Đảm bảo triển khai thi hành Luật Hộ tịch đồng bộ, hiệu quả, thống nhất

(QT) - Ngày 20/11/2014, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Luật Hộ tịch, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2016, với nhiều điểm mới căn bản, mang tính đột phá về thể chế đăng ký và quản lý hộ tịch của Việt Nam. Phóng viên Báo Quảng Trị đã có cuộc phỏng vấn đồng chí LÊ SA HUỲNH, Phó Giám đốc Sở Tư pháp xung quanh việc triển khai những điểm mới của Luật trên địa bàn tỉnh. - Thưa đồng chí! Đề nghị đồng chí cho biết những điểm mới căn bản của Luật Hộ tịch so với pháp luật về đăng ký, quản lý hộ tịch hiện hành?

- Bên cạnh luật hóa thể chế đăng ký và quản lý hộ tịch hiện hành, Luật Hộ tịch có những quy định mới căn bản, mang tính đột phá như: Việc cấp số định danh cá nhân khi đăng ký khai sinh; cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin trong đăng ký và quản lý hộ tịch theo hướng hiện đại (đơn giản hóa và cắt giảm nhiều loại giấy tờ không cần thiết khi đăng ký hộ tịch, cải tiến phương thức nộp hồ sơ để người dân lựa chọn có thể nộp trực tiếp hoặc gửi qua bưu chính hay qua hệ thống đăng ký hộ tịch trực tuyến, giảm thời hạn giải quyết đối với hầu hết các việc hộ tịch); xây dựng cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử để lưu giữ thông tin hộ tịch của cá nhân và kết nối, cung cấp thông tin hộ tịch cơ bản của cá nhân cho cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; phân cấp mạnh cho chính quyền địa phương, cơ sở thẩm quyền giải quyết các việc hộ tịch có yếu tố nước ngoài, thay đổi, cải chính hộ tịch cho người từ đủ 14 tuổi trở lên cư trú trong nước, xác định lại dân tộc…Đồng thời, Luật quy định rõ tiêu chuẩn, trình độ, trách nhiệm của đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch; trách nhiệm của Chủ tịch UBND các cấp khi để xảy ra sai sót, vi phạm trong đăng ký và quản lý hộ tịch. Theo đó, đội ngũ làm công chức tư pháp - hộ tịch ở cấp xã, phường, thị trấn phải có trình độ trung cấp Luật trở lên, đối với công chức phòng Tư pháp cấp huyện phải có trình độ cử nhân Luật. Cá nhân có quyền lựa chọn cơ quan đăng ký hộ tịch cho mình mà không phải phụ thuộc vào nơi cư trú như trước đây (có thể đăng ký hộ tịch tại nơi thường trú, tạm trú hoặc nơi đang sinh sống). Như vậy, nhiệm vụ quản lý và đăng ký hộ tịch của UBND cấp huyện và cấp xã trong thời gian tới hết sức nặng nề. - Vậy, trình độ và năng lực của đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch ở địa phương, cơ sở hiện nay có đáp ứng theo quy định của Luật Hộ tịch không, thưa đồng chí? - Tổng số đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch trên địa bàn tỉnh hiện nay là 235 người, trong đó cấp huyện 25 người, cấp xã 210 người. Về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ: thạc sĩ Luật 1 người, đại học Luật 155 người, trung cấp Luật 32 người, đại học khác 3 người, trung cấp khác 23 người, chưa đào tạo 21 người. Theo quy định của Luật Hộ tịch, số công chức làm công tác hộ tịch chưa có bằng đại học Luật và trung cấp Luật chiếm 20% (47 người), trong đó chưa qua đào tạo chiếm 8,9% (21 người). Mặt khác, so với quy định thì số lượng biên chế còn thiếu, công chức hộ tịch các cấp còn phải kiêm nhiệm nhiều công việc khác nhau và thường xuyên biến động đội ngũ ở cấp xã nên hiệu quả công việc không cao. Từ 1/1/2016 sẽ chuyển giao các việc hộ tịch từ UBND cấp tỉnh về cho UBND cấp huyện, trong khi đó tại Phòng Tư pháp cấp huyện không được bố trí thêm biên chế nên khó khăn trong việc bố trí cán bộ thực hiện nhiệm vụ mới, cũng như ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng công việc. Luật Hộ tịch có giao trách nhiệm cho Phòng Tư pháp giúp UBND cấp huyện thực hiện nhiệm vụ về thanh tra, xử lý vi phạm pháp luật về hộ tịch theo thẩm quyền, tuy nhiên tại Phòng Tư pháp không được bố trí chức danh thanh tra nên nhiệm vụ này là khó thực hiện được.

Đăng ký các việc hộ tịch có yếu tố nước ngoài tại Sở Tư pháp - Ảnh: T.H

- Việc thực hiện thẩm quyền đăng ký hộ tịch có yếu tố nước ngoài của UBND cấp huyện là nhiệm vụ mới, tính chất đa dạng, phức tạp, đòi hỏi công chức hộ tịch ngoài trình độ chuyên môn phải có kinh nghiệm tích lũy từ thực tiễn công tác, vì nếu làm không tốt thì dễ dẫn đến những hậu quả pháp lý khôn lường. Thực tiễn tại một số địa phương thời gian qua xảy ra tình trạng lợi dụng việc kết hôn để đưa người ra nước ngoài trái pháp luật. Ngành Tư pháp có giải pháp gì để ngăn ngừa tình trạng trên? - Việc phân cấp mạnh cho chính quyền địa phương, cơ sở để giải quyết các việc hộ tịch là bước đột phá căn bản của Luật Hộ tịch nhằm phân định rõ thẩm quyền các cấp giữa công tác quản lý nhà nước với công tác đăng ký các sự kiện hộ tịch trong đời sống xã hội. Về giải quyết các vấn đề hộ tịch có yếu tố nước ngoài, trong đó có việc đăng ký kết hôn có yếu tố nước ngoài được lãnh đạo Sở Tư pháp rất quan tâm. Bởi vì hiện nay các đối tượng buôn người, các dịch vụ đưa người ra nước ngoài phi pháp thường lợi dụng thông qua con đường kết hôn để hoạt động trái pháp luật. Với trình độ năng lực và số lượng biên chế, cơ sở vật chất có hạn như hiện nay thì việc giải quyết tốt các vấn đề sự kiện hộ tịch có yếu tố nước ngoài ở cấp huyện là rất khó khăn. Kết hôn với người nước ngoài là hiện tượng bình thường, nhất là trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế hiện nay. Chính vì vậy, những giải pháp thực hiện không nhằm hạn chế, ngăn chặn quan hệ kết hôn với người nước ngoài mà nhằm tránh những rủi ro không đáng có xảy ra. Sở Tư pháp sẽ định kỳ tập huấn cho các Phòng Tư pháp, cán bộ tư vấn nhằm nâng cao sự hiểu biết về văn hóa, pháp luật của các nước trên thế giới giúp cho việc nhận xét, đánh giá về sự hiểu biết của các bên hôn nhân được đầy đủ, toàn diện hơn. Tăng cường hướng dẫn, chỉ đạo, kiểm tra, thanh tra các địa phương trong việc thụ lý, giải quyết hồ sơ đăng ký kết hôn có yếu tố nước ngoài để kịp thời chấn chỉnh những sai sót trong công tác này. Chú trọng công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức đối với phụ nữ về những nguy cơ trở thành nạn nhân của tình trạng buôn người, lừa đảo kết hôn giả và các hệ lụy pháp lý để họ nhận thức đúng, tránh rủi ro cho phụ nữ Việt Nam khi kết hôn với người nước ngoài. - Điểm nổi bật của Luật Hộ tịch là tiếp tục đề cao tầm quan trọng của việc đăng ký và cấp giấy khai sinh, gắn với việc cấp số định danh cá nhân khi đăng ký khai sinh. Đồng chí có thể cho biết cụ thể lộ trình cấp số định danh cá nhân được triển khai thực hiện như thế nào? - Theo quy định của Luật Căn cước công dân, số định danh cá nhân được cấp cho mỗi công dân Việt Nam không lặp lại ở người khác, được quản lý trong cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Đối với người dưới 14 tuổi, số định danh cá nhân được ghi vào giấy khai sinh và đây chính là số thẻ căn cước công dân khi người đó đủ tuổi được cấp căn cước công dân. Đó là quy định mang tính đột phá trong công tác quản lý hộ tịch và quản lý dân cư, là tiền đề quan trọng để tiến tới mục tiêu cắt giảm nhiều loại giấy tờ tạo thuận lợi cao nhất cho người dân khi tham gia giao dịch, thực hiện thủ tục hành chính. Luật cũng quy định xây dựng cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử để lưu giữ thông tin hộ tịch của cá nhân (cùng với cơ sở dữ liệu giấy), kết nối để cung cấp thông tin hộ tịch cơ bản của cá nhân cho cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Theo đó, thông tin hộ tịch của cá nhân sẽ được quản lý tập trung, thống nhất; các bộ, ngành, địa phương sử dụng thông tin công dân từ cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để phục vụ công tác quản lý cũng như giải quyết các thủ tục hành chính cho người dân. Lộ trình thực hiện từ 1/1/2016 đến năm 2020. Đây là công việc hết sức nặng nề vì đòi hỏi nhiều thời gian, cần có sự vào cuộc của các cấp, các ngành từ trung ương đến địa phương, trong đó có sự phối kết hợp chặt chẽ giữa Bộ Công an và Bộ Tư pháp để cấp số định danh cá nhân. - Để triển khai thi hành Luật Hộ tịch đồng bộ, hiệu quả, thống nhất, hiện nay còn những khó khăn, vướng mắc gì, thưa đồng chí? - Hiện nay, khó khăn lớn nhất và cũng là mối quan tâm hàng đầu của chúng tôi là nguồn nhân lực, kể cả số lượng cũng như chất lượng bởi đây là yếu tố quyết định hiệu lực, hiệu quả của việc áp dụng các quy định của luật trong đời sống xã hội. Bên cạnh đó kinh phí, cơ sở vật chất, trang thiết bị ở một số đơn vị cấp huyện, cấp xã còn thiếu thốn cũng ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình thực hiện nhiệm vụ. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong đăng ký và quản lý hộ tịch vẫn còn hạn chế; phần mềm đăng hộ tịch thống nhất chưa được trang cấp nên mục tiêu cải cách thủ tục hành chính trong công tác đăng ký và quản lí hộ tịch còn gặp khó khăn.Việc cấp số định danh cá nhân; xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để phục vụ công tác quản lý cũng như giải quyết các thủ tục hành chính cho người dân chưa thực hiện được, đây là công việc phức tạp cần có thời gian và sự hướng dẫn thống nhất giữa các bộ, ngành Trương ương, đặc biệt là sự phối hợp giữa Bộ Công an và Bộ Tư pháp. - Xin cảm ơn đồng chí! THANH HẢI (thực hiện)