Đưa Luật Đa dạng sinh học vào cuộc sống

(QT) - Luật Đa dạng sinh học (ĐDSH) được Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam khoá XII, kỳ họp thứ 4 thông qua ngày 13/11/2008. Ngày 28/11/2008, Chủ tịch nước đã ký Lệnh số 18/2008/L - CTN về việc công bố Luật. Luật ĐDSH có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2009 và ngày 11/6/2010, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 65/2010/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật ĐDSH. Ngày 21/6/2010, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 69/2010/NĐ-CP về an toàn sinh học đối với sinh vật biến đổi gen, mẫu vật di truyền và sản phẩm của sinh vật biến đổi gen. Luật ĐDSH thể chế hóa các chủ trương của Đảng, đảm bảo thống nhất quản lý nhà nước về bảo tồn và phát triển bền vững ĐDSH trên cơ sở phân công, phân cấp rõ ràng, hợp lý giữa các cơ quan trung ương, giữa trung ương và địa phương. Luật ĐDSH được xây dựng trên nguyên tắc quan tâm đến lợi ích của các bên liên quan trong bảo tồn và phát triển bền vững ĐDSH trên cơ sở công bằng và bình đẳng trước pháp luật. Công tác bảo tồn và phát triển bền vững ĐDSH thực hiện theo hướng thúc đẩy và hỗ trợ xóa đói, giảm nghèo. Luật ĐDSH tạo được sự đột phá, chuyển biến tích cực trong công tác bảo tồn và phát triển bền vững ĐDSH.

Ký cam kết bảo vệ ĐDSH khu sinh thái Rú Lịnh, Vĩnh Linh (Quảng Trị).

Luật ĐDSH gồm 8 chương và 78 điều quy định về bảo tồn và phát triển bền vững ĐDSH; quyền và trách nhiệm của cơ quan nhà nước, tổ chức, cá nhân, gia đình và cộng đồng dân cư trong bảo tồn và phát triển bền vững ĐDSH. Luật thống nhất những qui định liên quan đến ĐDSH như khu bảo tồn thiên nhiên, ưu tiên bảo vệ động vật hoang dã; đánh giá, lưu giữ, bảo quản nguồn gen và cơ sở dữ liệu về nguồn gen. Đặc biệt, Luật đã quy định các vấn đề mới như quy hoạch bảo tồn; tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích, kiểm soát sinh vật ngoại lai xâm hại; quản lý rủi ro của sinh vật biến đổi gen đối với ĐDSH; tài chính cho bảo tồn và phát triển bền vững ĐDSH. Luật ĐDSH được ban hành và có hiệu lực, cùng tồn tại song song với hệ thống các luật khác như: Luật Bảo vệ Môi trường (BVMT), Luật Thủy sản, Luật Bảo vệ và phát triển rừng, Luật Thủy lợi…sẽ góp phần tạo nền tảng KT-XH và chính trị vững chắc cho sự nghiệp CNH-HĐH xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Quảng Trị là nơi có ĐDSH cao về nguồn gen, thành phần loài và hệ sinh thái, ghi nhận khoảng 2.212 loài thực vật, trên 640 loài động vật. Tỉnh đã xác định ĐDSH đóng vai trò rất quan trọng đối với quá trình phát triển kinh tế của người dân. Mặt khác, trong những năm qua, các cấp ủy đảng, chính quyền, đoàn thể, các sở, ban ngành đã quan tâm đến công tác bảo tồn ĐDSH như: Đẩy mạnh công tác tuyên truyền giáo dục, nâng cao nhận thức và trách nhiệm bảo tồn ĐDSH. Sở TN&MT đã phối hợp với các ban, ngành tổ chức các lớp tuyên truyền, phổ biến, quán triệt Nghị quyết 41-NQ/TƯ, Quyết định số 79/2007/QĐ-TTg và kiến thức về ĐDSH cho cán bộ lãnh đạo của các sở, ban, ngành và lãnh đạo của các tổ chức chính trị xã hội cấp tỉnh, huyện, thị xã, thành phố. Tuyên truyền nội dung về công tác bảo tồn ĐDSH trên sóng Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh và Báo Quảng Trị. Hàng năm, Sở TN&MT cũng đã phát động hưởng ứng ngày ĐDSH (22/5) trên địa bàn tỉnh. Thông qua phối hợp chương trình hành động liên ngành, các tổ chức đoàn thể cấp tỉnh đã tổ chức tập huấn, tuyên truyền, giáo dục về BVMT và bảo tồn ĐDSH, tổ chức các Hội thi tìm hiểu về BVMT và ĐDSH các hội viên, đoàn viên của các đoàn thể. Tăng cường công tác quản lý nhà nước về ĐDSH: Công tác tổ chức bộ máy, sắp xếp cán bộ về TN&MT đã được chú trọng, có Phòng Môi trường thuộc sở, 9/10 huyện, thị, thành có phòng TN&MT. Sở TN&MT, Sở Nông nghiệp và PTNT đã phối hợp với các cấp chính quyền, các ban ngành địa phương, các cơ quan khoa học trung ương nhằm huy động nguồn lực về tài chính, về KHCN để xây dựng và triển khai các dự án: Điều tra, đánh giá hiện trạng tài nguyên và môi trường huyện đảo Cồn Cỏ; điều tra, đánh giá nguồn lợi các loài thủy hải sản. Đến nay, tỉnh đã thành lập được 3 khu bảo tồn thiên nhiên: Đakrông, Bắc Hướng Hóa và khu bảo tồn biển đảo Cồn Cỏ; các khu sinh thái cảnh quan như: đường Hồ Chí Minh huyền thoại, Rú Lịnh, trằm Trà Lộc. Tỉnh còn nhận được sự quan tâm, chỉ đạo và giúp đỡ từ các bộ, ngành trung ương và các tỉnh bạn trong việc tham gia, triển khai các dự án hợp tác quốc tế có liên quan tới bảo tồn ĐDSH ở Quảng Trị. Đã có sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng chức năng để kiểm soát việc vận chuyển, buôn bán các loài động thực vật qua biên giới. Từ năm 2007 đến nay, ngân sách đầu tư cho sự nghiệp tài nguyên và môi trường của địa phương đã tăng dần. Tuy nhiên, ĐDSH ở nước ta nói chung, Quảng Trị nói riêng vẫn đang bị suy thoái nghiêm trọng. Diện tích các hệ sinh thái tự nhiên đang bị thu hẹp. Số lượng cá thể và mức độ phong phú của các loài hoang dã đang bị suy giảm mạnh. Tình trạng xem nhẹ công tác BVMT, ý thức chấp hành không nghiêm của các doanh nghiệp nên việc ô nhiễm môi trường một số nơi đã có dấu hiệu gia tăng trong những năm gần đây như trong lĩnh vực khai thác và chế biến khoáng sản, ô nhiễm môi trường tại các khu đô thị và nông thôn, tình trạng đốt rừng làm nương rẫy vẫn còn phổ biến.... đã gây ảnh hưởng đến ĐDSH. Việc không thực hiện hoặc chỉ thực hiện một cách đối phó công tác bảo tồn ĐDSH còn xảy ra ở một số ngành, địa phương, nhất là việc đánh bắt các loài thủy hải sản trên biển, ao, hồ, sông, suối bằng xung điện, chất nổ, chất độc...; săn bắt các loài động vật trên cạn quý hiếm vẫn còn diễn ra. Chưa có chế tài đủ mạnh để ngăn ngừa các hành vi vi phạm pháp luật về bảo tồn ĐDSH. Bộ máy quản lý nhà nước về BVMT nói chung và ĐDSH nói riêng vẫn còn thiếu về số lượng và năng lực còn hạn chế, nhiệm vụ quản lý ĐDSH đang còn kiêm nhiệm, sự phối hợp liên ngành còn kém hiệu quả dẫn đến chồng chéo về chức năng quản lý. Nhiệm vụ về ĐDSH ở các phòng TN&MT cấp huyện, thị xã, thành phố hầu như bỏ trống. Những đầu tư cho lĩnh vực ĐDSH rất hạn chế nên việc triển khai các hoạt động trên thực tế gặp rất nhiều khó khăn và khó định lượng. Trang thiết bị, phương tiện phục vụ cho công tác kiểm tra, giám sát ĐDSH không có. Trong thời gian tới, cần phải tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo, phối hợp của các cấp chính quyền, các ngành. Trước hết là công tác vận động, tuyên truyền trong cán bộ và nhân dân để nâng cao nhận thức, tầm quan trọng của ĐDSH. Đẩy mạnh công tác giáo dục, tuyên truyền về ĐDSH trên các phương tiện thông tin đại chúng. Biến nhận thức thành hành động cụ thể của từng cấp, từng ngành và từng người trong các hoạt động bảo vệ tài nguyên ĐDSH. Bảo đảm sự hài hoà giữa phát triển kinh tế với BVMT sinh thái. Trước mắt là xây dựng, ban hành Kế hoạch “Hành động về bảo vệ ĐDSH, an toàn sinh học đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020 trên địa bàn tỉnh Quảng Trị”. Kiện toàn hệ thống quản lý nhà nước về lĩnh vực ĐDSH từ cấp tỉnh đến cấp xã. Tăng cường nguồn lực đầu tư của Nhà nước cho lĩnh vực ĐDSH. Ưu tiên đầu tư kinh phí cho công tác điều tra cơ bản về tài nguyên ĐDSH, bảo tồn và phát triển ĐDSH, sử dụng bền vững tài nguyên sinh vật, hoàn chỉnh hệ thống các khu bảo tồn thiên nhiên (trên cạn, các vùng đất ngập nước và biển đảo), phục hồi được hệ sinh thái tự nhiên đặc thù, nhạy cảm đã bị phá huỷ. Tăng cường công tác quản lý, đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm về ĐDSH, áp dụng các biện pháp kinh tế, hình sự, tăng cường biện pháp cưỡng chế, buộc bồi thường thiệt hại. Tranh thủ nguồn lực đầu tư bên ngoài của các tổ chức quốc tế, các cơ quan khoa học trung ương, để thực hiện có hiệu quả, đúng mục đích các nhiệm vụ khoa học, các giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương, đặc biệt là các đề tài và giải pháp về bảo tồn, cải thiện, khắc phục suy thoái tài nguyên ĐDSH do hoá chất chiến tranh, các mô hình xã hội hoá bảo vệ ĐDSH tại các địa phương... Để đưa Luật ĐDSH đến gần hơn với người dân cần phải tăng cường hơn nữa sự thống nhất chỉ đạo và phối hợp thực hiện cấp chính quyền và đặc biệt là sự thống nhất của các sở, ngành, địa phương từ công tác hoạch định chính sách, xây dựng quy hoạch, kế hoạch đến việc triển khai từng nhiệm vụ cụ thể. Bài, ảnh: HỒ NGUYÊN KHA - HOÀNG VIỆT THỊNH