạng, gặp rất nhiều khó khăn trong cuộc sống và chiến đấu, lại là lãnh đạo cao cấp, vậy mà những năm sau ngày giải phóng, có dịp về thăm quê, đồng chí Lê Duẩn vẫn nhớ đến tôi, vẫn nhắn tôi đến gặp, thăm hỏi động viên. Đồng chí ấy vẫn gọi tôi là đồng chí Bé Đen như khi xưa!” Đôi mắt đã không còn tinh anh, bước đi đã yếu rất nhiều của tuổi 98 nhưng trí nhớ của ông Bé Đen vẫn còn nguyên vẹn những tháng ngày đầu tiên đi làm cách mạng và trái tim kiên trung với Đảng vẫn rực lên trong từng lời nói, trong từng câu chuyện ông kể. Và trong những lời ông nói, trong những chuyện ông kể, hình ảnh đẹp đẽ và ngời sáng về một vị lãnh tụ của Đảng - đồng chí Lê Duẩn mãi mãi không phai mờ... Bài, ảnh: Khánh Hà – Mai Linh