Hải Lăng chú trọng bảo tồn, phát huy giá trị các di sản văn hóa

Là mảnh đất giàu truyền thống lịch sử với kho tàng di sản văn hóa vật thể và phi vật thể phong phú, đa dạng, thời gian qua, bằng nhiều giải pháp đồng bộ và xuyên suốt, huyện Hải Lăng đã làm tốt công tác quản lý, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa trong đời sống.

Đình làng Câu Nhi đang trong quá trình đầu tư nâng cấp, tôn tạo nhằm phát huy, bảo tồn di sản mang nhiều giá trị lịch sử - Ảnh: L.T

Trên địa bàn huyện Hải Lăng hiện có 81 di tích, trong đó có 58 di tích lịch sử, 3 di tích khảo cổ, 19 di tích kiến trúc nghệ thuật và 1 danh lam thắng cảnh. Trong số này, có 1 di tích quốc gia đặc biệt, 2 di tích quốc gia và 78 di tích cấp tỉnh.

Những năm gần đây, địa phương đặc biệt quan tâm, triển khai công tác đầu tư tôn tạo, nâng cấp đối với các di sản văn hóa vật thể, đồng thời, chú trọng phát huy các giá trị và nghiên cứu, lựa chọn một số di sản phi vật thể tiêu biểu để chỉ đạo các địa phương quản lý, bảo tồn nhằm tôn vinh di sản văn hóa, truyền thống lịch sử, quảng bá hình ảnh về mảnh đất, con người và văn hóa địa phương.

Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện Hải Lăng Nguyễn Hữu Trung cho biết, công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa nói chung và văn hóa phi vật thể nói riêng trên địa bàn huyện thời gian qua luôn được quan tâm, chú trọng.

Riêng giai đoạn 2023-2024 đã tôn tạo, chống xuống cấp cho 5 di tích; phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan xây dựng hồ sơ khoa học, hồ sơ pháp lý 18 di tích và triển khai khoanh vùng bảo vệ, lập hồ sơ đối với các di tích còn lại trên địa bàn huyện; thực hiện số hóa 10 điểm di tích lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh thông qua hình thức lắp đặt các bảng mã QR-code tại các điểm di tích để người dân, du khách có thể quét mã và tìm hiểu thông tin.

Ngoài tổ chức các lễ, hội truyền thống đặc sắc, Di tích Quốc gia đình Câu Nhi còn là “địa chỉ đỏ” giáo dục lịch sử, văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ - Ảnh: L.T

Đối với các di sản văn hóa phi vật thể như các lễ hội, nghề thủ công truyền thống, nghệ thuật trình diễn dân gian, đình làng, làng cổ, địa phương đã chỉ đạo các cơ quan, đơn vị chuyên môn tổ chức xây dựng kế hoạch quản lý, bảo tồn, phát huy các giá trị để triển khai tổ chức thực hiện về tận cơ sở.

Song song đó, nhằm trang bị kiến thức về kỹ năng biểu diễn, truyền đạt, phát huy giá trị văn hóa và tổ chức biểu diễn đối với loại hình nghệ thuật bài chòi, hò giã gạo cho cán bộ phụ trách công tác văn hóa thông tin và các hạt nhân phong trào của các xã, thị trấn, huyện đã tổ chức các lớp tập huấn, đào tạo; thành lập các câu lạc bộ, tăng cường truyền đạt, giới thiệu tại các trường học...

Cùng với đó, các làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện cũng được quan tâm khôi phục và phát triển với những sản phẩm nổi tiếng như nón lá, thêu ren, dệt xăm lưới, mộc mỹ nghệ... Nhờ đó, các giá trị của những di sản văn hóa này phần lớn đã được bảo tồn, phát huy giá trị và dần tìm lại vị thế và sức sống trong cộng đồng.

Đến thăm đình Câu Nhi ở xã Hải Phong, huyện Hải Lăng mới thấy hết những nét độc đáo của một công trình kiến trúc nghệ thuật được công nhận là Di tích Quốc gia từ năm 2001. Công trình này bao gồm: Đình làng Câu Nhi, chùa Quan Khố-nơi gắn với danh nhân Bùi Dục Tài.

Trưởng thôn Câu Hà, xã Hải Phong Bùi Văn Linh cho biết, Đình làng Câu Nhi nguyên xưa là một ngôi đình lớn và đẹp có tiếng khắp vùng. Tuy nhiên, về cơ bản, kiến trúc hiện còn của đình làng là kết quả của lần trùng tu vào năm 1955.

Đến năm 1991, công trình được xây dựng lại một số hạng mục như bức bình phong và cổng thành phía trước. Tại di tích này, hằng năm thường tổ chức các lễ như: Cầu an hay còn gọi Tế Thủy tổ 12 họ tộc; Tế ngài khai khẩn Bùi Trành; Tế tại khu Văn Thánh; Tế 4 họ thất truyền: Trương, Phan, Đặng, Đề.

Vào những dịp lễ, Tết dân làng thường tổ chức hội làng với các trò chơi dân gian như đua thuyền, hội chợ, đánh đu, chơi cờ...Để phát huy các giá trị và bảo tồn nét truyền thống của di tích, hiện địa phương đã và đang đầu tư 2,1 tỉ đồng tôn tạo, nâng cấp Đình làng Câu Nhi và một số hạng mục liên quan trong khuôn viên đình nhằm xây dựng nơi đây trở thành một “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống cho các thế hệ mai sau.

Tại làng Hội Kỳ, xã Hải Chánh hiện còn lưu giữ nhiều gian nhà cổ với kiến trúc có từ hàng trăm năm - Ảnh: L.T

Nằm bên dòng Ô Lâu thơ mộng, ngôi làng được cho là cổ kính lâu đời mang tên Hội Kỳ thuộc xã Hải Chánh vẫn vẹn nguyên niềm kiêu hãnh và tràn đầy sức sống với những gian nhà cổ có kiến trúc nghệ thuật đặc trưng với những nét chạm trổ hoa văn tinh xảo của hàng trăm năm về trước.

Theo ông Dương Văn Mạnh, chủ ngôi nhà cổ Tích Khánh Đường ở thôn Hội Kỳ, lịch sử hình thành của làng cách đây hơn 500 năm về trước. Nơi đây là một trong số ít làng quê ở Quảng Trị còn giữ được những nét cổ xưa và lưu giữ nhiều giá trị kiến trúc, cảnh quan truyền thống. Đặc biệt, trong thôn Hội Kỳ hiện còn sở hữu những ngôi nhà rường có độ tuổi gần 200 năm với những giá trị nổi bật cần được giữ gìn và lưu truyền.

Với tốc độ phát triển và sự biến đổi cấu trúc không gian làng và khuôn viên các ngôi nhà cổ hiện nay, nguy cơ hư hỏng, xuống cấp của những gian nhà cổ tại làng Hội Kỳ là điều không thể tránh khỏi. Trước thực trạng này, chính các hộ gia đình trong làng và chính quyền địa phương đang tìm mọi cách, nỗ lực lưu giữ các giá trị còn lại của di sản kiến trúc độc đáo này.

Theo Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện Hải Lăng Nguyễn Hữu Trung, công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa các di sản vật thể, phi vật thể là một trong những nội dung có quy mô rộng lớn và lâu dài. Tuy nhiên, nguồn lực của địa phương thì còn hạn hẹp nên việc bảo tồn, gìn giữ, kế thừa và phát huy giá trị các di sản này gặp rất nhiều khó khăn.

Do đó, địa phương mong muốn nhận được nhiều hơn sự quan tâm, hỗ trợ tích cực từ các cơ quan, đơn vị quản lý nhà nước đối với hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị các di tích vật thể, phi vật thể; có cơ chế, chính sách đặc thù đối với việc nâng cấp, tôn tạo và phát huy từng loại hình di sản.

Để từ đó, góp phần bảo tồn những nét độc đáo, giá trị lâu đời của mỗi di sản gắn với tiến trình phát triển kinh tế, xã hội của địa phương.

Lê Trường