Đầy hơi chướng bụng ở người cao tuổi

(SK&ĐS) - Đầy hơi, chướng bụng là các triệu chứng thuộc về đường tiêu hóa, tuy không gây nguy hiểm nhưng gây khó chịu cho người bệnh. Bệnh gặp ở mọi lứa tuổi nhưng với người cao tuổi (NCT) thì gây khó chịu hơn.

Ảnh minh họa

- Do ăn nhiều chất tinh bột mà cơ thể không đủ hệ thống men để chuyển hóa hết. Các chất tinh bột (thực phẩm họ đậu, đường lactoza, fructoza, sorbitol trong các loại trái cây), glycoprotein xuống đến đại tràng được vi khuẩn đường ruột phân hủy tạo thành khí hydrogen, cacbon dioxit, metan. Ăn uống quá nhanh, nhai không kỹ (do răng đã yếu hoặc rụng), nuốt vội (khi uống nước dễ nuốt cả hơi vào dạ dày); ăn nhiều chất bột, gia vị, chất kích thích (rượu, bia, cà phê, thuốc lá). Có một số thức ăn hay gia vị khi ăn vào dạ dày tạo nên một phản xạ gây co thắt lỗ thực quản dưới dễ gây nôn ợ hơi (hành, tỏi…) hoặc ăn xong đã vội vàng đi nằm nghỉ ngay do cảm thấy mệt mỏi và cũng là một thói quen hay gặp ở NCT.

- Do rối loạn vận động nhu động ống tiêu hóa (dạ dày, ruột) làm cho dạ dày lúc nào cũng đầy thức ăn và thức ăn xuống ruột chậm, làm cho việc tiêu hóa thức ăn gặp khó khăn hoặc do rối loạn bài tiết dịch mật (viêm, tắc đường dẫn mật…). Bệnh trào ngược thực quản, ngoài đầy hơi chướng bụng còn gây nóng rát phía sau xương ức, ợ nóng, ợ hơi, ợ ra cả nước trong.

- Do rối loạn hệ thống vi khuẩn có trong đường tiêu hóa (loạn khuẩn) làm cho thức ăn không đủ men để chuyển hóa gây ứ đọng.

- Do bệnh thuộc đường tiêu hóa như: bệnh về dạ dày (viêm, loét dạ dày – tá tràng, ung thư dạ dày…); bệnh viêm đại tràng co thắt (hội chứng viêm đại tràng kích thích); bệnh giảm nhu động ruột gây chướng hơi đầy bụng; do ứ phân lâu ngày như trong bệnh táo bón hoặc sau một số phẫu thuật về đường tiêu hóa như: phẫu thuật dạ dày, đại tràng...

- Do rối loạn hấp thu: do lượng men tiêu hóa ở NCT đã giảm hoặc rất yếu.

- Do bệnh thuộc về hệ thống tâm thần - thần kinh: một số NCT hay lo âu, thần kinh căng thẳng, gặp nhiều stress cũng có thể gây đầy hơi, chướng bụng.

Ngoài ra, chứng đầy hơi chướng bụng cũng có thể do NCT dùng một số thuốc làm ảnh hướng đến chức năng sinh lý của hệ tiêu hóa (dạ dày, ruột), ví dụ như dùng thuốc trong bệnh suy tuyến giáp trạng, trong bệnh tăng huyết áp hoặc thuốc dùng chữa bệnh trầm cảm...

Biểu hiện của đầy hơi chướng bụng

Bình thường nhu động đường tiêu hóa (thực quản, dạ dày, ruột) dọc theo hướng xuống dưới và vì vậy các loại hơi được sinh ra trong quá trình chuyển hóa thức ăn ở đường tiêu hóa hoặc hơi được nuốt vào theo thức ăn sẽ được tống ra ngoài theo đường hậu môn (trung tiện). Những người bị bệnh đầy hơi, chướng bụng thì hơi lại đi ngược lên thực quản do cơ thắt thực quản bị giãn ra và được đưa ra ngoài bằng đường miệng bởi triệu chứng ợ hơi. Triệu chứng chính là đầy hơi chướng bụng, ậm ạch khó chịu. Những người có hội chứng dạ dày thì ngoài đầy hơi chướng bụng còn có ợ hơi, ợ chua, đau bụng âm ỉ, có lúc buồn nôn hoặc nôn (do viêm chợt, hẹp môn vị gây ứ đọng) phân lúc lỏng, lúc đặc hoặc có khi táo bón. Bụng chướng, gõ rất trong và trung tiện nhiều lần.

NCT nên làm gì khi bị đầy hơi, chướng bụng?

Khi bị đầy hơi chướng bụng, cần thiết phải đi khám bệnh để xác định nguyên nhân. Khi xác định được nguyên nhân thì việc điều trị chứng đầy hơi, chướng bụng dễ dàng hơn rất nhiều. Ăn uống đóng vai trò khá quan trọng trong việc phòng bệnh đầy hơi chướng bụng. Cần ăn chậm nhai kỹ, không nuốt vội, không ăn no quá. Một số loại thức ăn có khả năng gây đầy hơi thì nên tránh (những thức ăn này cũng có sự khác nhau ở cơ địa từng người). Nên ăn những thức ăn dễ tiêu, hạn chế ăn thức ăn chua, cay, các chất kích thích như: cà phê, rượu, bia, thuốc lá. Nên hạn chế ăn kẹo, bánh ngọt. Nên ăn nhiều rau xanh như: rau khoai lang, rau mồng tơi, rau đay, rau muống. Cần vệ sinh răng miệng hàng ngày tránh để mảng bám ở chân răng, NCT dùng răng giả cần vệ sinh răng giả hàng ngày. Ăn xong chưa vội đi nằm ngay hoặc ngồi lâu mà nên đi lại nhẹ nhàng. Ngoài bữa ăn có thể dùng tay xoa bóp bụng để làm tăng nhu động của dạ dày, ruột giúp cho việc tiêu hóa thức ăn tốt hơn, tránh ứ đọng thức ăn nhiều ngày. Cần có chế độ tập thể dục nhẹ nhàng để làm tăng nhu động ruột một cách hợp sinh lý bình thường như: đi bộ, chơi cầu lông, tập hít thở sâu để cơ hoành vận động làm tăng nhu động của dạ dày và ruột. Đi bộ cũng là một hình thức thư giãn loại bỏ stress.

PGS.TS. BÙI KHẮC HẬU