Giáo dục Quảng Trị và chuyện “xây nền”, “tạo đỉnh”

(QT) - Năm 1996, Quảng Trị hoàn thành phổ cập giáo dục Tiểu học - chống mù chữ; tháng 12/2005, hoàn thành phổ cập giáo dục THCS và tháng 10/2006 hoàn tất công tác phổ cập giáo dục Tiểu học đúng độ tuổi, góp phần nâng cao mặt bằng dân trí, tạo tiền đề cho phổ cập giáo dục Trung học. Đặc biệt, ngay từ năm 1991, Sở GD-ĐT Quảng Trị đã có bước đột phá bằng quyết định thành lập Trung tâm Tin học, đặt viên gạch đầu tiên cho việc ứng dụng CNTT trong dạy học và quản lý, đi trước toàn quốc 3 năm. Ông Phan Xuân Kiểu, Phó Giám đốc Sở GD - ĐT tỉnh cung cấp cho chúng tôi những thông tin đó và không quên nhấn mạnh: “Phải đặt những cột mốc đó trong bối cảnh một tỉnh nghèo như Quảng Trị những ngày đầu lập lại mới thấy được hết ý nghĩa của nó”. Mang theo niềm cảm khái đó chúng tôi tìm gặp ông Trương Sỹ Tiến, nguyên Giám đốc Sở GD-ĐT những ngày đầu lập lại tỉnh. 25 năm đã trôi qua nhưng với ông Trương Sỹ Tiến, ký ức về những ngày đầu tiên ấy vẫn vẹn nguyên như mới ngày hôm qua. Ngày ấy, ông cùng 18 cán bộ thuộc Sở GD - ĐT Bình Trị Thiên nhận nhiệm vụ về xây dựng ngành giáo dục Quảng Trị. Xa vợ con, “ăn cơm tập thể, ngủ giường cá nhân”, họ cùng nhau “xây nền”, “tạo đỉnh” cho ngành giáo dục Quảng Trị chỉ với hành trang duy nhất là một trái tim sục sôi nhiệt huyết. Trong khó khăn chung của tỉnh nhà những ngày đầu lập lại, giáo dục Quảng Trị cũng đứng trước muôn vàn khó khăn, thử thách. Cơ sở hạ tầng lạc hậu, mặt bằng dân trí còn hạn chế, sự nghiệp giáo dục - đào tạo quy mô nhỏ, bất cập, tỷ lệ học sinh huy động đến trường thấp, đội ngũ giáo viên thiếu và không đồng bộ. Quy mô, mạng lưới trường, lớp học không đáp ứng được nhu cầu học tập của con em. Và một điều hết sức quan trọng, đó là đời sống của người dân và cán bộ, giáo viên còn quá nhiều khó khăn, việc dạy và học vì thế đôi lúc không được xem trọng…

Học sinh Trường PTTH Đông Hà trong một buổi sinh hoạt ngoại khóa -Ảnh: LÊ ĐÌNH CẢNH

Ông Tiến nhớ lại: “Về, tôi vắt óc suy nghĩ mấy đêm liền, muốn xây dựng giáo dục trong bối cảnh ấy, có hai việc cần làm ngay, đó là xây dựng nền tảng cơ sở vững chắc, đồng thời tạo những đỉnh cao trong giáo dục - đào tạo để làm động lực phấn đấu. Trong khó khăn bộn bề, chúng ta vẫn có những chất liệu rất tốt, vấn đề là phải biết cách sử dụng chất liệu đó như thế nào để xây dựng ngôi nhà giáo dục của mình”. Chất liệu mà ông Tiến muốn nói chính là người dân Quảng Trị vốn có truyền thống hiếu học, phần lớn những điển hình giáo dục của tỉnh Bình Trị Thiên đều nằm ở Quảng Trị, đó là xã Hải Tân, ngọn cờ đầu về giáo dục mầm non; Tân Lâm, điển hình về mô hình trường vừa học vừa làm; Triệu Hải nổi danh với thành tích bồi dưỡng học sinh giỏi cấp 1, 2; Cồn Tiên là trường học duy nhất trong cả nước trồng được 1 triệu cây xanh; Vĩnh Thủy và phường 3 (Đông Hà) là những điển hình về giáo dục đạo đức học sinh. Đặc biệt, mô hình bán trú dân nuôi cũng được manh nha ở chính mảnh đất này với hình ảnh thầy giáo, Anh hùng Lao động Hà Công Văn cắm bản giữa rừng sâu, làm rẫy, đánh cá để nuôi và dạy học cho con em đồng bào dân tộc thiểu số. Vấn đề là phải hệ thống lại, từ nền giáo dục của 4 huyện riêng lẻ trực thuộc tỉnh Bình Trị Thiên thành một nền giáo dục thống nhất của tỉnh Quảng Trị. Cho đến bây giờ, có những việc ông làm vẫn còn nhiều người kể lại, như việc tổ chức đại hội giáo dục cấp xã (một việc chưa từng có tiền lệ), mời đích thân đồng chí Bí thư Tỉnh ủy về tham dự để khích lệ và huy động sự chung tay của mọi người dân vì sự nghiệp giáo dục. Rồi triển khai ngay chương trình phổ cập tiểu học - xóa mù chữ, nhất là ở miền núi, vùng sâu, vùng xa, kêu gọi cán bộ, giáo viên và chính quyền địa phương cùng hiến kế, tạo chương trình kết nghĩa giữa các trường miền xuôi với các trường ở vùng cao. Rồi ông đích thân về tận xã, huyện, bàn bạc với các đồng chí lãnh đạo địa phương tìm mọi cách để giúp đội ngũ cán bộ, giáo viên cải thiện thu nhập, ổn định đời sống. Nhờ đó không chỉ giúp đội ngũ cán bộ, giáo viên toàn tâm toàn ý cống hiến cho sự nghiệp giáo dục mà còn tập hợp được toàn dân cùng chung tay làm giáo dục. Nền đã vững, ông Tiến cùng những đồng nghiệp của mình quyết tâm xây dựng những đỉnh cao của giáo dục Quảng Trị. Đó là bồi dưỡng học sinh giỏi, tạo những mô hình làm giáo dục mới, đặc biệt là phải triển khai ngay việc đưa tin học vào nhà trường. Nhắc lại chuyện này, ông Tiến kể rằng: “Khi tôi lên gặp các đồng chí lãnh đạo tỉnh xin 70 triệu đồng để thành lập Trung tâm Tin học, chuẩn bị cho việc đưa tin học vào nhà trường, đã có ý kiến cho rằng tôi thiếu thực tế khi triển khai một mô hình quá xa xỉ trong khi tỉnh mới lập lại còn rất khó khăn. Nhưng tôi nghĩ khác, công nghệ thông tin là phương tiện hiệu quả nhất để tiếp cận tri thức của nhân loại, là bước đột phá để tạo những đỉnh cao cho giáo dục Quảng Trị, dù khó cũng phải quyết tâm làm. May mắn là ý tưởng của tôi đã được sự ủng hộ của các đồng chí lãnh đạo tỉnh. Năm 1991, Trung tâm Tin học được thành lập”. Và thực tế đã chứng minh ông đúng, bởi sau đó 3 năm, việc đưa tin học vào nhà trường được Bộ GD-ĐT triển khai trên toàn quốc. 25 năm, từ những viên gạch hồng đầu tiên ấy, các thế hệ cán bộ, giáo viên ngành GD-ĐT Quảng Trị đã chung tay góp sức, tiếp tục đưa sự nghiệp giáo dục đạt được nhiều đỉnh cao mới. Từ 3 ngôi trường cao tầng ngày đầu lập lại, đến nay, toàn tỉnh có 163 trường Mầm non, 161 trường Tiểu học, 131 trường THCS và PTCS, 33 trường THPT, 10 trung tâm GDTX, 10 trung tâm KTTH-HN, 1 trung tâm CNTT-NN, 1 trường CĐSP, 4 trường TCCN. Mạng lưới trường Tiểu học, THCS có ở xã, phường, thị trấn, đáp ứng nhu cầu học tập của con em từ miền núi đến đồng bằng. 100% xã, phường, thị trấn có trường cao tầng, kiên cố. 139/141 xã, phường, thị trấn đạt chuẩn phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 5 tuổi; 54 trường Mầm non, 120 trường Tiểu học, 41 trường THCS và 3 trường THPT đạt chuẩn quốc gia. Toàn tỉnh có 136 trung tâm học tập cộng đồng cấp xã và trên 465 trung tâm học tập cộng đồng cấp thôn, bản. 100% xã vùng dân tộc thiểu số có trường Tiểu học hoặc PTCS với hệ thống điểm chính, điểm lẻ được phân bố hợp lý, đã xóa được xã trắng về giáo dục Mầm non. Hệ thống thư viện, phòng thí nghiệm được đầu tư theo hướng chuẩn hóa, 100% trường THPT, THCS, trung tâm GDTX có phòng máy vi tính; các trường Tiểu học, Mầm non trang bị máy tính phục vụ dạy học và quản lý. Đội ngũ cán bộ, giáo viên không ngừng được bổ sung cả về số lượng và chất lượng, nếu ngày đầu lập lại tỉnh chỉ có 5.374 người thì đến nay, toàn ngành có 13.946 người, trong đó có 269 thạc sĩ, 7.547 đại học. Tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn ở cả 3 cấp học đều đạt gần 100%, 100% cán bộ quản lý đạt chuẩn và trên chuẩn. Bên cạnh đó, nhiều giải pháp nâng cao chất lượng đã được triển khai, nhờ đó tỷ lệ tốt nghiệp lớp 12 hàng năm đều tăng, năm 2013 đạt 96,25%. Số học sinh đạt giải quốc gia từ năm 2001 nay là 314 em. Đặc biệt, lần đầu tiên Quảng Trị giành được giải nhất môn Toán tại kỳ thi học sinh giỏi quốc gia (năm học 2013 - 2014). Trường THPT Chuyên Lê Quý Đôn và THPT thị xã Quảng Trị lọt vào top 200 trường THPT chất lượng cao toàn quốc. Quảng Trị là một trong những tỉnh đầu tiên của cả nước xây dựng giải pháp tổng thể về quản lý trường học, triển khai mô hình Trường học điện tử, hoàn thành kết nối Mạng giáo dục (2010). Ông Trương Sỹ Tiến nhắc đi nhắc lại với chúng tôi: “Làm giáo dục ở một tỉnh nghèo, nhưng đừng để cái khó nó bó cái khôn, phải huy động được sức mạnh của toàn dân để từ đó tạo những bước đột phá”. Những con số không thể phản ánh hết thực tại một cách sinh động, nhưng việc xây dựng một xã hội học tập mà Quảng Trị thực hiện rất thành công là minh chứng rõ nét nhất cho tâm ý ấy. NGUYỄN THẾ CHUNG