“Đất Mẹ nở hoa”

(QT Xuân) - “Nhìn về tương lai...” ngôn ngữ từ tấm lòng mong ước của mỗi người Việt trong nước cũng như người xa xứ. Vọng tưởng về quê mẹ, trong từng mạch nguồn thôn xóm, sông hồ, núi non, rừng rậm, xa ngái biên cương... tâm thức Việt luôn ẩn chứa nỗi buồn chinh chiến. Hoài vọng tương lai, ước mơ mỗi chốn nơi đều hé màu xanh, không chỉ trên cây lúa nở hoa thời con gái, không chỉ ngô sắn, cá nước... mà màu xanh kỳ vọng ấy hóa thân thành hoa, hóa thân thành trái, thành điểm hẹn giao lưu nhiều nguồn mạch Bắc, Trung, Nam, Đông, Tây giao ngộ... Quảng Trị quê mình âm thanh vọng lên như tiếng chim sơn ca trước sóng gió, cát biển, mang tiếng hót ngọt ngào, trong sáng làm chứng cho sự tồn lưu, cộng sinh hương vị mặn của biển, cái nóng của gió, đúc kết thành đặc sản sắn khoai chứa đầy chất cay tiêu ớt, thành hương chè, hương chanh, hương rau củ quả... Chỉ cần để tấm lòng nghĩ suy trong bữa ăn rau cà ruốc mắm... mới thấy thổ nhưỡng vùng đất hẹp mà sâu dựa vào núi cao Trường Sơn, hứng mặt với gió biển Đông để tồn tại, dù chướng gió đạn bom, dù vành đai điện tử Mc.Namara... vẫn không dời đổi, nên còn Hiền Lương, sông Hiếu, Ái Tử, Cửa Việt... tên gọi gắn tình người, tình quê, tình nước...

“Đất lành chim đậu” -tượng đá, cao 5m tại TP Hồ Chí Minh của nhà điêu khắc Phạm Văn Hạng. Ảnh: TG

Tình người, tình quê, tình nước thiêng liêng quyện hòa trong đời sống của từng người, thầm lặng có, cao trào có, luôn âm ỉ như dòng nước ngầm chờ có dịp mở khai... Dẫu không sống liên hồi trên quê hương Quảng Trị nhưng đã đi qua nhiều vùng đất, đã nếm đủ đạn bom và đọng lại thành giấc mơ tiếng gọi SOS... để có tác phẩm “Chứng tích”, bằng thịt xương người anh em đó đây, những bích kích pháo đạn bom, những kẽm gai rào chắn... dệt thành tác phẩm để gióng lên tiếng nói bi thiết của quê hương Quảng Trị đã làm bàng hoàng khách đó đây trong và ngoài nước giữa những năm 1970 tại triển lãm quốc tế Hồng Thập Tự Sài Gòn, sau 40 năm được nhắc nhở một cách trang trọng trên Báo Tuổi trẻ cuối tuần ngày 8 tháng 5 năm 2010. Và như điểm hẹn cuối thế kỷ XX được thể hiện tác phẩm “Nhà đày Lao Bảo”, được Hội đồng Nghệ thuật quốc gia đưa vào tuyển tập Mỹ thuật Việt Nam thế kỷ XX; tượng bằng inox bên dòng sông Thạch Hãn... Nếu Huế có di sản Cố đô thu hút khách nhàn du đó đây; những lễ hội nhộn nhịp giao lưu, làm giàu cho đất Thừa phủ, qua các đền đài cung điện một thời vàng son còn đọng lại trong cảnh trí thiên nhiên, để Huế thành gương mặt văn hóa. Quảng Trị mình không dám so sánh với Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh phát triển công nghiệp dịch vụ. Quảng Trị quê mình có thể chọn phát triển kinh tế qua con đường du lịch văn hóa lịch sử thời hậu chiến. Bởi qua bao nhiêu năm chiến tranh vùng đất hỏa tuyến đã chứa đựng không biết bao nhiêu thân xác của những anh hùng liệt sĩ đã nằm lại, làm chứng bề dày lịch sử giữ nước. Cũng như nơi đã lưu giữ biết bao kỷ niệm đầy bi ký đối với những người từng ở phía bên kia chiến tuyến... và chính địa chỉ quê mình là nơi hành hương tìm kỷ niệm quá khứ. Con đường du lịch văn hóa lịch sử đến với quê mẹ Quảng Trị như đang rộng mở mời gọi từng tấm lòng đến đây để tìm lại kỷ niệm. Và ý tưởng Đài kỷ niệm “Đất Mẹ nở hoa” như một thôi thúc trở thành một biểu tượng sống động cho vùng đất địa đầu giới tuyến. Chiến tranh đã đi qua nhưng những vũ khí bom, đạn, bích kích pháo, kẽm gai, tà vẹt... vẫn còn nhan nhản trong những khối lượng phế liệu... Từ đó trong tôi vỡ ra một ý tưởng xây dựng công trình là một nghệ thuật xếp đặt mới tổng hợp những vật liệu ấy thành một đài kỷ niệm. Đài kỷ niệm hoa hòa bình nở trên đất mẹ như một cuộc phối ngẫu ngàn đời còn đọng lại qua trái cau, miếng trầu... Chinh chiến dù đã đi qua nhưng những ẩn ngữ hình bóng một thời còn đó, chúng ta tác tạo công trình bằng tất cả chất liệu còn sót lại từ những mảnh bom trái phá thành tác phẩm vươn cao, có bố cục như một đóa hoa tung nở, được kết cấu bền vững qua những đường ray dài, một thời ước ao tải con tàu Thống nhất... Công trình ấy sẽ trở thành không chỉ đài kỷ niệm để nhìn ngắm, để nghĩ suy mà từ trong tác phẩm vọng ra âm thanh như tiếng lòng người mẹ Việt Nam trước gió bão. Gió càng lớn âm thanh càng vọng, gió nhỏ thì như thì thầm qua những thanh âm kim loại kết hợp... Công trình cao trên 20m, kết hợp kỹ mỹ thuật thời đại qua kim loại bền vững. Phía dưới công trình là một thảm hoa mênh mông nơi đón khách hành hương chiêm bái. Công trình sẽ thành biểu tượng, thành cổng chào đi vào vùng đất tuyến lửa chiến tranh Việt Nam. PHẠM VĂN HẠNG