Đẩy mạnh điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone

(QT) - Trong thông điệp của giám đốc UNIAIDS nhân Ngày Thế giới phòng chống AIDS năm 2014 có đoạn: “Chúng ta đã đi từ tuyệt vọng đến hy vọng. Ngày hôm nay đã ít đi rất nhiều người phải chết do AIDS. Có 25 quốc gia đã giảm được hơn 50% số ca nhiễm mới. Tôi mong muốn được thấy bước tiến này ở tất cả mọi quốc gia. Và bước tiến của chúng ta đang ngày càng nhanh chóng hơn, với tốc độ chưa từng thấy, điều mà trước đây phải mất cả mười năm để thực hiện thì nay có thể đạt được chỉ trong vài năm. Hỡi các bạn, chúng ta chỉ còn một ngàn ngày nữa thôi để thực hiện các mục tiêu toàn cầu về phòng chống AIDS đến năm 2015. Chúng ta hãy cùng nhau cam kết thực hiện mục tiêu “Ba không”: Không còn người nhiễm mới HIV Không còn người tử vong do AIDS Không còn kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến HIV/AIDS”.

Tư vấn điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone cho người nghiện ma túy - Ảnh: THANH MINH

Để thực hiện cam kết đó, cả thế giới và Việt Nam đã và đang thực hiện nhiều giải pháp ngăn chặn, phòng chống việc lây nhiễm mới HIV. Trong đó, việc điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế Methadone là một giải pháp rất có hiệu quả. Cho đến nay thế giới đã có trên 40 năm bằng chứng về sự an toàn và hiệu quả của thuốc Methadone được cơ quan kiểm soát dược phẩm và thực phẩm Hoa Kỳ (FDD) công nhận và đưa vào danh mục thuốc thiết yếu của tổ chức y tế thế giới. Theo báo cáo của các cơ quan chức năng, việc điều trị các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone đã đem lại hiệu quả rõ rệt, làm giảm tỷ lệ nghiện chích ma túy và bệnh nhân nhiễm mới HIV. Vì thế đến nay, đã có trên 80 quốc gia trên thế giới triển khai chương trình này và đã điều trị cho trên 1 triệu người. Ở nước ta, chương trình đã được sự quan tâm chỉ đạo quyết liệt của Đảng và Nhà nước. Đã có trên 12 văn bản quy phạm pháp luật và các hướng dẫn chuyên môn kỹ thuật được ban hành. Trong đó, có Chỉ thị số 32/CT-TTg ngày 31/10/2014 về việc đẩy mạnh điều trị các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế. Tại Quảng Trị, sau 18 tháng triển khai thực hiện, chương trình đã đạt được những kết quả bước đầu đáng ghi nhận. Tính đến ngày 25/3/2015, toàn tỉnh có 277 trường hợp nhiễm HIV, trong đó 147 người đã chuyển sang AIDS (85 người đã tử vong). Điều đáng lo ngại là có 34 bà mẹ mang thai nhiễm HIV. 82 xã, phường, thị trấn có người nhiễm HIV. Theo đánh giá chung của các cơ quan chức năng trong cả nước, tuy tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm người nghiện chích ma túy đã giảm dần trong những năm gần đây nhưng vẫn ở mức đáng báo động. Dịch HIV diễn biến ngày càng phức tạp và khó kiểm soát. Chuyển dịch gia tăng số người nhiễm HIV mới từ thành thị ra nông thôn, vùng núi. Xuất hiện nhiều thôn, bản có tỷ lệ nhiễm HIV/AIDS. Vì vậy, việc nâng cao nhận thức về phòng chống HIV vẫn cần được tiếp tục tuyên truyền một cách tích cực. Đồng thời, tiếp tục đẩy mạnh điều trị thay thế các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone để hạn chế người lây nhiễm mới. Thực tế sau 18 tháng triển khai thực hiện ở Quảng Trị cho thấy chương trình đem lại nhiều lợi ích về mọi mặt như cải thiện sức khỏe cho người bệnh, bệnh nhân giảm đáng kể hành vi sử dụng ma túy, giảm đáng kể các hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV và tỷ lệ lây nhiễm HIV. Đồng thời, đem lại nhiều lợi ích về an sinh xã hội. Chương trình điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế Methadone được triển khai thí điểm tại thành phố Đông Hà theo Quyết định số 441/QĐ-SYT ngày 14/8/2013 của Sở Y tế. Qua 18 tháng đã có 139 bệnh nhân đến tham gia điều trị, trong đó có 137 bệnh nhân nam và 2 bệnh nhân nữ. 100% là người Kinh, ở độ tuổi từ 20- 40 tuổi. Mặc dù hiệu quả của việc điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế Methadone là rất rõ rệt nhưng trong số bệnh nhân đến tham gia điều trị đã có 33 người bỏ cuộc, ngừng điều trị (chiếm tỷ lệ 23,74%). Điều đáng lo ngại là số bệnh nhân ngừng điều trị này nguyên nhân chủ yếu đều do vi phạm pháp luật. Theo báo cáo của Trung tâm Phòng chống HIV/AIDS tỉnh, trong số 33 bệnh nhân ngừng điều trị thì có 2 bệnh nhân bị bắt vì buôn bán ma túy; 5 bệnh nhân bị bắt vì đánh nhau, 9 bệnh nhân bị bắt vì những nguyên nhân khác, 14 bệnh nhân tự ý ngừng điều trị, 1 bệnh nhân đi cai nghiện tập trung ở TP.HCM, chỉ có 1 bệnh nhân giảm liều ra khỏi chương trình. Có thể nói rằng việc điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế Methadone đang gặp phải không ít khó khăn. Trước hết, số người tham gia điều trị còn ít so với số người nghiện chích ma túy ở trên địa bàn. Những người tham gia điều trị cũng không phải hoàn toàn tự nguyện tự giác mà do Công an giới thiệu. Trong số những người đã tham gia điều trị rồi, vẫn còn nhiều người chưa tích cực, kiên trì mà còn tự ý dừng điều trị giữa chừng… Nhận thức của một bộ phận nhân dân, nhất là giới trẻ về việc phòng chống HIV/AIDS và nguy cơ lây nhiễm do nghiện chích ma túy còn hạn chế. Một số bệnh nhân còn mặc cảm, tự ti chưa dám công khai bệnh tật và chủ động điều trị. Trong xã hội vẫn còn có sự phân biệt kỳ thị đối với những người nhiễm HIV/AIDS và những người nghiện chích ma túy. Việc điều trị các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế Methadone là hoàn toàn tự nguyện theo ý muốn của người bệnh, không ép buộc điều trị cũng như chấm dứt điều trị. Vì vậy, công tác tuyên truyền vận động để họ tự nguyện điều trị vì sức khỏe của chính họ và sự phát triển lành mạnh của cộng đồng là vô cùng cần thiết. Trong bối cảnh hiện nay, đồng thời với việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, cần xã hội hóa công tác điều trị bằng thuốc thay thế này. Đây là giải pháp giúp mở rộng và duy trì hiệu quả chương trình. Xã hội hóa sẽ giúp huy động nguồn kinh phí từ chính người bệnh và gia đình bên cạnh nguồn kinh phí hỗ trợ từ chính phủ. Với những kết quả bước đầu sau 18 tháng triển khai chương trình và những bài học kinh nghiệm rút ra từ thực tế, hy vọng chương trình điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế Methadone sẽ đạt được hiệu quả khả quan hơn trong thời gian tới. VIỆT HÀ